Αριθμός 244/2023
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Τμήμα 4ο
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Αικατερίνη Νομικού, Πρόεδρο Εφετών, Σοφία Καλούδη, Εφέτη-Εισηγήτρια και Νικόλαο Κουτρούμπα, Εφέτη και από τη Γραμματέα Κ.Σ.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο του την …………, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ των:
ΚΑΛΟΥΣΩΝ- ΑΙΤΟΥΣΩΝ- ΚΑΘ΄ ΩΝ Η ΑΙΤΗΣΗ: 1) ……….., 2) ………… και 3) …………., οι οποίες εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιό τους δικηγόρο Βασίλειο Αναστασόπουλο.
ΚΑΘ΄ ΗΣ Η ΚΛΗΣΗ-ΚΑΘ΄ ΗΣ Η ΑΙΤΗΣΗ-ΑΙΤΟΥΣΑΣ: Ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «………..», που εδρεύει στην ………. και εκπροσωπείται νόμιμα, ως οιονεί καθολική διάδοχος της Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία «………….», η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσιά της δικηγόρο Φωτεινή Αλεβίζου.
Οι καλούσες-αιτούσες-καθ΄ ων η αίτηση κατέθεσαν ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου (Διαδικασία απαλλοτριώσεων) την από 16.7.2018 (ΓΑΚ/ΕΑΚ …………/2018) αίτησή τους περί καθορισμού οριστικής τιμής μονάδος αποζημιώσεως των σε αυτήν (αίτηση) αναφερόμενων απαλλοτριωθέντων ακινήτων.
Η καθ΄ ης η κλήση- καθ΄ ης η αίτηση- αιτούσα κατέθεσε ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου την από 26.7.2017 (ΓΑΚ/ΕΑΚ ………../2018) αίτησή της περι καθορισμού οριστικής τιμής μονάδας αποζημίωσης της σε αυτήν (αίτηση) επίδικης εκτάσεως.
Δικάσιμος των ως άνω αιτήσεων ορίσθηκε αρχικά η 9η.5.20219, μετά δε από αναβολή η 6η.2.2020, οπότε, συζητήσεως γενομένης, εκδόθηκε η υπ΄ αριθμ. 556/2020 απόφαση του παρόντος Δικαστηρίου, που δέχθηκε τα σε αυτήν αναφερόμενα, ανέβαλε κατά τα λοιπά την έκδοση της οριστικής απόφασης και διέταξε την επανάληψη της συζήτησης προκειμένου να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη, διόρισε δε ως πραγματογνώμονα την κ. ………., αρχιτέκτονα μηχανικό, πιστοποιημένη εκτιμήτρια, η οποία ζήτησε την έγκαιρη αντικατάστασή της. Κατόπιν, επί της με ΓΑΚ/ΕΑΚ ………/2021 αίτησης για αντικατάσταση της προαναφερόμενης πραγματογνώμονος, την οποία κατέθεσαν οι καλούσες-αιτούσες-καθ΄ ων η αίτηση ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου, εκδόθηκε η υπ΄ αριθμ. 167/2021 απόφαση αυτού, η οποία όρισε νέο πραγματογνώμονα τον κ. ……….., πολιτικό μηχανικό (αίτηση όρκισης πραγματογνώμονα με ΓΑΚ/ΕΑΚ …………../2021).
Με την κατατεθείσα ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου από 3.6.2021 (ΓΑΚ/ΕΑΚ …………../2021) κλήση των καλουσών-αιτουσών -καθ΄ων η αίτηση, η προκειμένη υπόθεση επανεισήχθη προς συζήτηση στη δικάσιμο της 7ης.4.2022, μετά δε από αναβολή στη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας απόφασης.
Η υπόθεση εκφωνήθηκε με τη σειρά της από το οικείο πινάκιο και συζητήθηκε.
Οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων, αφού έλαβαν διαδοχικά τον λόγο από την Πρόεδρο, αναφέρθηκαν στις έγγραφες προτάσεις που κατέθεσαν.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι) Με την με αριθμό 556/ 2020 απόφαση του Δικαστηρίου τούτου συνεκδικάστηκαν οι αυτοτελείς αιτήσεις με αριθμούς έκθεσης κατάθεσης δικογράφου α) ……./ 2018, β) ……../2018 καθώς και γ) η ασκηθείσα με τις από 3-5-2019 προτάσεις ανταίτηση κατ’άρθρο 20 παρ.5 του ν. 2992/2001, για καθορισμό οριστικής τιμής μονάδας απαλλοτρίωσης, του απαλλοτριώθεντος με την υπ’ αριθ. 1029239/ 1714/Δ0010/2009 ΚΥΑ του Υφυπουργού Οικονομίας και Οικονομικών και του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ 144 Δ /3-4-2009) ακινήτου, συγκυριότητας των αιτουσών στην υπο στοιχείο α’ αίτηση, και διατάχθηκε η επανάληψη της συζήτησης και η διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, αναφορικά με την αξία του οικοπέδου, των κτισμάτων και των επικειμένων, από την ορισθείσα προς τούτο πραγματογνώμονα, …………………… Ακολούθως, με την με αριθμό 167/2021 απόφαση του ιδίου Δικαστηρίου αντικαταστάθηκε νόμιμα η ως άνω πραγματογνώμων και ορίστηκε νέος ο ………….., πολιτικός μηχανικός, πιστοποιημένος εκτιμητής του Υπουργείου Οικονομικών, ο οποίος αφού έλαβε το νόμιμο όρκο (αρ. 19/2021 πρακτικό δημόσιας συνεδρίασης του Δικαστηρίου τούτου), συνέταξε και κατέθεσε αρμοδίως την με αριθμό …./2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης. Μετα ταύτα, η υπόθεση νομίμως εισάγεται προς περαιτέρω συζήτηση ενώπιον του Δικαστήριο αυτού, το οποίο αν και επιλαμβάνεται της επαναλαμβανόμενης συζήτησης, συγκροτείται από διαφορετική σύνθεση, διότι η συγκρότηση με την ίδια σύνθεση είναι αδύνατη (άρθρο 254 παρ. 3 εδ. β ΚΠολΔ), καθόσον οι συμμετέχοντες στη σύνθεση του Δικαστηρίου που διέταξε την επανάληψη της συζητήσεως, Εφέτης, Ιωάννης Αποστολόπουλος έχει προαχθεί στο βαθμό του Προέδρου Εφετών και από 16-9-2022 είναι Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Εφετείου Πειραιώς, και αδυνατεί να συμμετέχει στη σύνθεση του Δικαστηρίου με το βαθμό που κατείχε κατά την έκδοση της ανωτέρω αποφάσεως, η δε σύνεδρος εφέτης, Αικατερίνη Κοκόλη, έχει προαχθεί σε Πρόεδρο Εφετών και έχει τοποθετηθεί στο Εφετείο Αθηνών.
ΙΙ) Κατά το άρθρο 17 παρ. 2 του Συντάγματος, όπως ισχύει μετά την αναθεώρησή του, “κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία, την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά το χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο της αίτησης για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης. Αν ζητηθεί απευθείας ο οριστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της σχετικής συζήτησης στο δικαστήριο. Αν η συζήτηση για τον οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης διεξαχθεί μετά την παρέλευση έτους από τη συζήτηση για τον προσωρινό προσδιορισμό, τότε για τον προσδιορισμό της αποζημίωσης λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της συζήτησης για τον οριστικό προσδιορισμό”. Κατά την παράγραφο 3 του ίδιου ως άνω άρθρου “η ενδεχόμενη μεταβολή της αξίας του απαλλοτριούμενου μετά τη δημοσίευση της πράξης απαλλοτρίωσης και μόνο εξαιτίας της, δεν λαμβάνεται υπόψη”. Οι ανωτέρω διατάξεις του Συντάγματος ουσιαστικά επαναλαμβάνονται και στο άρθρο 13 παρ. 1 και 2 του ν. 2882/2001 (ΚΑΑΑ), όπως ισχύει μετά το ν. 2985/2002, που εφαρμόζεται από 1-1-2002, όπου επιπλέον, χωρίς