ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αριθμός απόφασης 260/2023
ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τον Δικαστή Νικόλαο Κουτρούμπα, Εφέτη, τον οποίο όρισε ο Διευθύνων το Εφετείο Πρόεδρος Εφετών και από τη Γραμματέα Κ.Σ.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στον Πειραιά, στις ………. για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Του εκκαλούντος: …………., ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του, Ξενοφώντα Αθανασιάδη,
Της εφεσίβλητης: ……………..η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Ιωάννη Γλύκα, με δήλωση κατ’ άρθρο 242 παρ.2 ΚΠολΔ.
Ο νυν εκκαλών άσκησε κατά της νυν εφεσίβλητης ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά την από 9.4.2019 (με Γ.Α.Κ. …./2019 και Ε.Α.Κ. …./2019) αγωγή του. Επίσης, η νυν εφεσίβλητη άσκησε κατά του νυν εκκαλούντος ενώπιον του ίδιου Δικαστηρίου την από 24.7.2019 (με Γ.Α.Κ. …./2019 και Ε.Α.Κ. ……/2019) αγωγή της. Οι αγωγές αυτές συνεκδικάσθηκαν αντιμωλία των διαδίκων και εκδόθηκε η 1103/2020 οριστική απόφαση του ανωτέρω Δικαστηρίου (ειδική διαδικασία από την οικογένεια, τον γάμο και την ελεύθερη συμβίωση), που δέχθηκε εν μέρει την κάθε μία από αυτές.
Ο ενάγων-εναγόμενος προσέβαλε την ανωτέρω οριστική απόφαση με την από 22-12-2021 έφεσή του, την οποία κατέθεσε στη Γραμματεία του Πρωτοδικείου Πειραιά, στις 29.12.2021 με Γ.Α.Κ. …./2021 και Ε.Α.Κ. ……/2021. Επικυρωμένο αντίγραφο της εφέσεως κατατέθηκε στις 14.1.2022 στη Γραμματεία του Εφετείου Πειραιά με Γ.Α.Κ. …./2022 και Ε.Α.Κ. ……/2022, οπότε ορίσθηκε η αναφερόμενη στην αρχή της παρούσας δικάσιμος και γράφτηκε στο πινάκιο.
Κατά τη δικάσιμο αυτή η έφεση εκφωνήθηκε με τη σειρά του οικείου πινακίου και συζητήθηκε. Κατά τη συζήτησή της στο ακροατήριο του παρόντος Δικαστηρίου, ο πληρεξούσιος δικηγόρος του εκκαλούντος, αφού έλαβε τον λόγο, αναφέρθηκε στις προτάσεις που κατέθεσε, ο δε πληρεξούσιος δικηγόρος της εφεσίβλητης ανέπτυξε τις απόψεις της με τις προτάσεις που προκατέθεσε.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ενώπιον αυτού του Δικαστηρίου εισάγεται η από 22.12.2021 (κατατεθείσα στη γραμματεία του Πρωτοδικείου Πειραιά με Γ.Α.Κ. ……/2021 και Ε.Α.Κ. …./2021 και στη γραμματεία του Εφετείου Πειραιά με Γ.Α.Κ. …../2022 και Ε.Α.Κ. …./2022) έφεση του ………….. κατά της ……….. προς εξαφάνιση της 1103/2020 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά (ειδική διαδικασία διαφορών από την οικογένεια, τον γάμο και την ελεύθερη συμβίωση), το οποίο συνεκδικάζοντας την από 9.4.2019 (με Γ.Α.Κ. …../2019 και Ε.Α.Κ. …../2019) αγωγή του εκκαλούντος κατά της εφεσίβλητης με αιτήματα την ανάθεση στο πρόσωπο του ενάγοντος της οριστικής επιμέλειας αμφότερων των ανήλικων τέκνων των διαδίκων, …. και …….. και την επιδίκαση διατροφής γι’ αυτά για χρονικό διάστημα δύο ετών από την άσκηση της αγωγής και την από 24.7.2019 (με Γ.Α.Κ. …./2019 και Ε.Α.