Αριθμός 693/2022
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Τμήμα 2ο
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Ισιδώρα Πόγκα, Πρόεδρο Εφετών, Σταυρούλα Λιακέα, Εφέτη και Δημήτριο Καβαλλάρη, Εφέτη-Εισηγητή, και από τη Γραμματέα Τ.Λ..
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο του την …………, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ των:
ΚΑΛΟΥΝΤΟΣ: ……….., με την ιδιότητα του εκτελεστή της από 30.11.1997 ιδιόγραφης διαθήκης του ……………..ο οποίος παραστάθηκε μετά του πληρεξουσίου του δικηγόρου Γεωργίου-Στυλιανού Εξαρχίδη.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ ΠΡΟΣ
1) Τον Υπουργό Οικονομικών που κατοικοεδρεύει στην Αθήνα, 2) Τον Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου που εδρεύει στον Πειραιά, αμφοτέρων ως ασκούντων την εποπτεία επί των κοινωφελών ιδρυμάτων και των περιουσιών που καταλείπονται κοινωφελείς σκοπούς και 3) Την Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Νοτίου) Αιγαίου, που εδρεύει στον Πειραιά, ως εποπτεύουσας Αρχής της κοινωφελούς περιουσίας του ……………, οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τη δικαστική πληρεξουσία ΝΣΚ Δέσποινα Ντουρντουρέκα.
Ο καλών κατέθεσε ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Πειραιώς την από 1.4.2019 (ΓΑΚ/ΕΑΚ ………../2019) αίτησή του, επί της οποίας εκδόθηκε η υπ΄ αριθμ. 69/2021 απόφαση του Δικαστηρίου τούτου, που ανέστειλε την εκδίκαση της ως άνω αίτησης για τους λόγους που σε αυτήν αναφέρονται.
Με την, κατατεθείσα ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, από 3.2.2021 (ΓΑΚ/ΕΑΚ ……../2021) κλήση του καλούντος η προκειμένη υπόθεση επανεισήχθη προς συζήτηση ενώπιον αυτού στη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας απόφασης.
Η υπόθεση εκφωνήθηκε με τη σειρά της από το οικείο πινάκιο και συζητήθηκε.
Ο πληρεξούσιος δικηγόρος του καλούντος και η δικαστική πληρεξουσία ΝΣΚ των προς ους η κοινοποίηση, αφού έλαβαν διαδοχικά τον λόγο από την Πρόεδρο, αναφέρθηκαν στις έγγραφες προτάσεις που κατέθεσαν.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 § 1 του Συντάγματος δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών και εναντίον των πράξεων της πολιτείας ακόμη που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο και, σύμφωνα με αυτήν, δεν επιτρέπεται, καταρχήν, η μεταβολή σκοπού περιουσίας που έχει ταχθεί υπέρ του Δημοσίου ή προς εξυπηρέτηση κοινής ωφελείας, όχι μόνο με διατάγματα, αλλά ούτε και με νόμο (βλ. ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ 28. 709, ΕφΑθ 4620/2012 ΕφΑΔ 2013. 553). Κατά τη διάταξη όμως της § 2 του άρθρου αυτού του Συντάγματος «κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση για του ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή διαθέτης ή στην ευρύτερη της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιουδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει» (ΑΠ 13/2013 ΧρΙΔ 2013.427). Κατ’ επιταγή της συνταγματικής αυτής διάταξης εκδόθηκε ο ν. 4182/2013, στο άρθρο 1 παράγραφος 1 του οποίου ορίζεται ότι “Κοινωφελής περιουσία είναι: Το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων, που διατίθενται με κληρονομία, κληροδοσία, ή δωρεά υπέρ του δημοσίου, ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, ή για κοινωφελή σκοπό. Ως κοινωφελής περιουσία νοείται επίσης και το νομικό πρόσωπο, που τα διαχειρίζεται και εκπροσωπεί εφόσον υπάρχει”. Περαιτέρω με την παράγραφο 3 του ίδιου πιο πάνω άρθρου ορίζεται ότι: “Κοινωφελής σκοπός είναι κάθε εθνικός, θρησκευτικός, φιλανθρωπικός, εκπαιδευτικός, πολιτιστικός και γενικά επωφελής για την κοινωνία εν όλω ή εν μέρει σκοπός”. Με την παράγραφο 4 ότι: “Αρμόδια αρχή είναι ο Υπουργός Οικονομικών και ο Γενικός Γραμματέας της οικείας αποκεντρωμένης διοίκησης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2, οι οποίοι ασκούν τις σχετικές αρμοδιότητες διά των οικείων διευθύνσεων”. Στο άρθρο 10: (§1) «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για του τρόπο διοίκησης της (§ 2). Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ` αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστήριο. (§ 3). Το κατά την προηγούμενη παράγραφο δικαστήριο αποφαίνεται επίσης, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί…. (§ 4). Η αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας. Η αίτηση υποβάλλεται και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως. Περίληψη της υποβληθείσας αίτησης αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο και παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου. Η ίδια περίληψη τοιχοκολλάται στο κατάστημα της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, του Δήμου και της δημοτικής ή τοπικής Κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και αναρτάται στο διαδικτυακό τους τόπο (§ 5). Η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση της αφιερωθείσας περιουσίας αποτελεί νομική αξιολογική έννοια, η οποία πρέπει να προσδιορίζεται στην αίτηση, ως προς τα προτεινόμενα προς υπαγωγή σε αυτήν πραγματικά περιστατικά, προκειμένου να κριθεί από το δικαστήριο αν αυτά πράγματι την συνιστούν, συγκρινόμενης της προτεινόμενης λύσης προς την ήδη υπάρχουσα κατάσταση εκμετάλλευσής της (βλ. ΑΠ 1355/2017, Εφ Πατρ. 321/2017, ΕφΠατρ 9/2017, ΕφΑνΚρ 42/2016, ΕφΠειρ 512/2015 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 705/2013, ΕφΑθ 354/2013, ΕφΑθ 6066/2012 ΤΝΠ ΔΣΑ).Κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 10 του ως άνω Ν. 4182/2013, η αίτηση προς το Δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας, ή και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης (ΑΠ 846/2018). Το συμφέρον αυτό, όπως έχει κριθεί και κατά την ερμηνεία της όμοιας διάταξης του άρθρου 68 Κ.Πολ.Δ, πρέπει εκτός από έννομο, να είναι ατομικό του αιτούντος και άμεσο, δηλαδή το απειλούμενο με την αίτηση δικαίωμα του αιτούντος πρέπει να είναι υπαρκτό κατά την άσκηση της αίτησης (βλ. ΑΠ 1372/2015, ΑΠ 1877/2014, ΑΠ 205/2014 και ΑΠ 1915/2014, όλες στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Ως έννομο συμφέρον νοείται κάθε υλικό ή ηθικό όφελος, που αναγνωρίζει ο νόμος υπέρ αυτού που ζητεί δικαστική προστασία, εφόσον επιπλέον είναι άμεσο και παρόν. Άμεσο έννομο συμφέρον υπάρχει, όταν από την ύπαρξη κάποιας έννομης σχέσης (άκυρη δικαιοπραξία κλπ), προκαλείται αβεβαιότητα ως προς ορισμένη έννομη σχέση του ενάγοντος με τρίτο πρόσωπο και συνακόλουθος κίνδυνος για τα συμφέροντα αυτού, (άμεσος και επικείμενος ή και εξαρτώμενος από πρόσθετα μελλοντικά περιστατικά), για την αποτροπή του οποίου ζητείται, ως πρόσφορη και αναγκαία δικαιοδοτική πράξη, η έκδοση δικαστικής απόφασης. Ενώ παρόν είναι το έννομο συμφέρον όταν αφορά έννομες σχέσεις υπαρκτές και παρούσες, και όχι υποθετικές και μελλοντικές ενδεχόμενες. Εξάλλου νομιμοποίηση των διαδίκων ως διακριτή, μη ταυτιζόμενη με το έννομο συμφέρον, διαδικαστική προϋπόθεση της δίκης, νοείται η εξουσία διεξαγωγής ορισμένης δίκης για συγκεκριμένη έννομη σχέση, δηλαδή για βιοτική σχέση προσώπου με άλλο πρόσωπο ή με αντικείμενο, η οποία καθορίζεται κατά κανόνα από το ουσιαστικό δίκαιο ως προς τους φορείς της και το αντικείμενό της και η οποία έχει ως περιεχόμενο ή ως έννομη συνέπεια δικαίωμα ή υποχρέωση ή δέσμη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (ΑΠ 875/2015, ΑΠ 772/2014). Υπό το πρίσμα αυτό, για την υποβολή της αιτήσεως του άρθρου 825 Κ.Πολ.