αντίθεση με τις προηγούμενες διατάξεις, ορίζεται ότι “ως κριτήριο για την εκτίμηση της αξίας του απαλλοτριωμένου ακινήτου λαμβάνεται υπόψη και η αξία που έχουν κατά τον κρίσιμο χρόνο παρακείμενα και ομοειδή ακίνητα, καθώς και η πρόσοδος του απαλλοτριωμένου” (παρ. 1 εδάφιο τελευταίο) “και ενδεχόμενη μεταβολή της αξίας του απαλλοτριωμένου μετά τη δημοσίευση της πράξης απαλλοτρίωσης και μόνο εξαιτίας της δεν λαμβάνεται υπόψη. Επίσης δεν υπολογίζεται ανατίμηση προερχόμενη από ενέργειες του ιδιοκτήτη στο απαλλοτριούμενο, που έγιναν μετά την οριζόμενη από το άρθρο 3 ανακοίνωση της απαλλοτρίωσης και μόνο εξαιτίας αυτής”. Περαιτέρω, με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε (μαζί με τη Σύμβαση) με το ν.δ. 57/1974 και έχει αυξημένη έναντι των κοινών νόμων ισχύ (άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος), ορίζεται ότι “κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Κανένας δεν μπορεί να στερηθεί της περιουσίας του, ει μή δια λόγους δημόσιας ωφέλειας και υπό τους προβλεπόμενους από το νόμο και τις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου όρους. Οι προαναφερόμενες διατάξεις δεν θίγουν το δικαίωμα κάθε κράτους να θέσει σε ισχύ νόμους τους οποίους ήθελε κρίνει αναγκαίους για ρύθμιση της χρήσεως αγαθών σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον ή για εξασφάλιση της καταβολής φόρων ή άλλων προστίμων”. Από τις ανωτέρω διατάξεις, συνδυαζόμενες με τις διατάξεις των άρθρων 111, 223, 224 και 281 ΚΠολΔ, προκύπτει ότι σε περίπτωση παρέλευσης έτους από τη συζήτηση της αίτησης περί προσωρινού προσδιορισμού της αποζημίωσης ή επί άσκησης απευθείας ενώπιον του Εφετείου αίτησης για τον οριστικό προσδιορισμό, ως κρίσιμος χρόνος για τον υπολογισμό της αξίας του απαλλοτριωμένου ακινήτου νοείται ο χρόνος της συζήτησης κατά την οποία εκφωνήθηκε η υπόθεση και άρχισε η εκδίκασή της, ανεξάρτητα αν το Εφετείο άρχισε ή όχι να εξετάζει την ουσία της υπόθεσης. Και τούτο, διότι κατά τη συζήτηση αυτή παγιοποιείται το αντικείμενο της αποδεικτικής διαδικασίας και της δικαστικής έρευνας.Έτσι, αν κατά την πρώτη συζήτηση διατάχθηκε πραγματογνωμοσύνη, η αξία του απαλλοτριούμενου ακινήτου θα υπολογισθεί με βάση το χρόνο αυτής της συζήτησης και όχι εκείνης που γίνεται μετά τη διενέργεια της πραγματογνωμοσύνης. (Ολ. ΑΠ 14/2011, ΑΠ 948/ 2020 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
ΙΙΙ) Από την εκτίμηση των ενόρκων καταθέσεων των εξετασθέντων στο ακροατήριο του Δικαστηρίου τούτου μαρτύρων των διαδίκων, που περιέχονται στα ταυτάριθμα, με τη μη οριστική απόφαση του με αριθμό 556/2020, πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης του, την με αριθμό …../2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος από το Δικαστήριο τούτο πραγματογνώμονα, ………, καθώς και από όλα τα έγγραφα που νομίμως προσκομίζουν και επικαλούνται οι διάδικοι, μεταξύ των οποίων και οι προσκομιζόμενες εκατέρωθεν τεχνικές εκθέσεις και φωτογραφίες, η γνησιότητα των οποίων δεν αμφισβητείται (άρθρο 444 περ 3 ΚΠολΔ) αποδείχθηκαν τα ακόλουθα: Δυνάμει της υπ’ αριθ. 1029239/ 1714/Δ0010/2009 ΚΥ απόφασης του Υφυπουργού Οικονομίας και Οικονομικών και του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ 144 Δ /3-4-2009), που εγγράφηκε νόμιμα στα οικεία βιβλία του Υποθηκοφυλακείου Πειραιά, κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση για λόγους δημόσιας ωφέλειας και συγκεκριμένα για την ανέγερση