Κ. ……/2019) αγωγή της εφεσίβλητης κατά του εκκαλούντος με αιτήματα την ανάθεση σε αυτήν της οριστικής επιμέλειας αμφοτέρων των παραπάνω ανήλικων τέκνων, την επιδίκαση διατροφής γι’ αυτά για χρονικό διάστημα δύο ετών και επικουρικώς τη ρύθμιση της επικοινωνίας με αυτά, δέχθηκε εν μέρει καθεμία αγωγή κι αφενός ανέθεσε οριστικά την αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας του γεννηθέντος στις 8.1.2009 ανήλικου τέκνου των διαδίκων, ……….. στον ενάγοντα πατέρα του και υποχρέωσε την εναγόμενη να καταβάλλει στον ενάγοντα για λογαριασμό του εν λόγω τέκνου μηνιαία διατροφή ύψους 100 ευρώ για μια διετία από την επίδοση της αγωγής, με τον νόμιμο τόκο από την καθυστέρηση πληρωμής κάθε δόσης, αφετέρου ανέθεσε στην ενάγουσα μητέρα την αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας του γεννηθέντος στις 4.5.2017 ανήλικου τέκνου των διαδίκων, ………….., υποχρέωσε τον εναγόμενο να καταβάλλει στην ενάγουσα για λογαριασμό του εν λόγω τέκνου μηνιαία διατροφή ύψους 150 ευρώ για μία διετία από την επίδοση της αγωγής, με τον νόμιμο τόκο από την καθυστέρηση πληρωμής κάθε δόσης και ρύθμισε την επικοινωνία της ενάγουσας με τον ανήλικο ……… Ήδη με την ως άνω έφεσή του ο εκκαλών-ενάγων παραπονείται για εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων και ζητεί να εξαφανισθεί η εκκαλούμενη απόφαση του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου κατά το μέρος που απέρριψε το αίτημά του να ανατεθεί στον ίδιο η οριστική και αποκλειστική επιμέλεια και του μικρότερου ανήλικου τέκνου των διαδίκων, …………., ούτως ώστε να γίνει δεκτή η από 9.4.2019 αγωγή του, χωρίς όμως να συμπεριλαμβάνει και αίτημα διατροφής για τον ανήλικο ……… (στις σελίδες 87-88 των προτάσεών του ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου δηλώνει ότι σε περίπτωση που του ανατεθεί η οριστική επιμέλεια και του ως άνω ανήλικου τέκνου των διαδίκων, …………, δεν θα έχει καμία αξίωση για συμμετοχή της εφεσίβλητης στη υπό ευρεία εννοία διατροφή των τέκνων) και να καταδικασθεί η εφεσίβλητη-εναγόμενη στη δικαστική του δαπάνη αμφότερων των βαθμών δικαιοδοσίας. Η παραπάνω έφεση, η οποία αρμοδίως κατ’ άρθρο 19 ΚΠολΔ φέρεται ενώπιον αυτού του Δικαστηρίου για να δικασθεί με την ειδική διαδικασία των διαφορών από την οικογένεια, τον γάμο και την ελεύθερη συμβίωση (άρθρο 591 παρ.7 εδ.α’ του ΚΠολΔ) έχει ασκηθεί νομότυπα με κατάθεση του δικογράφου της στη γραμματεία του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου κατ’ άρθρο 495 παρ.1 του ίδιου Κώδικα κι εμπρόθεσμα κατ’ άρθρο 518 παρ.2 ΚΠολΔ, καθώς η προσβαλλόμενη απόφαση δημοσιεύθηκε στις 20.3.2020, χωρίς να προκύπτει από κάποιο στοιχείο της δικογραφίας ότι έγινε επίδοση αυτής από τον ένα διάδικο στον άλλο, η δε έφεση ασκήθηκε στις 29.12.2021, ήτοι πριν παρέλθει διετία από τη δημοσίευση της εκκαλούμενης. Επομένως, η έφεση, η οποία είναι επαρκώς ορισμένη καθώς με αυτή αμφισβητείται η αποδεικτική εκτίμηση του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου ως προς την καταλληλότητα της ενάγουσας-εφεσίβλητης να της ανατεθεί οριστικά η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, ………, πρέπει να γίνει τυπικά δεκτή και να εξετασθεί ως προς το βάσιμο του λόγου της. Σημειώνεται ότι παρότι εισάγεται διαφορά του άρθρου 592 αρ.3 στοιχ.β’ του ΚΠολΔ που εξαιρείται από την υποχρέωση κατάθεσης παραβόλου για την άσκηση εφέσεως κατ’ άρθρο 495 παρ.4 τελ. εδ. ΚΠολΔ, ο εκκαλών έχει καταθέσει το με κωδικό ……….. . e-Παράβολο του Υπουργείου Οικονομικών ποσού 100 ευρώ, εξοφλημένο (βλ. συνημμένο στο εφετήριο αντίγραφο του εν λόγω e-Παράβολου και την από 21.12.2021 απόδειξη συναλλαγής της EUROBANK). Το παράβολο αυτό ως αχρεωστήτως κατατεθέν πρέπει να επιστραφεί στον εκκαλούντα σύμφωνα με το διατακτικό.