Δ, νομιμοποιείται εκτός από την Αρμόδια Αρχή, και κάθε πρόσωπο το οποίο έχει άμεσο έννομο συμφέρον και ιδίως ο κληρονόμος ή συγγενής του διαθέτη, ο εκτελεστής της διαθήκης, ο διαχειριστής της περιουσίας, ο εκκαθαριστής, ο ωφελούμενος από τον σκοπό που έταξε ο διαθέτης, ο Υπουργός των Οικονομικών, καθώς επίσης και η αποκεντρωμένη διοίκηση. Eξάλλου κατά το άρθρο 12 του ν. 4282/2013 συγκροτείται Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών (Μητρώο Εθνικών Κληροδοτημάτων) στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά οι περιουσίες του παρόντος Κώδικα. Επιπλέον στο Άρθρο 16 (Μητρώο εκτελεστών διαθηκών, εκκαθαριστών, διαχειριστών κοινωφελών περιουσιών ή ιδρυμάτων και κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών) ορίζονται τα εξής : (§1). Στο Υπουργείο Οικονομικών καταρτίζεται και τηρείται Μητρώο φυσικών και νομικών προσώπων, από το οποίο επιλέγονται με κλήρωση που διενεργεί η αρμόδια αρχή, τα πρόσωπα που διορίζονται από αυτήν ως εκκαθαριστές κοινωφελών περιουσιών και οι εκτελεστές διαθηκών, όταν δεν ορίζονται από τη συστατική πράξη ή παρίσταται ανάγκη αντικατάστασης των οριζομένων, καθώς και οι κηδεμόνες σχολαζουσών κληρονομιών. Κατ` εξαίρεση, όταν παρίσταται ανάγκη ορισμού από την αρμόδια αρχή προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου ιδρύματος, ορίζεται πρόσωπο κατ` επιλογή της αρχής, χωρίς διενέργεια κλήρωσης, με εμπειρία και τεχνογνωσία άσκησης των σχετικών καθηκόντων. Τα διοριζόμενα πρόσωπα πρέπει να έχουν την κατοικία ή επαγγελματική τους έδρα στον τόπο που θα ασκήσουν τα καθήκοντα τους. «……….. Περαιτέρω κατά το άρθρο 19 : Αντικατάσταση : (§1) Οι εκκαθαριστές περιουσιών, εκτελεστές διαθηκών και διοικητές ιδρυμάτων αντικαθίστανται από την αρμόδια αρχή αν αποβιώσουν ή υποβάλλουν παραίτηση ή τους επιβληθεί πειθαρχική ποινή, σύμφωνα με το άρθρο 71, ή αποδημήσουν για μακρό χρονικό διάστημα ή εμφανίσουν πνευματική ή σωματική ασθένεια που εμποδίζει την άσκηση των καθηκόντων τους ή παραβούν διατάξεις της διαθήκης ή του παρόντος Κώδικα, καθώς και αν αμελούν εν γένει στην άσκηση των καθηκόντων τους. Λόγους αντικατάστασης αποτελούν επίσης και η σύγκρουση συμφερόντων αυτών, των ανιόντων, κατιόντων, αδελφών και της συζύγου τους προς την περιουσία. Σε περίπτωση που εκκαθαριστής περιουσίας ή εκτελεστής διαθήκης είναι νομικό πρόσωπο, σύγκρουση συμφερόντων του προηγούμενου εδαφίου νοείται εκείνη των συμφερόντων του νομίμου εκπροσώπου ή του εταίρου που έχει τον έλεγχο του νομικού προσώπου και των ανιόντων, κατιόντων, αδελφών και συζύγων αυτών προς την περιουσία. Πριν την αντικατάσταση, η αρμόδια αρχή οφείλει να γνωστοποιήσει τους λόγους αυτής στον ενδιαφερόμενο και να τον καλέσει προς ακρόαση μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από την επίδοση της κλήσης. Η προθεσμία μπορεί να παραταθεί, μετά από αίτηση του ενδιαφερομένου, έως και δέκα (10) ημέρες, για σπουδαίο λόγο». 2. Όταν με τη συστατική πράξη ορίζονται περισσότεροι από ένας εκτελεστές διαθήκης, η επέλευση λόγου αντικατάστασης στο πρόσωπο ενός ή κάποιων εξ αυτών δεν συνεπάγεται αναγκαίως την αντικατάσταση ή πλήρωση της κενής ή των κενών θέσεων, εκτός αν προκύπτει ως υποχρεωτική από τη διαθήκη ή δηλώσουν οι υπόλοιποι ότι επιθυμούν την αντικατάσταση. Στην περίπτωση αυτή, αν δεν ορίζεται αλλιώς στη διαθήκη, η πλήρωση των θέσεων γίνεται αυτεπάγγελτα, με διορισμό από την αρμόδια αρχή κατά τα άρθρα 16 και 17. Μέχρι την πλήρωση της κενωθείσας θέσης οι υπόλοιποι εκτελούν εγκύρως τα καθήκοντα τους». Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 40 του ν. 4182/2013 (παρ.1). «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών σε άλλα πρόσωπα, εκτός του Δημοσίου, γίνονται αποδεκτές πάντοτε με το ευεργέτημα της απογραφής και εκκαθαρίζονται από τους εκτελεστές που ορίζονται με τη διαθήκη, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Κώδικα και συμπληρωματικά τις διατάξεις των άρθρων 2020 έως 2027 του Αστικού Κώδικα. Αν ο οριζόμενος ως εκτελεστής διαθήκης εξέλιπε χωρίς να προβλέπεται από τη συστατική πράξη η αναπλήρωση του, η οικεία περιουσία εκκαθαρίζεται και διοικείται από εκτελεστή που διορίζεται από την αρμόδια αρχή, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 16 έως 21». Από τις άνω διατάξεις προκύπτει ότι προκειμένου για κοινωφελή περιουσία, ο εκτελεστής διαθήκης, όπως και ο κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας ασκούν δημόσιο λειτούργημα και η διαδικασία διορισμού τους συντελείται μέσω της έκδοσης διοικητικών πράξεων, ήτοι η αποδοχή ή απόρριψη της αίτησης για την εγγραφή στο Μητρώο (άρθρο 16), η κατάρτιση πίνακα κατά σειρά προτεραιότητας, ο διορισμός (άρθρο 17) και η αντικατάσταση (άρθρο 19) η επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων, η διαγραφή από το μητρώο (άρθρο16 παρ.5). Ειδικότερα αντικατάσταση του εκτελεστή διαθήκης προβλέπεται σε κάθε περίπτωση έκτακτης λήξης της θητείας του, είτε με απόφαση της αρμόδιας αρχής για ορισμένους προβλεπόμενους στον νόμο λόγους και, είτε λόγω έκτακτης λήξης της θητείας του (παραίτηση, θάνατος), Οι λόγοι παύσης του εκτελεστή διαθήκης από τα καθήκοντα του με απόφαση της αρμόδιας αρχής προβλέπονται περιοριστικά στο άρθρο 19 § 1 ν. 4182/2013 και είναι οι εξής: (α) Η επιβολή κατά το άρθρο 71 του ν. 4182/2013 χρηματικού προστίμου για μη εκπλήρωση ή αμελή εκπλήρωση των καθηκόντων. (β) Η αποδημία για μακρό χρονικό διάστημα ή η εμφάνιση σωματικής ή πνευματικής ασθένειας που εμποδίζει την άσκηση των καθηκόντων του εκτελεστή διαθήκης, (γ) Η παράβαση του ν. 4182/2013 ή η παραμέληση της εν γένει άσκησης των καθηκόντων από τον εκτελεστή διαθήκης, (δ) Η σύγκρουση συμφερόντων του εκτελεστή διαθήκης, των ανιόντων, κατιόντων, αδελφών και του συζύγου προς τη σχολάζουσα κληρονομιά. Η απόφαση της αρμόδιας αρχής που διατάζει την παύση του εκτελεστή διαθήκης για σπουδαίο λόγο αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη. Ο σπουδαίος λόγος και η εν γένει νομιμότητα της απόφασης παύσης του εκτελεστή διαθήκης για σπουδαίο λόγο ελέγχονται ακυρωτικά με αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Τριμελούς Διοικητικού Εφετείου, όπως άλλωστε όλες οι πράξεις της αρμόδιας αρχής. Η απόφαση για την παύση του εκτελεστή διαθήκης από τα καθήκοντα του για σπουδαίο λόγο μπορεί να είναι αυτοτελής ή να περιλαμβάνεται στη διοικητική πράξη διορισμού του νέου εκτελεστή διαθήκης, οπότε πρόκειται για σύνθετη διοικητική ενέργεια. Το κύρος της πράξης διορισμού του νέου εκτελεστή διαθήκης δεν εξαρτάται κατ’ αρχήν από το κύρος της πράξης αντικατάστασης του προηγούμενου εκτελεστή διαθήκης, στο πρόσωπο του οποίου συνέβησαν ένας ή περισσότεροι λόγοι παύσης από τα καθήκοντα του, εκτός αν η πράξη διορισμού του νέου εκτελεστή διαθήκης τελεί υπό την προϋπόθεση του κύρους της παύσης του προηγούμενου. Σε περίπτωση υπάρξεως για τον προαναφερόμενο λόγο δύο κηδεμόνων εφαρμόζεται αναλογικά η ΑΚ 2024. Tέλος, στο άρθρο 19 § 1 προβλέπεται η διαδικασία εκδόσεως της διοικητικής πράξης παύσης για σπουδαίο λόγο του εκτελεστή διαθήκης από τα καθήκοντα του , κατά την οποία ότι η αρμόδια αρχή οφείλει να γνωστοποιήσει τους λόγους παύσης στον ενδιαφερόμενο και να τον καλέσει για ακρόαση τάσσοντας του δεκαήμερη προθεσμία από την επίδοση σε αυτόν της κλήσης, προθεσμία που μπορεί να παραταθεί κατόπιν αίτησης του ενδιαφερόμενου έως δέκα επιπλέον ημέρες (Λέκκα η σχολάζουσα κληρονομία σ. 192).