διδακτηρίου του ….. Δημοτικού Σχολείου Πειραιά, μιας οικοπεδικής έκτασης, στο Δήμο Πειραιά, στη περιοχή Ταμπούρια, μεταξύ των οδών ……………, εμβαδού 720,12 τμ, μετά των υφισταμένων εντός αυτής κτιρίων, συνολικού εμβαδού 870,88 τμ. πλέον εξωτερικών κτισμάτων WC, επιφάνειας 20,05 τμ. Η εν λόγω περιοχή ανήκει στη ζώνη ……. του Δήμου Πειραιά, για την οποία ο Συντελεστής Δόμησης είναι 2,60 και ο Συντελεστής Εμπορικότητας είναι 1,0, που καταδεικνύει και την ιδιαίτερα χαμηλή εμπορική της κίνηση, και συνδέεται με δίκτυα κοινής ωφέλειας και αστικής συγκοινωνίας. Γύρωθεν του απαλλοτριούμενου υπάρχουν κυρίως πολυκατοικίες μέτριας κατασκευής, τριαντακονταετίας, ενώ στην περιοχή υπάρχουν αρκετά κενά καταστήματα, που διατίθενται προς μίσθωση, καθώς και ακίνητα προς πώληση. Περαιτέρω, το απαλλοτριούμενο οικόπεδο απέχει 70 μ. από την οδό ………, 500 μ. από την οδό ………, 1500 περίπου μ. από την … … (……….), 1800 μ. περίπου από τον σταθμό …… και 600 μ. από το νέο σταθμό ….. της γραμμής ……. του μετρό της Αθήνας, η οποία παραδόθηκε τον Οκτώβριο του έτους 2022, δηλαδή μετά την πρώτη συζήτηση της υπόθεσης ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου στις 6-2-2020, που αποτελεί και τον κρίσιμο χρόνο για τον καθορισμό της αιτούμενης οριστικής αποζημίωσης, δεδομένου ότι από τη συζήτηση των αντίστοιχων αιτήσεων για τον καθορισμό της προσωρινής τιμής μονάδας αποζημίωσης ενώπιον του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς στις 4-5-2017 έχει παρέλθει έτος (άρθρο 13 παρ.1 ν. 2882/2001). Σύμφωνα με το με αριθμό πρωτοκόλλου …../ 30-5-2022 έγγραφο της Κτηματικής Υπηρεσίας Πειραιά Νήσων και Δ. Αττικής, η αντικειμενική αξία της οικοπεδικής αυτής έκτασης τον Φεβρουάριο έτους 2020 ανέρχεται σε 290,76 ευρώ/τμ (ΠΟΛ 1113/12-6-2018 (ΦΕΚ Β 2192/2018), (με τιμή ζώνης 950 ευρώ /τμ, βλ. συνημμένα φύλλα υπολογισμού), μη λαμβανομένου υπόψη του μειωτικού συντελεστή λόγω της απαλλοτρίωσης. Περαιτέρω, όπως αποδείχθηκε τα εντός του οικοπέδου κτίσματα ανεγέρθηκαν τη δεκαετία του 1960 και σήμερα χρησιμοποιούνται για τη στέγαση του …. Δημοτικού Σχολείου και του ….. Νηπιαγωγείου Πειραιά. Αυτά είναι επαρκώς συντηρημένα πλην, όμως, έχουν ανεγερθεί υπό το καθεστώς παλαιότατου αντισεισμικού κανονισμού, με παλαιά υλικά (π.χ μωσαϊκό στην αυλή, ξύλινα κουφώματα σε παράθυρα και πόρτες, μονά τζάμια), δεν διαθέτουν σύγχρονα μέσα ηχομόνωσης και θερμομόνωσης, και οι χώροι υγιεινής (τουαλέτες) βρίσκονται εκτός του κτιρίου, κάτω από τις κλίμακες ανόδου, ενώ λόγω της διαμόρφωσης τους σε συνδυασμό και με τη μεγάλη τους επιφάνεια δεν προσφέρονται για άλλου είδους χρήση πέραν αυτής του διδακτηρίου. Αυτά είναι μισθωμένα στον Δήμο Πειραιά, έναντι μηνιαίου μισθώματος 5.130 ευρώ, το οποίο από το έτος 2012 έχει μειωθεί βάσει διάταξης νόμου (21 ν. 4002/2011 σε συνδυασμό με το άρθρο 102 ν. 4583/2018) και έως 1-1-2020 στο ποσό των 3.378 ευρώ (βλ. την με αριθμό πρωτοκόλλου …………/8-5-2017 βεβαίωση της Διεύθυνσης Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών του Δήμου Πειραιώς). Σύμφωνα δε, με την ίδια ως άνω έκθεση υπολογισμού αξίας της Κτηματικής Υπηρεσίας Πειραιά, η αντικειμενική αξία τους (…………./27-2-2007 (ΦΕΚ Β 268/2007) ανέρχεται στο συνολικό ποσό των 273.108,80 ευρώ, ήτοι (273.108,80/855,60 τμ, όπως υπολογίζεται στα συνημμένα φύλλα υπολογισμού=) 319,22 ευρώ /τμ. Με την υπ’αριθμ 62/2018 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς καθορίστηκε