Περαιτέρω, στις διατάξεις των άρθρων 1510 παρ. 1, 1511 παρ. 1, 1513 παρ. 1 εδ. α`, 1514, 1518 παρ.1, 1519 και 1532 ΑΚ, όπως αντικαταστάθηκαν με τα άρθρα 5, 7, 8, 11, 12 και 14 του πρόσφατου Ν. 4800/21.05.2021 (ΦΕΚ Α` 81), τροποποιηθέντος και του άρθρου 1519, όπως είχε προστεθεί στον Αστικό Κώδικα με το άρθρο 139 του προγενέστερου Ν. 4714/2020, και οι οποίες (διατάξεις), δυνάμει του άρθρου 18 του ίδιου Νόμου, εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς υποθέσεις επί των οποίων δεν έχει εκδοθεί, μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος (16.09.2021), αμετάκλητη δικαστική απόφαση, όπως στην προκειμένη υπόθεση, ορίζονται τα εξής: Στο άρθρο 1510 παρ. 1 ότι “Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού και εξίσου. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του”, στο άρθρο 1511 παρ. 1 ότι “Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο βέλτιστο συμφέρον του τέκνου”, στο άρθρο 1513 παρ. 1 εδ. α` ότι “Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή λύσης ή ακύρωσης του συμφώνου συμβίωσης ή διακοπής της συμβίωσης των συζύγων ή των μερών του συμφώνου συμβίωσης και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα”, στο άρθρο 1514 ότι “1. Κατά παρέκκλιση του άρθρου 1513, οι γονείς μπορούν με έγγραφο βεβαίας χρονολογίας να ρυθμίζουν διαφορετικά την κατανομή της γονικής μέριμνας, ιδίως να αναθέτουν την άσκησή της στον έναν από αυτούς, και να καθορίζουν τον τόπο κατοικίας του τέκνου τους, τον γονέα με τον οποίο θα διαμένει, καθώς και τον τρόπο επικοινωνίας του με τον άλλο γονέα. Το ανωτέρω έγγραφο ισχύει τουλάχιστον για δύο (2) έτη και παρατείνεται αυτοδικαίως, εκτός αν κάποιος από τους δύο γονείς δηλώσει εγγράφως στον άλλο γονέα, πριν τη λήξη του συμφωνημένου χρόνου, ότι δεν επιθυμεί την παράτασή του. 2. Αν δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, εξαιτίας διαφωνίας των γονέων και ιδίως αν ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δεν συμπράττει σε αυτήν ή δεν τηρεί την τυχόν υπάρχουσα συμφωνία για την άσκηση ή τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας ή αν η συμφωνία αυτή είναι αντίθετη προς το συμφέρον του τέκνου ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου, καθένας από τους γονείς προσφεύγει σε διαμεσολάβηση, εξαιρουμένων των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, όπως ο νόμος ορίζει. Αν διαφωνούν, αποφασίζει το δικαστήριο. 3. Το δικαστήριο μπορεί ανάλογα με την περίπτωση: α) να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων, να εξειδικεύσει τον τρόπο άσκησής της στα κατ` ιδίαν θέματα ή να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα ή σε τρίτο, β) να διατάξει πραγματογνωμοσύνη ή τη λήψη οποιουδήποτε άλλου πρόσφορου μέτρου, γ) να διατάξει διαμεσολάβηση ή την επανάληψη διακοπείσας διαμεσολάβησης, ορίζοντας συγχρόνως τον διαμεσολαβητή. Για τη λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου για την άσκηση της γονικής μέριμνας”, στο άρθρο 1518 παρ. 1 ότι “Η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του”, στο άρθρο 1519 ότι “Όταν η επιμέλεια ασκείται από τον έναν γονέα ή έχει γίνει κατανομή της μεταξύ των γονέων, οι αποφάσεις για την ονοματοδοσία του τέκνου, για το θρήσκευμα, για ζητήματα της υγείας του, εκτός από τα επείγοντα και τα εντελώς τρέχοντα, καθώς και για ζητήματα εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του, λαμβάνονται από τους δύο γονείς από κοινού. Τα δύο τελευταία εδάφια του άρθρου 1510 και το άρθρο 1512 εφαρμόζονται αναλόγως. Για τη μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, απαιτείται προηγούμενη έγγραφη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση που εκδίδεται μετά από αίτηση ενός από τους γονείς. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο. Ο γονέας στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση της επιμέλειας έχει το δικαίωμα να ζητά από τον άλλο πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου” και στο άρθρο 1532 ότι “Αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά, ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτό, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας ή οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου ή ο εισαγγελέας, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο. Κακή άσκηση της γονικής μέριμνας συνιστούν ιδίως: α. η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, β. η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς, γ. η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει και η με κάθε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας, δ. η κακή άσκηση και η υπαίτια παράλειψη της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον δικαιούχο γονέα, ε. η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο από το δικαστήριο ή συμφωνήθηκε μεταξύ των γονέων, στ. η καταδίκη του γονέα, με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Το δικαστήριο, στις περιπτώσεις του προηγούμενου εδαφίου, δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιμέλεια, ολικά ή μερικά, και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο γονέα, καθώς επίσης να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο προς διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου. Αν συντρέχουν στο πρόσωπο και των δύο γονέων οι περιπτώσεις του δευτέρου εδαφίου, το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή ακόμα και την επιμέλειά του ολικά ή μερικά σε τρίτο ή και να διορίσει επίτροπο. Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του πρώτου εδαφίου και επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη σωματική ή την ψυχική υγεία του τέκνου, ο εισαγγελέας διατάσσει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του, μέχρι την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, στο οποίο πρέπει να απευθύνεται εντός ενενήντα(90) ημερών, με δυνατότητα αιτιολογημένης παράτασης της προθεσμίας αυτής κατά ενενήντα (90) επιπλέον ημέρες”. Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων συνάγεται, ότι η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του, η οποία, μεταξύ άλλων, εμπεριέχει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του τέκνου, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του, το δε περιεχόμενο της επιμέλειας προσδιορίζεται από το συμφέρον του παιδιού και περιλαμβάνει επί μέρους πτυχές, που αποσκοπούν στη σωματική, πνευματική και συναισθηματική πρόοδο και ευεξία του παιδιού και στην υπεύθυνη και με κοινωνική συνείδηση ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Στην περίπτωση διακοπής της συζυγικής συμβίωσης, όταν ανατρέπονται πλέον οι συνθήκες της ζωής της οικογένειας, καταργείται ο συζυγικός οίκος, δημιουργείται χωριστή εγκατάσταση του καθενός από τους γονείς και ανακύπτει το θέμα της διαμονής των ανηλίκων τέκνων πλησίον του πατέρα ή της μητέρας τους, η ρύθμιση δε της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας αυτών γίνεται από το δικαστήριο. Ως κατευθυντήρια γραμμή για την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας στην περίπτωση διαφωνίας των γονέων των τέκνων και της προσφυγής τους στο δικαστήριο, αλλά και πυρήνας για τον προσδιορισμό της άσκησης της είναι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μία ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα. Για την εξειδίκευση της αόριστης αυτής νομικής έννοιας δεν παρέχονται από τον νομοθέτη εκ των προτέρων προσδιοριστικά στοιχεία πέραν από το επιβαλλόμενο στον δικαστή καθήκον να σεβαστεί την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσιακής – οικονομικής κατάστασής τους. Το κανονιστικό δε περιεχόμενο της έννοιας αυτής του συμφέροντος του παιδιού συγκεκριμενοποιείται εκάστοτε με βάση τις επικρατούσες συνθήκες σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, καθώς επίσης και κυρίως τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε παιδιού. Το συμφέρον του παιδιού προσδιορίζεται εξατομικευμένα με αναφορά σε συγκεκριμένο εκάστοτε παιδί και τις ανάγκες του, όπως αυτές προσδιορίζονται ιδίως από την κατάσταση της υγείας του, την ηλικία του, τις οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες, υπό τις οποίες διαβιώνει το παιδί, και αναλύεται στις επί μέρους πτυχές του δικαιώματος της προσωπικότητας του παιδιού, δηλαδή κυρίως στη ζωή, σωματική ακεραιότητα, υγεία, συναισθηματική και ψυχολογική ασφάλεια και σταθερότητα, διανοητική πρόοδο, κοινωνική ένταξη και αποδοχή, υπευθυνότητα, κοινωνική συνείδηση και ανεξαρτησία του παιδιού. Επίσης, το παιδί εξελίσσεται και μαζί