Αριθμός Απόφασης 354/2020

ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Αριθμός Απόφασης 354/2020

ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

Αποτελούμενο από τους Δικαστές Σπυριδούλα Μακρή, Πρόεδρο Εφετών, Χρυσούλα Πλατιά, Εφέτη, Ελευθέριο Γεωργίλη, Εφέτη – Εισηγητή και από τη Γραμματέα Τ.Λ..

ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Ι. Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 παρ. 1 του Συντ., δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, Κωδίκελου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών εναντίον των πράξεων της πολιτείας, ακόμη και αυτών που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο, αφού σύμφωνα με αυτή δεν επιτρέπεται, κατ’ αρχήν, η μεταβολή σκοπού όχι μόνο με διατάγματα αλλά ούτε και με νόμο (Ολ.Α.Π. 1241/1979 Νο.Β. 1980, σελ. 709 και Α.Π. 1355/2017 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Κατ’ εξαίρεση, όμως, επιτρέπεται σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου αυτού του Συντ., η επωφελέστερη χρησιμοποίηση ή διάθεση του περιουσιακού στοιχείου που άφησε ο διαθέτης ή ο δωρητής υπέρ του δημοσίου ή άλλου κοινωφελούς σκοπού, στην περιοχή που όρισε ο διαθέτης ή ο δωρητής ή στην ευρύτερή της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως ο νόμος ορίζει (Α.Π. 1355/2017 ό.π.). Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 10 του ν. 4182/10.9.2013, που εκδόθηκε κατ’ επιταγή της ως άνω διάταξης του Συντάγματος, περιουσίες, που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών, αξιοποιούνται κατά τον τρόπο, που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της. Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ’ αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο, κατ’ άρθρο 825 Κ.Πολ.Δ., δικαστήριο. Η απόφαση εκδίδεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και βεβαιώνει ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιονδήποτε λόγο εξ ολοκλήρου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, ως και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί καλύτερα, ύστερα από μεταβολή της εκμετάλλευσης της περιουσίας, καθώς και τον σκοπό και την περιοχή, για την οποία αυτή πρέπει να διατεθεί (Α.Π. 1355/2017, Α.Π. 2013/2014 και Α.Π. 13/2013 όλες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”).

ΙΙ. Στην προκείμενη περίπτωση το αιτούν – κοινωφελές ίδρυμα, με την αίτησή του, εκθέτει ότι συστάθηκε από τον ήδη αποβιώσαντα ………..……….., με συμβολαιογραφική πράξη και ότι τόσο η σύστασή του όσο και ο Οργανισμός του εγκρίθηκαν με Π.Δ., που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. Ότι για την επίτευξη του σκοπού του (χορήγηση υποτροφιών, οικονομική αρωγή σωματείων κλπ. και οικονομική ενίσχυση ατόμων), σύμφωνα με τον Οργανισμό του, διατίθενται οι πόροι από την περιουσία του, η οποία επενδύεται, το δε Διοικητικό Συμβούλιο αυτού, δεν επιτρέπεται να εκποιεί μετοχές ή άλλο περιουσιακό του στοιχείο, που αποτελεί κεφάλαιο. Ότι ο ιδρυτής του, μεταγενέστερα, δώρισε σ’ αυτό, μεταξύ άλλων, το ειδικά αναφερόμενο ακίνητο, το οποίο, αν και