η προσωρινή τιμή μονάδας αποζημίωσης σε 290 ευρώ /τμ για το οικόπεδο και 250 ευρώ/ τμ για τα υφιστάμενα εντός αυτού κτίσματα. Περαιτέρω, με την ως άνω πραγματογνωμοσύνη η αξία του οικοπέδου υπολογίζεται από τον πραγματογνώμονα στο ποσό των 1050 ευρώ ανα τ,μ , ενώ των κτισμάτων στο ποσό των 484.000 ευρώ, δηλαδή στο ποσό των 543,25/ τμ. Για τον ως άνω υπολογισμό ο πραγματογνώμων δέχθηκε ως συγκριτικά στοιχεία προτεινόμενες τιμές για πώληση οικοπέδων ακινήτων στην περιοχή της Αγ. Σοφίας και «Ταμπούρια», που ωστόσο δεν αφορούν σε συναφθείσες τελικώς αγοραπωλησίες (ενώ η κτηματαγορά στην εν λόγω περιοχή κατά τον κρίσιμο χρόνο υπολογισμού της αποζημίωσης δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη κινητικότητα, βλ. την ως άνω τεχνική έκθεση του …………). Ακόμη, αυτός για την εκτίμηση της αξίας των κτισμάτων ακολούθησε την μέθοδο της προεξόφλησης των ταμειακών ροών και έλαβε προς τούτο υπόψη του τα ποσά μισθωμάτων, που έχουν ορισθεί για δημόσια σχολεία (Γυμνάσιο, ΕΠΑΛ και ΓΕΛ) στον Πειραιά, στις περιοχές, Ταμπούρια, Τρούμπα και Τερψιθέα). Όπως, όμως, προκύπτει, από την κατάσταση των εν λόγω κτισμάτων, αυτά οριακά πλέον εκπληρώνουν τον σκοπό τους, ενώ η εξυπηρέτηση των σύγχρονων εκπαιδευτικών αναγκών καθιστά αναγκαία τη ριζική ανακαίνιση τους, με ασύμφορο όμως κόστος, που επιβάλει τη κατεδάφιση τους και την εκ νέου ανέγερση σύγχρονής σχολικής μονάδας, γεγονός που καταδεικνύεται και από την ίδια την απόφαση της απαλλοτρίωσης, η οποία γίνεται προκειμένου να ανεγερθεί εκ νέου το στεγαζόμενο εκεί …… Δημοτικό Σχολείο Πειραιά. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, δεν αποδείχθηκε η δυνατότητα συνέχισης εκμετάλλευσης των κτιρίων με την υπάρχουσα κατάσταση τους για τον ως άνω σκοπό ,που είναι αυτός για τον οποίο ανεγέρθηκαν και ο μόνος που δύναται να εξυπηρετήσουν ως εκ της μορφολογίας των χώρων τους. Τα ίδια, εξάλλου, αναφέρονται και στην ως άνω τεχνική έκθεση του πολ. μηχανικού ………….., που για τους λόγους αυτούς εκτιμά, ότι η αξία του οικοπέδου και των επ’ αυτού κτισμάτων δεν ξεπερνά την αντικειμενική τους αξία, ενώ επιπλέον υπολογίζει το κόστος της κατεδάφισης των κτιρίων στο συνολικό ποσό των 202.731,76 ευρώ, σύμφωνα με το περιγραφικό τιμολόγιο εργασιών οικοδομικών έργων του «Κανονισμού Περιγραφικών Τιμολογίων Εργασιών» του Υπ. Υποδομών και Μεταφορών, Φεβρουάριος 2017, όπως εφαρμόζεται από τις αναθέτουσες αρχές κατά την διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων σύμφωνα με το ν 4412/2016. Στα ίδια δε ως άνω ποσά εκτιμά την αξία των εν λόγω απαλλοτριούμενων και ο μάρτυς της αιτούσας στην υπο στοιχείο β’ αίτηση, ………, εξεταζόμενος ενόρκως ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου. Από την άλλη πλευρά, οι αιτούσες στην υπο στοιχείο α’ αίτηση προσκόμισαν την από Μαΐου 2017 τεχνική έκθεση εκτίμησης αγοραίας αξίας του Αρχιτέκτονα Μηχανικού, ………., και την από 22-5-2019 τεχνική έκθεση της πιστοποιημένης εκτιμήτριας εταιρίας με την επωνυμία «………….». Εξ αυτών, στην μεν πρώτη, η οποία σημειωτέον απέχει χρονικά περίπου 3 έτη από τη πρώτη συζήτηση της αίτησης ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, γίνεται χρήση τριών διαφορετικών μεθόδων υπολογισμού της αξίας των απαλλοτριούμενων και δη :α) της μεθόδου των συγκριτικών στοιχείων ή κτηματαγοράς, με τη χρήση ως συγκριτικών στοιχείων των τιμών των κατοικιών της περιοχής (από αγγελίες) σε συνδυασμό με τη παλαιότητα