του εξελίσσονται οι ανάγκες του και αναπροσδιορίζεται το συμφέρον του. Η χρονική παράμετρος για τη συγκεκριμενοποίηση του συμφέροντος του παιδιού είναι σημαντική. Ιδανικά οι γονείς πρέπει να επιδιώκουν την προαγωγή εξίσου του βραχυπρόθεσμου, του μεσοπρόθεσμου και του μακροπρόθεσμου συμφέροντος του παιδιού. Αυτό όμως δεν είναι πάντα εφικτό. Στις περιπτώσεις που η ταυτόχρονη αυτή επιδίωξη δεν μπορεί να επιτευχθεί στον βέλτιστο βαθμό, πρέπει στη συγκεκριμένη κάθε φορά περίπτωση να επιχειρείται η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση του βραχυπρόθεσμου και του μεσοπρόθεσμου συμφέροντος. Ποιο είναι το μακροπρόθεσμο συμφέρον του παιδιού είναι συχνά αβέβαιο στον σύγχρονο συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Ενόψει της καταστάσεως αυτής η θυσία του βραχυπρόθεσμου συμφέροντος του παιδιού χάριν του μακροπρόθεσμου συμφέροντος μπορεί τελικά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις να αποβεί αλυσιτελής, εκτός αν κατά την επιδίωξη αυτήν τα μειονεκτήματα από τη θυσία του βραχυπρόθεσμου συμφέροντος αντισταθμίζονται από την κατά το δυνατό βέβαιη προαγωγή του μακροπρόθεσμου συμφέροντος του παιδιού. Η κρίση πάντως αυτή δεν μπορεί να είναι γενική και πρέπει να εκφέρεται κατά τη συγκεκριμενοποίηση του συμφέροντος συγκεκριμένου εκάστοτε παιδιού και ενόψει της λήψης συγκεκριμένης απόφασης που το αφορά και απαιτεί στάθμιση του βραχυπρόθεσμου με το μακροπρόθεσμο συμφέρον. Στην δικαστική, συνεπώς, κρίση καταλείπεται ευρύ πεδίο ώστε, αφού ληφθούν υπόψη, όλες οι σχέσεις και οι περιστάσεις, να καταλήξει σε ρύθμιση τέτοια, που να εξυπηρετείται καλύτερα το συμφέρον του ανηλίκου τέκνου. Κρίσιμα προς τούτο στοιχεία είναι, μεταξύ άλλων, η καταλληλότητα του ή των γονέων για την ανάληψη του έργου της διαπαιδαγώγησης και της περίθαλψης του ανηλίκου τέκνου, και οι έως τότε δεσμοί του τέκνου με τους γονείς και αδελφούς του. Για το σκοπό αυτό λαμβάνεται υπόψη η προσωπικότητα και η παιδαγωγική καταλληλότητα του κάθε γονέα και συνεκτιμώνται οι συνθήκες κατοικίας και η οικονομική κατάσταση τούτων (ΑΠ 952/2007). Από το συνδυασμό, επίσης, των ίδιων ως άνω διατάξεων συνάγεται, ότι οι ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας μέσα στα πλαίσια της λογικής και ορθολογικής αντιμετώπισης των θεμάτων των νέων, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης, περιλαμβάνονται στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου. Αυτό δε ισχύει ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα των γονέων ως προς το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, εκτός εάν η συμπεριφορά του υπαίτιου έχει επιδράσει και στην άσκηση της γονικής μέριμνας – επιμέλειας, ώστε να ανακύπτει αντίθεση στο συμφέρον του τέκνου, λόγω της έκτασης και της βαρύτητας της συμπεριφοράς του αυτής, δηλωτικής της δομής του χαρακτήρα του και της εν γένει προσωπικότητας του, έτσι ώστε και έναντι του τέκνου να αναμένεται από αυτόν η τήρηση της ίδιας συμπεριφοράς (ΑΠ 1218/2006). Επίσης, από το συνδυασμό των ίδιων πιο πάνω διατάξεων συνάγεται, και ότι το συμφέρον του τέκνου λαμβάνεται υπό ευρεία έννοια, προς διαπίστωση δε της συνδρομής του εξετάζονται πάντα τα επωφελή και πρόσφορα για τον ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις. Ουσιώδους σημασίας είναι και η επισημαινόμενη στο νόμο ύπαρξη ιδιαίτερου δεσμού του τέκνου προς τον ένα από τους γονείς του και η περί αυτού ρητώς εκφραζόμενη προτίμησή του, την οποία συνεκτιμά το δικαστήριο ύστερα και από τη στάθμιση του βαθμού της ωριμότητάς του. Με δεδομένη την ύπαρξη του εν λόγω δεσμού του τέκνου προς το συγκεκριμένο γονέα, αυτός θεωρείται ότι έχει τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης διαπαιδαγώγησης προς όφελος του ανηλίκου και επομένως ότι είναι ο πλέον κατάλληλος για την επιμέλεια του, όμως υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι ο ιδιαίτερος αυτός δεσμός του τέκνου προς τον ένα από τους γονείς του έχει αναπτυχθεί φυσιολογικά και αβίαστα ως ψυχική στάση, η οποία είναι προϊόν της ελεύθερης και ανεπηρέαστης επιλογής του ανηλίκου, που έχει την στοιχειώδη ικανότητα διακρίσεως. Πρέπει δε να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη ότι ο ανήλικος, που έχει ακόμη ατελή την ψυχοπνευματική ανάπτυξη και την προσωπικότητα