Στην προκείμενη περίπτωση με την με την από 3.2.2021 (αρ. καταθ. …………./2021 κλήση επαναφέρεται προς συζήτηση στο Δικαστήριο αυτό η από 1.4.2019 και με αρ. καταθ. ……./2019 αίτηση του ………………, μετά την έκδοση της με αρ. 69/2021 απόφασης του παρόντος Δικαστηρίου που ανέστειλε τη συζήτηση της παρούσας αίτησης μέχρι να περατωθεί η δίκη επί της από 23.6.2017 και με αρ. καταθ. ………./2017 αίτησης που είχε ασκήσει ο ίδιος αιτών στο Εφετείο Αθηνών. Ήδη επί της άνω αίτησης έχει εκδοθεί η με αρ. 2225/2018 απόφαση του Εφετείου Αθηνών που κήρυξε το άνω Δικαστήριο αναρμόδιο και παρέπεμψε την υπόθεση στον παρόν Δικαστήριο. Είναι άξιο μνείας ότι με το παρόν δικόγραφο, που επιδόθηκε κανονικά στους καθ΄ών Υπουργό Οικονομικών, Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου (βλ τις με αρ. … Στ/8.2.2021, …./10.2.2021 και …../10.2.2021 εκθέσεις επιδόσεως του δικ. επιμελητή στον Εφετείο Αθηνών ….. …..) ο αιτών παραιτείται του δικογράφου της προαναφερόμενης αίτησης, ώστε έχει περατωθεί η δίκη επ΄αυτής και αρμοδίως φέρεται η υπόθεση στο παρόν Δικαστήριο. Στην από 1.4.2019 και με αρ. καταθ. ………../2019 αίτησή του ο αιτών εκθέτει ότι είναι εκτελεστής της από 30.11.1997 ιδιόγραφης διαθήκης του αποβιώσαντος στην Αθήνα στις 23.5.2009 ………….., του η οποία δημοσιεύθηκε με το υπ’ αριθ. 277/27.11.2009 πρακτικό του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Ότι με την ως άνω διαθήκη του ο διαθέτης συνέστησε δύο ιδρύματα, τα οποία δεν έχουν εγκριθεί έως σήμερα, ένα στη νήσο ….., στο οποίο κατέλειπε τα αναφερόμενα στη διαθήκη περιουσιακά στοιχεία και το άλλο στην ….., στο οποίο επίσης άφησε τα περιγραφόμενα στη διαθήκη περιουσιακά στοιχεία, προς εκπλήρωση κοινωφελών σκοπών, τους οποίους καθορίζει. Ότι από τη διαθήκη προκύπτει σαφώς ότι ο διαθέτης ανέθεσε εξ ολοκλήρου τη διαχείριση και εκτέλεση αυτής στον εκτελεστή της, αλλά συγχρόνως τον διόρισε και διαχειριστή ολόκληρης της καταλειπόμενης περιουσίας του, παρέχοντας σε αυτόν την πλήρη εξουσία να διαθέτει ακόμη και χρηματικά ποσά, κατά την ελεύθερη κρίση του για τον κάθε συγκεκριμένο σκοπό που περιγράφεται στη διαθήκη, χωρίς διατυπώσεις, περιορισμούς και εγκρίσεις, από την αξιοποίηση, εκμετάλλευση και έσοδα της περιουσίας του, περιγράφοντας και καθορίζοντας πλήρως και λεπτομερώς τον τρόπο διοίκησης και διαχείρισης της περιουσίας του, αναθέτοντας αρμοδιότητες και εξουσίες στον εκτελεστή της διαθήκης και σε άλλα κατά περίπτωση πρόσωπα και περιγράφοντας τον τρόπο διαχείρισης και διάθεσης περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και πώληση ακινήτων, μη απαιτώντας διατυπώσεις και εγκρίσεις από κανέναν άλλον, πλην αυτών που αναφέρονται στη διαθήκη για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, αποκλείοντας έτσι πλήρως την καθ’ οιονδήποτε τρόπο ανάμειξη του Κράτους στη διαχείριση και στον τρόπο εκτέλεσης του ταχθέντος σκοπού. Ότι, η Διεύθυνση Κοινωφελών Περιουσιών (Τμήμα Α΄) του Υπουργείου Οικονομικών αμφισβητεί τις εξουσίες αυτές που παρέχει στον αιτούντα η διαθήκη, και υποστηρίζει ότι αυτός για όλες τις ενέργειές του, αναφορικά με την εκκαθάριση και τη διαχείριση της παραπάνω περιουσίας, υπάγεται στην εποπτεία, και τον έλεγχο του Υπουργού Οικονομικών. Ζητεί δε ο αιτών να ερμηνευθεί η από 30.11.1997 ιδιόγραφη διαθήκη του ……………. και να γίνει δεκτό ότι η διαχείριση, η εκποίηση και η εκκαθάριση της κληρονομίας διέπεται από τις διατάξεις της διαθήκης του, με συνέπεια η βούληση του διαθέτη για τον τρόπο εκτέλεσης των διατάξεων της διαθήκης να υπερισχύει έναντι των διατάξεων που αφορούν τη διαχείριση, εκποίηση και εκκαθάριση υπέρ κοινωφελών σκοπών περιουσίας και την εποπτεία και τον έλεγχο των πράξεων αυτών υπό του Υπουργού Οικονομικών, επιτρέπεται δε μόνο κατασταλτικός έλεγχος υπ’ αυτού για τυχόν κακή διαχείριση, βλαπτική ή αντίθετη του σκοπού, για τον οποίο τάχθηκε η περιουσία.
Η αίτηση με το άνω περιεχόμενο και αίτημα παραδεκτά και αρμοδίως φέρεται ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρo 739, 742 έως 781, 825 ΚΠολΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 § 3 του Ν. 4182/2013). Για το παραδεκτό αυτής, κατά τη διάταξη του άρθρου 10 § 4 ν. 4182/2013 αντίγραφό της έχει επιδοθεί νομίμως και εμπροθέσμως στο Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου (βλ. την προαναφερόμενη έκθεση επιδόσεως) και περίληψη αυτής αναρτήθηκε στις 11.4.2019 στον πίνακα ανακοινώσεων και ιστοσελίδα της άνω Αποκεντρωμένης Διοίκησης και παρέμεινε αναρτημένη έως προηγούμενη ημέρα της δικασίμου την 12.1.2022 (βλ. την με αρ. ……/12.1.2022 βεβαίωση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης) και τοιχοκολλήθηκε στο κατάστημα του Δήμου Παλαιού Φαλήρου (βλ. το από 20.4.2021 αποδεικτικό ανάρτησης).