των κτισμάτων αλλά και τη μοναδικότητα της υφιστάμενης χρήσης τους, με βάση την οποία η αγοραία αξία τους ανέρχεται στο ποσό των 1.400 ευρώ/τμ (για τα κτίσματα συμπεριλαμβανομένης και της συμμετοχής τους στο οικόπεδο, όπως αναφέρεται), ενώ η αξία των επικειμένων ανέρχεται στο συνολικό ποσό των 255.000 ευρώ, δίχως ωστόσο να αιτιολογείται η σχετική (τελευταία) αυτή εκτίμηση, β) της αρχής της κεφαλαιοποίησης του εισοδήματος, που λαμβάνει υπόψη το μηναίο μίσθωμα των 5.130 ευρώ και το ετήσιο εισόδημα που αποφέρει η εν λόγω ιδιοκτησία, ποσού 61.560 ευρώ, το οποίο ακολούθως διαιρεί με συντελεστή ετήσιας μισθωτικής απόδοσης 0,40, που φέρεται ως ευρύτατα αποδεκτός σε επίπεδα απόδοσης εισοδηματικών ακινήτων (δίχως περαιτέρω αιτιολογία), με βάση την οποία η αγοραία αξία του ακινήτου ανέρχεται στο ποσό των 1.540.000 ευρώ, και τέλος γ) της μεθόδου της εναπομένουσας αξίας ή αξιοποίησης του τμήματος του οικοπέδου, που δεν έχει εισφέρει στα υφιστάμενα σήμερα κτίρια την επιπλέον δυνατότητα εκμετάλλευσης του (υπόλοιπο συντελεστή δόμησης), ποσού 530.000 ευρώ, το οποίο προσθέτει στα ποσά που προέκυψαν από τις ως άνω δύο μεθόδους υπολογισμού, και καταλήγει σε αξία κυμαινόμενη μεταξύ 2.000.000 ευρώ και 2.070.000 ευρώ (χωρίς να διακρίνει μεταξύ αξίας οικοπέδου και κτισμάτων). Περαιτέρω, με την από 22-5-2019 τεχνική έκθεση της εταιρίας με την επωνυμία «……………..», η αγοραία αξία του οικοπέδου εκτιμάται στο ποσό των 439.000 ευρώ (δηλαδή σε 609,60 ευρώ/τμ), και των κτισμάτων (συνολικού εμβαδού 890,93 τμ, ήτοι 870,88 τμ των δύο κτιρίων πλέον 20,05 τμ του εμβαδού του βοηθητικού κτίσματος WC, σύμφωνα και με το κτηματογραφικό διάγραμμα) στο ποσό των 540.000 ευρώ (δηλαδή σε 606,10 ευρώ/τμ), ήτοι συνολικά στο ποσό των 979.000 ευρώ, και κατόπιν απομείωσης της αξίας αυτών λόγω χαμηλής εμπορευσιμότητας κατά ποσοστό 5%, σε 930.000 ευρώ, δηλαδή σε 579,12 ευρώ/τμ για το οικόπεδο και σε 575,798 ευρώ /τμ για τα κτίσματα, λαμβάνοντας, ομοίως, υπόψη συγκριτικά στοιχεία από σχετικές αγγελίες ακινήτων προσφερομένων προς πώληση, και αφαιρώντας ποσοστό 10% επι της ζητούμενης τιμής, (δίχως, ωστόσο, να προκύπτει, εάν τελικώς οι αγοραπωλησίες όντως πραγματοποιηθήκαν και έναντι ποίου τιμήματος, ενόψει και του ότι στην εν λόγω περιοχή δεν φέρεται να υπάρχει ιδιαίτερη ζήτηση για αγορά οικοπέδων κατά τον κρίσιμο χρόνο του υπολογισμού της αιτούμενης αποζημίωσης, εξ’ού λόγου και δεν προσκομίζονται σχετικά συμβόλαια) και προσδιορίζοντας το κόστος αντικατάστασης καινουργιούς (βάσει των τρεχουσών τιμών και της εμπειρίας) εφαρμόζοντας συντελεστή ετήσιας απόσβεσης 1,5%. Περαιτέρω, οι ως άνω αιτούσες προσκομίζουν ως συγκριτικά στοιχεία αγγελίες για πωλήσεις ακινήτων στη περιοχή καθώς και δικαστικές αποφάσεις, που ορίζουν τιμή μονάδας, οριστική ή προσωρινή, τα οποία όμως, δεν κρίνονται εν προκειμένω πρόσφορα αποδεικτικά στοιχεία, διότι :α) αναφορικά με τις αγγελίες, αυτές αποτελούν απλώς πρόταση για κατάρτιση πώλησης, και δεν προκύπτουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προς πώληση ακινήτων, ούτε εάν έλαβαν χώρα οι αγοραπωλησίες αυτές με το παραπάνω τίμημα, ενώ οι δικαστικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου με αριθμούς 260/2005, 651/2015 και 36/ 2019 καθώς και οι ΕφΑθ7965/2006, ΕφΑθ 7895/ 2007, ΕφΠατρ 1213/2006 και ΕφΠατρ 6/2018 δεν αποτελούν πρόσφορα συγκριτικά στοιχεία, διότι αφενός οι περισσότερες από αυτές έχουν εκδοθεί σε χρόνο