του υπό διαμόρφωση, υπόκειται ευχερώς σε επιδράσεις και υποβολές των γονέων ή άλλων, οι οποίες, έστω και χωρίς επίγνωση γενόμενες, οδηγούν ασφαλώς στο σχηματισμό της μονομερούς διαμόρφωσης και προτίμησης προς τον ένα από τους γονείς, οπότε η προτίμηση του δεν εξυπηρετεί πάντοτε και το αληθές συμφέρον του. Η διάσπαση εξάλλου της έγγαμης συμβίωσης των γονέων, με συνεπακόλουθο και την διάσπαση της οικογενειακής συνοχής κλονίζει σοβαρώς την ψυχική ισορροπία του τέκνου που αισθάνεται ανασφάλεια και επιζητεί στήριγμα. Οι μεταξύ των συζύγων δημιουργούμενες έντονες αντιθέσεις ενίοτε αποκλείουν κάθε συνεννόηση μεταξύ τους, αλλά και σε σχέση με τα τέκνα τους, τα οποία όχι σπανίως χρησιμοποιούνται ως όργανα για την άσκηση παντοειδών πιέσεων και την ικανοποίηση εκδικητικών διαθέσεων. Έτσι, υπό το κράτος της κατάστασης αυτής ο γονέας που αναλαμβάνει την γονική μέριμνα ή την επιμέλεια έχει, κατά την επιταγή του νόμου, πρόσθετα καθήκοντα και αυξημένη την ευθύνη της αντιμετώπισης των ως άνω ειδικών περιστάσεων κατά προέχοντα λόγο, και αυτό προϋποθέτει την εξασφάλιση στο τέκνο κατάλληλων συνθηκών προσαρμογής (ΑΠ 1910/2005). Τέλος, σύμφωνα με την προεκτεθείσα διάταξη του άρθρου 1532 ΑΚ, οι περιπτώσεις κακής άσκησης της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του ανηλίκου που ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και το κοινωνικό συμφέρον γενικότερα είναι: α) η παράβαση των καθηκόντων των γονέων, β) η καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος τους, γ) η αδυναμία τους να ανταποκριθούν σ` αυτό. Όμως, απόλυτος εννοιολογικός διαχωρισμός των ως άνω περιπτώσεων κακής άσκησης της γονικής μέριμνας είναι ως επί το πλείστον ανέφικτος, αφού οι πιο πάνω περιπτώσεις αλληλοεπικαλύπτονται. Έτσι η κατάχρηση του γονικού λειτουργήματος αποτελεί ταυτοχρόνως και παράβαση των καθηκόντων του γονέα, που από αυτό (γονικό λειτούργημα) επιβάλλονται. Παράβαση των καθηκόντων των γονέων συνιστά η πλημμελής εκπλήρωση των καθηκόντων αυτών με μέτρο κρίσης το οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο των γονέων. Καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος των γονέων συνιστά η άσκηση της επιμέλειας του προσώπου του τέκνου κατά τρόπο αντίθετο ή μη εναρμονιζόμενο στο σκοπό του, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται τα προσωπικά συμφέροντα του τέκνου. Η καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος της γονικής μέριμνας είναι δυνατόν να εκδηλωθεί με θετική ενέργεια δηλαδή με πράξη ή με παράλειψη ασκήσεως των καθηκόντων τους. Όμως, η κρίση για το αν συντρέχει κατάχρηση του δικαιώματος της γονικής μέριμνας θα πρέπει να στηριχθεί όχι σε μεμονωμένες πράξεις ή παραλείψεις του υποχρέου – δικαιούχου, αλλά σε μια εκτίμηση της συνολικής συμπεριφοράς του έναντι του τέκνου, εκτός εάν μια μεμονωμένη πράξη ή παράλειψη είναι τόσο βαριά, ώστε να αρκεί για να στηρίζει γενική (αρνητική) κρίση. Καταχρηστικά δε, κατά τα ανωτέρω, ασκείται η επιμέλεια τέκνου, αν ο έχων την επιμέλεια γονέας παραβαίνει τα καθήκοντά του εκ της επιμέλειας με κίνδυνο να επιφέρει ως συνέπεια βλάβη στην ψυχική ή σωματική ανάπτυξη του τέκνου (ΑΠ 537/2012). Τέλος, η άσκηση της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο άλλος γονέας αποτελεί μεν κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, που μπορεί να οδηγήσει στην αφαίρεση της άσκησης από τον παραβάτη γονέα, στην περίπτωση μόνο, που το συμφέρον του τέκνου το επιβάλλει. Όσον αφορά δε, ειδικότερα, την αποτροπή και την επίλυση των συγκρούσεων σχετικά με την αλλαγή του τόπου κατοικίας του παιδιού, και η Οδηγία CM/Rec (2015) 4 της Επιτροπής Υπουργών των Κρατών Μελών, που ψηφίστηκε από την Επιτροπή Υπουργών την 11η Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια της 1219ης συνόδου της Επιτροπής Υπουργών, μεταξύ άλλων, καθόρισε τη γενική αρχή ότι το ύψιστο συμφέρον του παιδιού πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη, όταν πρόκειται για την επίτευξη συμφωνίας και την επίλυση των συγκρούσεων σχετικά με την αλλαγή τόπου κατοικίας του παιδιού και αυτό πρέπει να είναι στο επίκεντρο της κρίσης των αρμόδιων αρχών, κατά την επίλυση των διαφορών σχετικά με την αλλαγή τόπου κατοικίας του παιδιού. (ΑΠ 157/2022, ΑΠ 155/2022 στην ΤΝΠ Νόμος).