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 69 του ίδιου Νόμου, «Η αρμόδια αρχή νομιμοποιείται, πέραν των εκκαθαριστών, εκτελεστών διαθήκης και διοικητών κοινωφελών ιδρυμάτων, α) να ασκεί αιτήσεις και αγωγές σε δικαστήρια για την αναγνώριση ή τη διεκδίκηση δικαιώματος σε κάθε περιουσία, που έχει διατεθεί για κοινωφελή σκοπό ή σε κοινωφελές ίδρυμα, β) να επισπεύδει αναγκαστική εκτέλεση για την ικανοποίηση των δικαιωμάτων αυτών, γ) να ζητεί τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων για την εξασφάλιση κάθε περιουσίας, σύμφωνα με τα άρθρα 682 και επόμενα του ΚΠολΔ, δ) να ασκεί παρέμβαση σε κάθε στάση της δίκης, η οποία αφορά περιουσία υπέρ κοινωφελούς σκοπού ή κοινωφελών ιδρυμάτων ή αφορά το κύρος των πράξεων τους, με την υποβολή προτάσεων και χωρίς την κοινοποίηση δικογράφου παρέμβασης, ε) να ζητεί την επανάληψη της δίκης ή να καλείται για την επανάληψη της δίκης, αν επήλθε διακοπή δίκης με διάδικο ένα από τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου και για λόγους που αφορούν στα πρόσωπα αυτά. Από τον συνδυασμό της παραπάνω διάταξης με αυτής του άρθρου 10 παρ.4 του ιδίου νόμου συνάγεται ότι μετά την ισχύ του Ν. 4182/2013 που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στις 10.11.2013, δηλαδή από 11.11.2013, σε δίκες κοινωφελών περιουσιών αρμόδια αρχή στην άσκηση εποπτείας επί των κοινωφελών ιδρυμάτων και περιουσιών που καταλείπονται για κοινωφελείς σκοπούς και η οποία μπορεί, κατά το άρθρο 69 παρ. 1 περ. δ, να ασκεί παρέμβαση σε κάθε στάση δίκης που αφορά περιουσία υπέρ κοινωφελούς σκοπού ή κοινωφελών ιδρυμάτων, αποτελεί, όταν ο σκοπός της περιουσίας εκπληρώνεται κατά κύριο λόγο μέσα στα όρια μιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ανεξαρτήτως του τόπου όπου βρίσκεται η περιουσία, ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στον οποίο και πρέπει να κοινοποιείται το σχετικό δικόγραφο, με ποινή, σε περίπτωση μη κοινοποίησης, το απαράδεκτο της συζήτησής του. Μετά την ισχύ του άνω νόμου, ο Υπουργός Οικονομικών δεν αποτελεί πλέον αρμόδια αρχή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν δηλαδή ο σκοπός της κοινωφελούς περιουσίας εκπληρώνεται κατά κύριο λόγο μέσα στα όρια μιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, και συνακόλουθα δεν νομιμοποιείται σε άσκηση παρέμβασης στις άνω δίκες που εκκινούν μετά την 11.11.2013. Ο τελευταίος νομιμοποιείται να ασκήσει παρέμβαση σε δίκη που αφορά την καταληφθείσα κοινωφελή περιουσία, μόνο όταν αποτελεί αρμόδια αρχή, κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 2 του άνω Ν. 4182/2013, ή όταν πρόκειται για διαδικασίες που έχουν ήδη αρχίσει κατά την έναρξη της ισχύος του νόμου, δοθέντος ότι στο άρθρο 82 αυτού εδάφιο τελευταίο όταν πρόκειται για διαδικασίες που έχουν ήδη αρχίσει κατά την έναρξη της ισχύος του νόμου, δοθέντος ότι στο άρθρο 82 αυτού εδάφιο τελευταίο, όπως αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 12 του άρθρου 32 του Ν. 4223/2013 (ΦΕΚ A 287/31.12.2013, ορίζεται ότι «Διαδικασίες που έχουν ήδη αρχίσει, δύνανται να ολοκληρώνονται και κατά την προϋφιστάμενη διαδικασία» (ΑΠ 523/2019, ΑΠ 585/2019, ΕφΘεσ 1884/2021 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΠειρ 735/2020 http://www.efeteio-peir.gr/ wordpress/?p=6535). Στην προκείμενη περίπτωση παραδεκτά άσκησε κύρια παρέμβαση με τις από 13.1.2022 προτάσεις του (άρθρο 69) ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου ως η αρχή στην εδαφική περιουσία της οποίας σκοπός της κοινωφελούς περιουσίας εκπληρώνεται κατά κύριο λόγο (νήσος …….). Η