έχει μεγάλη αξία, δεν του αποφέρει έσοδα, πλην του ποσού των 500 ευρώ μηνιαίως, από την εκμίσθωσή του, ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Ότι, μετά το θάνατο του ιδρυτή του, το αποθεματικό του μειώνεται σημαντικά, με αποτέλεσμα σε χρονικό διάστημα μικρότερο των πέντε ετών να αδρανοποιηθεί. Ότι για τη συνέχιση της επίτευξης των σκοπών του, το Διοικητικό Συμβούλιο αυτού αποφάσισε να εκποιήσει το ως άνω ακίνητο, ωστόσο η αρμόδια αρχή δεν ενέκρινε την απόφασή του αυτή. Κατόπιν τούτων, ζητεί για την πληρέστερη ικανοποίηση της βούλησης του διαθέτη, η οποία, διαφορετικά, δεν θα μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της και προς εκπλήρωση των σκοπών αυτού (ιδρύματος), να ερμηνευτεί ότι ο Οργανισμός του, επιτρέπει την εκποίηση του ως άνω ακινήτου, με δημοπρασία και τιμή εκκίνησης το ποσό των 400.000 ευρώ. Με τέτοιο περιεχόμενο και αίτημα, η αίτηση, αρμόδια φέρεται ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρο 825 του Κ.Πολ.Δ., όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 §3 του ν. 4182/2013, επειδή η αρμόδια αρχή, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1 §4 και 2 §3 περ. α´ του ν. 4182/2013, είναι ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και ο σκοπός της περιουσίας που καταλείφθηκε εκπληρώνεται εντός των εδαφικών ορίων της ίδιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που έχει έδρα στον Πειραιά και είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις πιο πάνω διατάξεις των άρθρων 109 §§1, 2 του Συντ., 10, 42 §2 και 24 του ν. 4182/2013. Σημειωτέον ότι τηρήθηκε η νόμιμη προδικασία για το παραδεκτό της συζήτησης της αίτησης, κατ’ άρθρο 10 §4 του ίδιου νόμου, με την επίδοση αντιγράφου της στο Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, όπως προκύπτει από την έκθεση επίδοσης …..´/13.12.2019 του Δικαστικού Επιμελητή της περιφέρειας του Εφετείου Αθηνών ……… Εξάλλου, περίληψή της (αίτησης) αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ένα μήνα πριν από τη δικάσιμο και παρέμεινε μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου, όπως προκύπτει από τη βεβαίωση …../13.1.2020 της Γεν. Δ/νσης Εσωτερικής Λειτουργίας της τελευταίας σε συνδυασμό με το από 24.12.2019 αποδεικτικό ανάρτησης και στην ιστοσελίδα του Δήμου …, όπως προκύπτει από τη βεβαίωση αυτού, με Α.Π. ……/31.3.2020 (που ζητήθηκε από το Δικαστήριο) τοιχοκολλήθηκε δε, και στα δύο καταστήματα – της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, όπως προκύπτει από τα με Α.Π. …./2019 και Α.Π. …../31.3.2020 αποδεικτικά αυτής και την από 27.12.2019 βεβαίωση του Δήμου …. Πρέπει, επομένως, να ερευνηθεί η αίτηση περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα

ΙΙΙ. Από τη χωρίς όρκο κατάθεση του Προέδρου του Δ.Σ. του αιτούντος, που εξετάστηκε ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου και περιέχεται στα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά δημόσιας συνεδρίασής του, καθώς και απ’ όλα τα έγγραφα που το αιτούν επικαλείται και προσκομίζει νόμιμα, είτε προς άμεση είτε προς έμμεση απόδειξη, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά : Ο ………….., με την πράξη ……/17.5.1991 της συμβολαιογράφου Αθηνών …………., όπως αυτή τροποποιήθηκε με την πράξη ……/14.11.1991 της ίδιας συμβολαιογράφου, προέβη στη σύσταση του αιτούντος ιδρύματος, με την επωνυμία “…………….”. Το ίδρυμα αυτό εγκρίθηκε με το από 19.6.1992 Π.Δ/γμα, σύμφωνα με τις τότε ισχύουσες διατάξεις, του α.ν. 2039/1939, αλλά και του Α.Κ. και δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. με αριθμό 432/1992. Με το ίδιο δε, Φ.Ε.Κ. κυρώθηκε και ο Οργανισμός του αιτούντος, σύμφωνα με το άρθρο 2 του οποίου, σκοπός του είναι : α) η χορήγηση υποτροφιών σε απόφοιτους λυκείων του νομού για τη συνέχιση των σπουδών τους σε Α.Ε.Ι. της ημεδαπής και για μεταπτυχιακές σπουδές των υποτρόφων στο εξωτερικό, β) η οικονομική αρωγή σωματείων, ιδρυμάτων και του προσκοπισμού και γ) η οικονομική ενίσχυση ατόμων που έχουν πληγεί από θεομηνίες, ατυχήματα και άλλα εξαιρετικά γεγονότα, καθώς και προσφύγων. Επίσης, ορίστηκε ότι οι σκοποί του ιδρύματος θα υλοποιούνται από τους πόρους της περιουσίας του, με αναλογία 60-80% για τη χορήγηση υποτροφιών και 20-40% για άλλους σκοπούς, οι δε δικαιούχοι, το ύψος της αρωγής προς αυτούς και τα ποσά που θα διατίθενται, κατά τα ανωτέρω, θα καθορίζονται από το Διοικητικό Συμβούλιο αυτού. Περαιτέρω, στο άρθρο 3 ορίζονται η περιουσία (παρ. 1 και 2) και οι πόροι του ιδρύματος (παρ. 3). Ειδικότερα, αναφέρεται ότι περιουσία του ιδρύματος αποτελεί το ποσό των δέκα εκατομμυρίων δραχμών – ήδη 30.000 ευρώ (παρ. 1). Στην παρ. 2 του άρθρου 3 ορίζεται ότι “η περιουσία του ιδρύματος θα επενδύεται από το Δ.Σ. σε μετοχές εταιρειών, εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, σε ομόλογα ή έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου ή Τραπεζών ή σε ακίνητα, εκτός αν είναι διαφορετική η θέληση του ιδρυτή. Αν κάθε έτος μετά την εκπλήρωση των σκοπών του ιδρύματος του ίδιου έτους, υπάρξει πλεόνασμα πόρων θα επενδύεται, κατά την κρίση του Δ.Σ., στις προαναφερθείσες κινητές αξίες. Το Δ.Σ. δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να εκποιήσει μετοχές ή άλλο περιουσιακό στοιχείο του ιδρύματος που αποτελεί “κεφάλαιο”, δικαιούμενο μόνο να διαθέτει την απόδοση του εκάστοτε κεφαλαίου. Το δικαίωμα όμως τούτο έχει ο ιδρυτής, εφόσον κρίνει ότι η πράξη αυτή ωφελεί το ίδρυμα και εξυπηρετεί τους σκοπούς του…”. Εξάλλου, ως πόροι του ιδρύματος ορίζονται : “α) τα εισοδήματα από την εκμετάλλευση των περιουσιακών του στοιχείων, β) οι τόκοι από τις καταθέσεις του σε Τράπεζες ή άλλους Πιστωτικούς Οργανισμούς και γ) οι χρηματικές παροχές ή επιχορηγήσεις, καθώς και οι κληρονομιές, κληροδοσίες και δωρεές οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου προς αυτό. Ο ιδρυτής αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιχορηγεί το ίδρυμα κάθε χρόνο, για την αγορά μετοχών ή άλλων περιουσιακών στοιχείων.” Τέλος, στο άρθρο 5 του Οργανισμού του αιτούντος ορίζονται οι αρμοδιότητες του Διοικητικού του Συμβουλίου, οι οποίες είναι να “διοικεί και διαχειρίζεται την περιουσία του ιδρύματος και γενικά ν’ αποφασίζει για κάθε θέμα που αφορά στη διοίκηση και τη λειτουργία του, τη διάθεση των πόρων αυτού, καθώς και για κάθε ενέργεια που σχετίζεται με την εκπλήρωση του σκοπού του, πάντοτε όμως σύμφωνα με τις διατάξεις των συστατικών πράξεων, του παρόντος οργανισμού, του α.