Περαιτέρω, όπως προεκτέθηκε σε υποθέσεις, όπως η ένδικη, στις οποίες το Δικαστήριο αποφασίζει σχετικά με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου ή με τον τρόπο άσκησής της από τον έναν ή και από τους δύο γονείς ορίζεται στο άρθρο 1511 παρ.4 ΑΚ ότι ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου, πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται η γνώμη του, πριν από κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα και τα συμφέροντά του. Στην προκειμένη περίπτωση, η ηλικία του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, ……………, του οποίου την αποκλειστική άσκηση της επιμέλειας διεκδικούν και οι δύο γονείς και ο οποίος έχει γεννηθεί στις 4.5.2017, είναι οριακή ως προς την ωριμότητα που απαιτείται να έχει ο ανήλικος, ώστε να μπορεί να έλθει σε επικοινωνία με τον δικαστή του παρόντος Δικαστηρίου πριν την έκδοση οριστικής απόφασης κατ’ άρθρο 1511 παρ.4 του ΑΚ και να μπορεί να εκφράσει ελεύθερα αλλά και τεκμηριωμένα την προτίμησή του ως προς τον γονέα με τον οποίο επιθυμεί να διαμένει και να ασκεί την επιμέλειά του το μεγαλύτερο μέρος του έτους, λόγω και της μακρινής απόστασης που χωρίζει τη μόνιμη κατοικία των διαδίκων (…………..) και ο οποίος (γονέας) θα αναλάβει κατά το αντίστοιχο χρονικό διάστημα τη φροντίδα του. Επίσης, η εφεσίβλητη επικαλείται προβλήματα προσαρμογής του ανήλικου ………… στο κοινωνικό περιβάλλον του, ένεκα των οποίων απευθύνθηκε στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (Κο. Κε. Ψ.Υ.Π.Ε.) του Γενικού Νοσοκομείου Μυτιλήνης, απ’ όπου προσκομίζει την με Α.Π. … από 9.6.2021 Βεβαίωση της ψυχολόγου ……… και του εργοθεραπευτή …….. σύμφωνα με την οποία «Ο ……….…εξετάστηκε στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου του Γενικού Νοσοκομείου Μυτιλήνης «Βοστάνειο» με αριθμό ………../2021 μετά από αίτημα της μητέρας για αξιολόγηση του παιδιού και Συμβουλευτική Γονέα για τη διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού της. Όπως προκύπτει από το αρχείο μας πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω συνεδρίες: 1/4/2021 πραγματοποιήθηκε συνεδρία με Ψυχολόγο για τη λήψη του ιστορικού, 11/5/2021 πραγματοποιήθηκε συνεδρία για αξιολόγηση του παιδιού με Ψυχολόγο, 3/6/2021 πραγματοποιήθηκε συνεδρία για αξιολόγηση του παιδιού με Εργοθεραπευτή Η αξιολόγηση βρίσκεται σε εξέλιξη…». Επίσης προσκομίζει την με Α.Π. 15975 από 3.11.2022 Βεβαίωση του ίδιου Κέντρου Ψυχικής Υγείας, υπογεγραμμένη από την ψυχολόγο …….., όπου αναφέρεται ότι «Ο . ………εξετάστηκε και παρακολουθείτε στο Κο.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε. του Γενικού Νοσοκομείου Μυτιλήνης «Βοστάνειο» από τον 4/2021 (αρ. Φακ. ……./2021). Το αίτημα προσέλευσης αφορούσε συμβουλευτική μητέρας μετά το διαζύγιο, διαχείριση της σχέσεως με τον μεγαλύτερο γιο που μένει με τον πατέρα και διαχείριση συμπεριφοράς του ….. Ο …… αξιολογήθηκε από την Διεπιστημονική Ομάδα και διαγνώστηκε με Υπερκινητικότητα (R46.3- ICD 10). Προτάθηκε θεραπευτικό Πρόγραμμα το οποίο ακολουθεί έκτοτε με καλά αποτελέσματα. Από τον 6/2022 στο θεραπευτικό πρόγραμμα προστέθηκαν συνεδρίες με την ψυχολόγο. Για τον ….. είναι σημαντικό το σταθερό περιβάλλον και η συνέχιση του θεραπευτικού προγράμματος…». Ενόψει των ανωτέρω η εφεσίβλητη ζητεί τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης από την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των ανήλικων τέκνων καθώς και από ψυχολόγο. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου δεν προκύπτουν στοιχεία για να επιληφθεί η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία να συντάξει έκθεση ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των ανήλικων τέκνων, πλην όμως κρίνεται αναγκαίο, πριν κριθεί στην ουσία της η εκκαλούμενη απόφαση και χωρίς αυτή να εξαφανιστεί, να αναβληθεί η έκδοση οριστικής απόφασης, να διαταχθεί η επανάληψη της συζήτησης της υπόθεσης κατ’ άρθρο 254 ΚΠολΔ, και δεδομένου ότι απαιτούνται ειδικές γνώσεις επιστήμης ψυχολογίας κατ’ άρθρο 368 παρ.1 του ίδιου Κώδικα σε συνδυασμό με το άρθρο 1514 παρ.3 εδ.