κύρια παρέμβαση του Υπουργού Οικονομικών, όμως που ασκήθηκε με τις ίδιες προτάσεις είναι απορριπτέα ως απαράδεκτη, με δεδομένο ότι η δίκη ξεκίνησε στις 11.11.2013 και δεν υπάγεται στις περιπτώσεις της παρ. 4α, β, γ, δ, ε, του άρθρου 2 του Ν. 4182/2013, για τις οποίες είναι αρμόδιος ο Υπουργός Οικονομικών, ως αρμόδια αρχή. Κατόπιν αυτών η κύρια παρέμβαση ως προς τον Υπουργό Οικονομικών πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη. Συνεπώς, η ασκηθείσα ως άνω κύρια παρέμβαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω, συνεκδικαζόμενη με την υπό κρίση αίτηση, κατά τις διατάξεις της εκουσίας δικαιοδοσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις των 246 και 739 του Κ.Πολ.Δ., λόγω της προφανούς μεταξύ τους συνάφειας και προς διευκόλυνση της διεξαγωγής της δίκης (βλ. σχετ. ΕφΠειρ 181/2017, ΕφΑθ 2323/2011 Δημ. Νόμος), απορριπτομένου, όμως, ως μη νομίμου του αιτήματος του κυρίως παρεμβαίνοντος περί καταδίκης του καθ’ ου η παρέμβαση στη δικαστική του δαπάνη (άρθρο 746 ΚΠολΔ) (ΕφΠειρ 421/2019, Π. Αρβανιτάκη σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα «Ερμηνεία ΚΠολΔ» υπό το άρθρο 746 ΚΠολΔ αριθμ. 2, 6 και 10).
Όπως όμως, προκύπτει από το φάκελο της δικογραφίας, μετά από αυτεπάγγελτη έρευνα του Δικαστηρίου, ο αιτών ήδη έχει αντικατασταθεί από εκτελεστής διαθήκης δυνάμει της με αρ. ΑΔΑ Ψ 1ΟΗΟΡΙΙ-Κ8Β /14.6.2019 απόφασης του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου. Ειδικότερα με την από 30.11.1997 ιδιόγραφη διαθήκη, ο ………….., που απεβίωσε στην Αθήνα στις 23.5.2009, η οποία δημοσιεύθηκε με το υπ’ αριθ. 277/27.11.2009 πρακτικό του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών συνέστησε δύο κοινωφελή ιδρύματα, ένα με έδρα τη νήσο … (…..) στο οποίο κατέλιπε τα αναφερόμενα στην διαθήκη του ακίνητα και ένα άλλο στην …., στο οποίο άφησε τα αναφερόμενα στην διαθήκη του περιουσιακά στοιχεία. Όρισε δε εκτελεστή της διαθήκης του τον …………, ο οποίος όμως απεβίωσε το έτος 2012 και σε αντικατάσταση αυτού, με την με αρ. 1047200/3055/Α0011/8.6.2012 απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ορίστηκε ο αιτών, ο οποίος αποδέχθηκε το σχετικό λειτούργημα. Ο τελευταίος όμως δεν υπέβαλε τα στοιχεία διαχείρισης (επικαλούμενος ότι δεν υποχρεούται προς τούτο με την επίδικη αίτηση) αλλά ούτε προέβη στις ενέργειες που υποχρεούται με βάση τις διατάξεις του ν. 4182/2013, ήτοι απογραφή της περιουσίας, δηλώσεις φόρου εισοδήματος κλτ. Με το με αρ. πρωτ. ………/3.4.2019 έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου κλήθηκε εντός προθεσμίας 15 ημερών να εκθέσει τις απόψεις του και να προβεί σε λογοδοσία για τις ενέργειες που είχε προβεί για την εξασφάλιση προστασία και αξιοποίηση της περιουσίας του διαθέτη, των υποχρεώσεων σε τρίτους και την υλοποίηση της βούλησης του διαθέτη για τη σύσταση των δύο ιδρυμάτων. Ο ανωτέρω απάντησε με το με αρ. πρωτ. ……/17.4.2019 έγγραφό του, αναφερόμενος όμως σε προηγούμενη αλληλογραφία, χωρίς να προσκομίσει τα απαιτούμενα στοιχεία. Ενόψει αυτών και αφού είχε τηρηθεί ο τύπος της προηγούμενης ακρόασής του (άρθρο 19 παρ.1 του ν. 4182/2013) με την προαναφερόμενη με αρ. ΑΔΑ Ψ 1ΟΗΟΡΙΙ-Κ8Β/14.6.2019 απόφαση του της αναπληρώτριας Γενικής Διευθύντριας εσωτερικής Λειτουργίας, ενεργώντας κατόπιν εντολής του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ο αιτών αντικαταστάθηκε από εκτελεστής διαθήκης και ορίστηκε εκτελέστρια της άνω διαθήκης η ………… Δικηγόρος στο Νομό Κυκλάδων. Ο αιτών αρνείται τη νομιμότητα της άνω απόφασης, ισχυριζόμενος ότι με τη διαθήκη ο διαθέτης είχε αποκλείσει την