που απέχει πέραν της πενταετίας από τον κρίσιμο χρόνο υπολογισμού της αποζημίωσης και αφετέρου όλες αφορούν σε άλλες περιοχές (Αγ. Ιωάννη Ρέντη, Μαρούσι Αττικής, Καματερό, Πέραμα, Αντίρριο και Πάτρα). Από την εκτίμηση των ως άνω στοιχείων το Δικαστήριο κρίνει, ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο για τον υπολογισμό της αξίας του απαλλοτριούμενου οικοπέδου, μετά των επ’ αυτού κτισμάτων, η πραγματική αξία τους, και κατά συνέπεια η οφειλόμενη πλήρης, κατά το άρθρο 17 παρ. 2 του Συντάγματος, αποζημίωση ενόψει της θέσεως, του είδους, της πραγματικής καταστάσεως και της χρησιμότητας τους, ενόψει και της ανάγκης για ριζική ανακατασκευή των κτιρίων προς εκπλήρωση του σκοπού τους ως σύγχρονα διδακτήρια, σύμφωνα και με τις υφιστάμενες οικονομικές και νομισματικές συνθήκες, ανέρχεται για μεν το οικόπεδο στο ποσό των 290,76 ευρώ/ τμ και για τα κτίρια στο ποσό των 319,22 /τμ. Επιπλέον, όσον αφορά στα λοιπά επικείμενα, η αξία αυτών κατά τον ίδιο ως άνω κρίσιμο χρόνο υπολογισμού της αποζημίωσης εκτιμάται στο ποσό των 40.000 ευρώ κατ’ αποκοπή για τις δύο υδραυλικές συνδέσεις, 80 ευρώ/τμ για την εξωτερική μόνωση, 80 ευρώ/τμ για τα δάπεδα (πλακόστρωση) και κατ’ αποκοπή 30.000 ευρώ για τα 56,68 τρέχοντα μέτρα των εξωτερικών τσιμεντένιων κλιμάκων με μάρμαρα και προστατευτικά, εκτός περιγράμματος οικοδομής, 2.500 ευρώ κατ’αποκοπήν για τα 7,44 μέτρα της μεταλλικής σκάλας με προστατευτικά κάγκελα, 450 ευρώ/ τρέχον μέτρο για τον μαντρότοιχο, μήκους 56,50 μ, 230 ευρώ/τρέχον μέτρο για τα 237,20 μέτρα μεταλλικού προστατευτικού κιγκλιδώματος (βλ. σχετικά την ως άνω δικαστική πραγματογνωμοσύνη), (όσον αφορά στις δυο ηλεκτρικές συνδέσεις με μετρητές, που δεν περιλαμβάνονται στο κτηματολογικό διάγραμμα, σε κάθε περίπτωση δεν δύναται να καθορισθεί αποζημίωση για αυτές, καθόσον δεν προσδιορίζονται επαρκώς, αλλά ούτε και προσκομίζονται σχετικά προς τούτο στοιχεία), καθώς και 1.500 ευρώ για κάθε μία μπασκέτα, όπως κρίθηκε και με την με αριθμό 62/2018 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς, που καθόρισε στο ποσό αυτό την προσωρινή τιμή μονάδας αποζημίωσης. Ειδικότερα, στην ως άνω έκθεση πραγματογνωμοσύνης εκτιμάται ως αξία εκάστης μπασκέτας το ποσό των 3.200 ευρώ για κόστος προμήθειας και τοποθέτησης, που δεν στηρίζεται σε συγκεκριμένες προσφορές ή άλλα συγκριτικά στοιχεία, ενώ στην τεχνική έκθεση του …………, το κόστος προμήθειας (μόνον) αυτών εκτιμάται σε 650 ευρώ .
ΙV. Κατόπιν τούτου, οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις και ανταίτηση πρέπει να γίνουν εν μέρει και κατ’ ουσίαν δεκτές. Η δικαστική δε δαπάνη των αιτουσών στην υπο στοιχεία α αίτηση, δικαιούχων της αποζημίωσης, που βαρύνει την καθής, υπόχρεη προς αποζημίωση, πρέπει να καθορισθεί ενιαία με τη δικαστική δαπάνη του προσωρινού προσδιορισμού της αποζημίωσης, καθόσον η αίτηση για την οριστική αποζημίωση ασκήθηκε εμπρόθεσμα, κατ’ άρθρο 18 παρ. 4 του ν. 2882/2001. Ως ενιαία απόφαση του Εφετείου για τη δικαστική δαπάνη των διαδικασιών προσωρινού και οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης νοείται η εφάπαξ επιδίκαση των δικαστικών εξόδων των δικαιούχων και όχι η επιπρόσθετη επιδίκαση εξόδων και για τη δίκη του προσωρινού προσδιορισμού διότι: α) μετά τον καθορισμό οριστικής τιμής αποζημίωσης από το Εφετείο (σε τριμελή σύνθεση), η απόφαση περί καθορισμού της προσωρινής αποζημίωσης τυγχάνει, κατά τις διατάξεις των άρθρων 