β’ του ΑΚ, όπως ισχύει μετά το ν. 4800/2021, για την εκτίμηση των σχέσεων που έχει αναπτύξει το ανήλικο τέκνο των διαδίκων, …… με τους γονείς του, να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη- κάτι με το οποίο συμφωνεί και ο εκκαλών πατέρας- από ψυχολόγο το όνομα του οποίου ορίζεται στο διατακτικό και περιλαμβάνεται στον τηρούμενο στο παρόν Δικαστήριο κατάλογο πραγματογνωμόνων, ο οποίος αφού δώσει τον όρκο του πραγματογνώμονα σε προθεσμία δεκαπέντε ημερών από την προς αυτόν επίδοση της παρούσας με επιμέλεια της γραμματείας αυτού του Δικαστηρίου, στο ακροατήριό του σε δικάσιμο που θα οριστεί με επιμέλεια του επιμελέστερου των διαδίκων, και αφού λάβει υπόψη του κάθε στοιχείο της δικογραφίας που κρίνει χρήσιμο και λάβει οποιεσδήποτε διευκρινίσεις και πληροφορίες από τους διαδίκους κρίνει αναγκαίες, θα έρθει σε επικοινωνία με το ανήλικο τέκνο, με τους γονείς του και τον ανήλικο αδελφό του … και αφού προχωρήσει σε συνεδρία ατομικά με τον ανήλικο …., αλλά και σε συνεδρίες ανά δυάδες με τον πατέρα του, τη μητέρα του και τον αδελφό του ……, θα γνωμοδοτήσει α) σχετικά την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του τέκνου, β) με την αλληλεπίδραση που έχει το παιδί με καθέναν από τους γονείς του και τον μεγαλύτερο αδελφό του, γ) με ποιον από τους δύο γονείς το τέκνο εκδηλώνει μεγαλύτερη ευκολία στην επικοινωνία, αν υπάρχει δυσχέρεια συναισθηματικής επαφής με κάποιον από τους γονείς και αν το τέκνο εκφράζει προτίμηση να διαμείνει με κάποιον από αυτούς ή αν δείχνει προτίμηση σε συγκεκριμένο περιβάλλον (………..). Ακολούθως σε διάστημα ενός μήνα από την όρκισή του ο πραγματογνώμων θα καταθέσει αιτιολογημένη έκθεσή του στη γραμματεία αυτού του Δικαστηρίου, απαντώντας στα παραπάνω σχετικά ερωτήματα. Σημειωτέον ότι εκτίμηση των αποδείξεων θα γίνει μετά την επανάληψη της συζήτησης της υπόθεσης, οπότε θα κριθεί και το παραδεκτό και νόμιμο των αποδεικτικών μέσων, εφόσον αυτά επαναπροσκομισθούν από τους διαδίκους.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Δικάζει την από 22.12.2021 έφεση κατά της 1103/2020 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά (ειδική διαδικασία διαφορών από την οικογένεια, τον γάμο και την ελεύθερη συμβίωση) αντιμωλία των διαδίκων.
Δέχεται τυπικά την έφεση.
Αναβάλλει κατά τα λοιπά την έκδοση της οριστικής του απόφασης.
Διατάσσει την επανάληψη της συζητήσεως της υπόθεσης, προκειμένου να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη, η οποία θα γίνει με την επιμέλεια του επιμελέστερου από τους διαδίκους.
Διορίζει πραγματογνώμονα τον ………….., ψυχολόγο, πτυχιούχο ψυχολογίας ΕΚΠΑ, κάτοχο Διδακτορικού Διπλώματος του UNIVERSITE RENE DESCARTES (PARIS V), τακτικό μέλος της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, κάτοικο ……. (οδός ……………, τηλ. 210 ……….., email ……………….), το όνομα του οποίου περιέχεται στον κατάλογο πραγματογνωμόνων που τηρείται στο Δικαστήριο αυτό και ο οποίος, αφού εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από τη νόμιμη προς αυτόν κοινοποίηση της παρούσας, δώσει ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου τον νόμιμο όρκο, και αφού λάβει υπόψη του κάθε αναγκαίο από τη δικογραφία στοιχείο, και όσα άλλα στοιχεία θέσουν υπόψη του οι διάδικοι, συγκεντρώσει δε από όλους τους διαδίκους όσες σχετικές πληροφορίες κρίνει απαραίτητες, θα έρθει σε επικοινωνία με το ανήλικο τέκνο …. …., με τους γονείς του και τον ανήλικο αδελφό …… και αφού προχωρήσει σε συνεδρία ατομικά με τον ανήλικο ….., αλλά και σε συνεδρίες ανά δυάδες με τον πατέρα του, τη μητέρα του και τον αδελφό του ….., θα γνωμοδοτήσει συντάσσοντας έκθεση α) σχετικά την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του τέκνου, β) με την αλληλεπίδραση που έχει το παιδί με καθέναν από τους γονείς του και τον μεγαλύτερο αδελφό του, γ) με ποιον από τους δύο γονείς το τέκνο εκδηλώνει μεγαλύτερη ευκολία στην επικοινωνία, αν υπάρχει δυσχέρεια συναισθηματικής επαφής με κάποιον από τους γονείς και αν το τέκνο εκφράζει προτίμηση να διαμείνει με κάποιον από αυτούς ή αν δείχνει προτίμηση σε συγκεκριμένο περιβάλλον (…………..). Ακολούθως σε διάστημα ενός (1) μήνα από την όρκισή του ο πραγματογνώμων θα καταθέσει την αιτιολογημένη έκθεσή του στη γραμματεία αυτού του Δικαστηρίου, απαντώντας στα παραπάνω σχετικά ερωτήματα.
Διατάσσει την επιστροφή στον εκκαλούντα του κατατεθέντος για την άσκηση της έφεσης με κωδικό ………….. e-Παράβολου του Υπουργείου Οικονομικών ποσού εκατό (100) ευρώ.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε και δημοσιεύθηκε σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στον Πειραιά, χωρίς την παρουσία των διαδίκων και των πληρεξούσιων δικηγόρων τους, στις 11.5.2023.
Ο ΔΙΚΑΣΤΗΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