ν. 2039/1939 και των διαταγμάτων…”. Από τις ανωτέρω διατάξεις του Οργανισμού του αιτούντος συνάγεται η διαφοροποίηση της μεταχείρισης της περιουσίας από τους πόρους αυτού. Ειδικότερα, η περιουσία του ιδρύματος, στην οποία θα εισέρχεται κάθε χρόνο και το τυχόν πλεόνασμα των πόρων (μετά την εκπλήρωση των σκοπών του ιδρύματος), θα πρέπει μόνο να επενδύεται στα ειδικά αναφερόμενα κινητά ή ακίνητα περιουσιακά στοιχεία. Η περιουσία και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία, που θα αποκτώνται από την επένδυσή της, δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση να εκποιηθούν από το Δ.Σ., εκτός εάν έχει διαφορετική βούληση ο ιδρυτής, αλλά αποτελούν “κεφάλαιο” και μπορεί να διατεθεί μόνο η απόδοσή τους. Αντίθετα, οι πόροι του ιδρύματος διατίθενται για την εκπλήρωση των σκοπών του, γι’ αυτό και στο σχετικό άρθρο, για τις αρμοδιότητες του Δ.Σ., ορίζεται ότι “διοικεί και διαχειρίζεται την περιουσία”, ενώ “διαθέτει τους πόρους του”. Περαιτέρω, από τα ίδια ως άνω άρθρα του Οργανισμού του αιτούντος, συνάγεται ότι στους πόρους αυτού περιλαμβάνονται όχι μόνο οι αποδόσεις των περιουσιακών του στοιχείων, αλλά και οι δωρεές προς αυτό, στην αρμοδιότητα δε του Δ.Σ. του αιτούντος ανήκει η αρμοδιότητα να τα διαθέσει για την εκπλήρωση των σκοπών του. Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι ο ιδρυτής του αιτούντος και Πρόεδρος του Δ.Σ. αυτού, με το συμβόλαιο ……../2003 της συμβολαιογράφου Χίου, ……………, μεταβίβασε σ’ αυτό, λόγω δωρεάς δύο ακίνητα : (α) ένα οικόπεδο επιφάνειας 571,54 τ.μ., στη θέση “……….” ή “…..”, στη συμβολή των οδών …………, εντός σχεδίου της πόλης της ….. και (β) το 1/3 εξ αδιαιρέτου οικοπέδου, επιφάνειας 697,33 τ.μ., επί της οδού …., με τρία υπάρχοντα παλαιά πέτρινα κτίσματα, στη θέση “………..”, εκτός σχεδίου αλλά εντός οικισμού της πόλης της …… Εξάλλου, αποδείχθηκε ότι το αποθεματικό του αιτούντος από το ποσό του 1.120.535,61 ευρώ, στο οποίο ανερχόταν στις 31.12.2014, στις 31.12.2019 ανήλθε σ’ αυτό των 288.818 ευρώ, με αποτέλεσμα μετά την πάροδο περίπου τριών ετών να μην μπορεί να εκπληρώσει τους σκοπούς του. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, το Δ.Σ. του αιτούντος αποφάσισε να εκποιήσει το πρώτο από τα ανωτέρω ακίνητα, που μεταβίβασε στο τελευταίο, λόγω δωρεάς, ο ιδρυτής του, ο οποίος αποβίωσε στις 3.3.2009. Το ακίνητο αυτό, το οποίο έχει μεγάλη αξία (περί τις 450.000 ευρώ, σύμφωνα με την από 28.1.2020 εκτίμηση του μεσίτη ακινήτων, …………, με έδρα τη …..), αποφέρει ελάχιστα έσοδα, αφού έχει εκμισθωθεί ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων, με μηνιαίο μίσθωμα, που ανέρχεται στο ποσό των 550 ευρώ, κατά το έτος 2019 – 2020. Ωστόσο, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, ως εποπτεύουσα Αρχή, θεωρώντας ότι υπάρχει αμφιβολία σχετικά με το περιεχόμενο της βούλησης του διαθέτη, ως προς τον τρόπο διαχείρισης της περιουσίας του ιδρύματος, ζήτησε, προκειμένου να εγκρίνει την ως άνω απόφαση του Δ.