αντικατάσταση του εκτελεστή διαθήκης. Για το ζήτημα αυτό ο διαθέτης είχε ορίσει τα εξής : «Εις περίπτωσίν καθ’ ήν ο διαχειριστής αδυνατεί να εκτελέση την εντολήν, τούτον θ΄αντικαθιστά μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου υποδειχθησόμενος υπ’ αυτού ή κατόπιν εκλογής μεταξύ αυτών και εν πάσει περιπτώσει μέχρι συμπληρώσεως του τριακοστού πέμπτου έτους της ηλικίας του βαπτισιμιού μου ……… και εφόσον κρίνει ο διαχειριστής ότι δύναται να διαχειριστεί αυτό το μεγάλο Ίδρυμα». Με τον όρο αυτό ο διαθέτης πρόβλεψε τον τρόπο αντικατάστασης του αρχικά ορισθέντος εκτελεστή διαθήκης ……, σε περίπτωση αδυναμίας του. Με δεδομένο όμως ότι ο αρχικός εκτελεστής …….. απεβίωσε και ο όρος κατά τα λοιπά ήταν ανεφάρμοστος, λόγω μη σύστασης του ιδρύματος και καθώς απεβίωσε επίσης ο αναδεξιμιός αυτού …….. (βλ. την με αρ. ………/2005 ληξιαρχική πράξη του ληξιάρχου Μαρκόπουλου) ορίστηκε από τον Υπουργό Οικονομικών ως εκτελεστής διαθήκης στη θέση του ……., ο αιτών, κατ΄εφαρμογήν του άρθρου 86 του Α.Ν. 2039/1939, πριν την ισχύ του ν. 4182/2013, ενόψει του κενού που εμφάνιζε ο σχετικός όρος, ο οποίος όμως δεν απέκλειε γενικώς την αντικατάσταση του εκτελεστή. Αν η σχετική διάταξη της διαθήκης είχε αποκλείσει την αντικατάσταση ή αναπλήρωση του εκτελεστή διαθήκης, που σημαίνει ότι ο ……… θα ήταν ο μοναδικός που θα ασκούσε αυτό το λειτούργημα, δεν θα ήταν νόμιμος ούτε ο διορισμός του αιτούντος. Ορθώς επομένως κατ’ εφαρμογήν της διάταξης του άρθρου 19 του ν. 4182/2013 αντικαταστάθηκε ο αιτών με την Δικηγόρο στο Νομό Κυκλάδων ………. Με αυτά τα δεδομένα, αφού ο αιτών δεν έχει πλέον την ιδιότητα του εκτελεστή διαθήκης του ……….., η αίτησή του θα πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης, ενώ έπεται ότι ως τρίτος πλέον σε σχέση με την κληρονομία του ……….., δεν έχει έννομο συμφέρον για την υποβολή της παρούσας αίτησης. Κατόπιν αυτών η αίτηση και να γίνει δεκτή η από 13.1.2022 κύρια παρέμβαση, θα πρέπει να απορριφθεί, ενώ δικαστικά έξοδα δεν θα επιδικασθούν υπέρ του κυρίου παρεμβάντος, όπως εκτέθηκε (ΕφΠειρ 421/ 2019).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΣΥΝΕΚΔΙΚΑΖΕΙ την από 1.4.2019 και με αριθμ. πρωτ. ……/2019 αίτηση και τις ασκηθείσες με τις από 13.1.2022 προτάσεις κύριες παρεμβάσεις α) του Υπουργού Οικονομικών β) Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου.
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την από 13.1.2022 κύρια παρέμβαση του Υπουργού Οικονομικών.
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την αίτηση.
ΔΕΧΕΤΑΙ την από 13.1.2022 κύρια παρέμβαση του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου.
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίστηκε στον Πειραιά, στις 28.6.2022.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Και αντ΄ αυτής λόγω
αποχωρησης από την
Υπηρεσία λόγω συμπλήρωσης
του ορίου ηλικίας, η αρχαιότερη
της σύνθεσης Εφέτης,
Σταυρούλα Λιακέα
Δημοσιεύθηκε δε σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου αυτού στις 28 Νοεμβρίου 2022, με άλλη σύνθεση, λόγω της αποχώρησης από την υπηρεσία λόγω συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας της Προέδρου Εφετών Ισιδώρας Πόγκα, αποτελούμενη από τους Δικαστές Σταυρούλα Λιακέα, Προεδρεύουσα Εφέτη, Ιωάννα Μάμαλη και Δημήτριο Καββαλάρη, Εφέτες, και με Γραμματέα την Τ.Λ χωρίς την παρουσία των διαδίκων, του πληρεξουσίου δικηγόρου του καλλούντος και της δικαστικής πληρεξουσίας ΝΣΚ των προς ους η κοινοποίηση.
Η ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ ΕΦΕΤΗΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