Σ. του τελευταίου, την άρση της αμφισβήτησης αυτής από το Δικαστήριο. Προς τούτο θα πρέπει να διευκρινιστεί, με βάση τις προαναφερθείσες διατάξεις του Οργανισμού του αιτούντος, εάν η μεταβίβαση, λόγω δωρεάς στο αιτούν, του ακινήτου αυτού, περιήλθε ως πόρος, οπότε είναι δεκτικό μεταβίβασης από το Δ.Σ. αυτού ή ως περιουσιακό στοιχείο – κεφάλαιο, με αποτέλεσμα να μην επιτρέπεται η μεταβίβασή του από το τελευταίο. Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη ότι το υπό κρίση ακίνητο διατέθηκε από τον ιδρυτή του αιτούντος ιδρύματος, ως δωρεά, θα πρέπει να υπαχθεί στους πόρους αυτού. Η άποψη αυτή του Δικαστηρίου επιρρωννύεται από το γεγονός ότι ο δωρητής, έχοντας πλήρη γνώση του Οργανισμού του, εάν επιθυμούσε να το υπάγει στην περιουσία – κεφάλαιο αυτού, θα το ανέφερε ρητά στο συμβόλαιο, λαμβανομένου υπόψη ότι βασικός τρόπος επένδυσης των περιουσιακών στοιχείων του αιτούντος ήταν οι κινητές αξίες. Εξάλλου, η υπαγωγή του ακινήτου αυτού στην περιουσία ή το κεφάλαιο του ιδρύματος δεν θα ήταν σύμφωνη με το σκοπό του ιδρυτή του, δηλαδή να επενδύονται τα περιουσιακά στοιχεία του αιτούντος και να αποδίδουν πόρους, ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητά του και η εκπλήρωση των σκοπών του, κάτι που δεν θα μπορούσε να ισχύσει με ένα ακίνητο, που αν και βρισκόταν εντός σχεδίου της πόλης της ……, δεν είχε κάποιο κτίσμα και δεν θα μπορούσε να εισφέρει ικανοποιητικό εισόδημα ως απόδοση. Όπως, μάλιστα ανέφερε με σαφήνεια ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του αιτούντος, στην χωρίς όρκο κατάθεσή του ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, έχοντας γνώση του ιδρυτή του, τόσο ως Προέδρου του αιτούντος, αλλά και ως συγγενή του εξ αίματος, βούλησή του ήταν να εισφέρει το ακίνητο αυτό, όχι για να διατηρηθεί ως περιουσιακό στοιχείο, αλλά για να αξιοποιηθεί από το ίδρυμα για την επίτευξη των σκοπών του. Κατά συνέπεια, η αρμοδιότητα για την εκποίηση ή όχι του πιο πάνω ακινήτου, το οποίο περιλαμβάνεται στους πόρους του αιτούντος, ανήκει αποκλειστικά στο Δ.Σ. αυτού, σύμφωνα με τον Οργανισμό του και δεν απαιτείται να βεβαιωθεί από το Δικαστήριο ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιονδήποτε λόγο εξ ολοκλήρου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της ή ότι θα πραγματοποιηθεί καλύτερα, ύστερα από μεταβολή της εκμετάλλευσης της περιουσίας του. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η αίτηση θα πρέπει να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη, κατά τα οριζόμενα στο διατακτικό.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Απορρίπτει την αίτηση.

Κρίθηκε και αποφασίστηκε στον Πειραιά στις 30 Απριλίου 2020.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Δημοσιεύτηκε στο ακροατήριό του, στον Πειραιά, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση, χωρίς την παρουσία του πληρεξούσιου δικηγόρου του αιτούντος, στις 11 Μαΐου 2020.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