18 επ. του ν. 2882/2001, ανίσχυρη και β) ο διάδικος-δικαιούχος αποζημίωσης εφόσον μια φορά θα καταβάλει αμοιβή στον δικηγόρο του, ακόμη και σε περίπτωση διπλού (προσωρινού και οριστικού) προσδιορισμού της αποζημίωσης, μία φορά πρέπει να λάβει την αμοιβή αυτή από τον υπόχρεο προς αποζημίωση αντίδικό του. Έτσι σε περίπτωση εμπρόθεσμης αίτησης για τον οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης στο Εφετείο, μετά τον προσωρινό προσδιορισμό αυτής, η δικαστική δαπάνη περιλαμβάνει: 1) τα γενόμενα για την διεξαγωγή και υπεράσπιση της δίκης έξοδα που ήταν απαραίτητα και την αμοιβή του δικηγόρου του δικαιούχου για την παράσταση του ενώπιον του Μονομελούς Εφετείου και ενώπιον του Εφετείου (με τριμελή σύνθεση) και 2) την αμοιβή του δικηγόρου του δικαιούχου σε ποσοστό επί της καθοριζόμενης οριστικής αποζημίωσης και δη: α) για τη σύνταξη αίτησης, ανταίτησης ή κύριας παρέμβασης με αυτοτελές δικόγραφο…. 1,5 % όταν το ποσό αυτό ανέρχεται από 200.001,00 ευρώ έως 750.000,00 ευρώ, και β) για τη σύνταξη προτάσεων επί αίτησης, ανταίτησης ή κύριας παρέμβασης με αυτοτελές δικόγραφο στο ήμισυ της ως άνω αμοιβής (άρθρα 63, 65, 68, 69 παρ. 3 και 84 παρ. 1 του Ν. 4194/2013). Τέλος, όπως συνάγεται από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 17 του Συντάγματος, 1, 2 παρ. 1 περ. α`, 19 παρ. 1 του Ν. 2859/2000 «Κύρωση Κώδικα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας» (Φ.Ε.Κ. Α` 248/7.11.2000), 22 παρ. 1 περ. ε του Ν. 3842/2010 και 18 παρ. 4 του ν. 2882/2001, από 1.7.2010 οι υπηρεσίες των δικηγόρων υπάγονται στον Φ.Π.Α. με συντελεστή 24% (από 1.6.2016), ο οποίος επιρρίπτεται από τον κατά νόμο υπόχρεο, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο πληρεξούσιος δικηγόρος, που παρέχει τις υπηρεσίες του στον δικαιούχο της αποζημίωσης, σε βάρος του λήπτη των χορηγηθεισών υπηρεσιών του, ήτοι σε βάρος του εντολέα του και δικαιούχου της αποζημίωσης, επιπροσθέτως δε βαρυνόμενος κατά νόμο με την αμοιβή του πληρεξούσιου δικηγόρου του δικαιούχου της αποζημίωσης είναι ο υπόχρεος σε αποζημίωση και, συνεπώς, και με τον αναλογούντα επί της ως άνω αμοιβής Φ.Π.Α., άλλως θίγεται η πληρότητα της καταβαλλόμενης αποζημίωσης και φαλκιδεύεται αυτή κατά παράβαση της συνταγματικής επιταγής περί καταβολής πλήρους αποζημίωσης (ΑΠ 1175/2015 αδημ, ΑΠ 844/2015 αδημ, ΕφΑθ 267/2020 αδημ., Γνωμοδότηση ΝΣΚ 347/2012 δημοσιευθείσες στη ΝΟΜΟΣ). Η επιδίκαση του αναλογούντος Φ.Π.Α. επί της δικηγορικής αμοιβής πριν την καταβολή αυτής από τον υπόχρεο χωρεί κατ’ εφαρμογή του άρθρου 69 παρ. 1 στοιχ. ε του ΚΠολΔ. (ΕφΠατρ222/ 2022, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ). Συνακόλουθα τούτων, πρέπει να επιβληθούν σε βάρος της καθης η αίτηση και υπόχρεης προς καταβολή αποζημίωσης εταιρίας με την επωνυμία «……………» τα δικαστικά έξοδα των αιτουσών, δικαιούχων της αποζημιώσεως, καθοριζόμενα: α) σε ποσό 800 ευρώ για τα απαραίτητα έξοδα τα γενόμενα για τη διεξαγωγή και υπεράσπιση της δίκης (της παρούσας και αυτής για τον καθορισμό της προσωρινής τιμής αποζημίωσης) (άρθρο 189 παρ. 1 του ΚΠολΔ), και β) σε ποσοστό 2,25 % επι της συνολικής αποζημίωσης, για αμοιβή του πληρεξούσιου δικηγόρου τους για τη σύνταξη της αιτήσεως και των προτάσεων ενώπιον του Εφετείου (με τριμελή σύνθεση) και του Μονομελούς Εφετείου, ήτοι σε ποσοστό 1,5% για την σύνταξη της αιτήσεως και σε ποσοστό 0,75% για τη σύνταξη προτάσεων, καθόσον η αξία του αντικειμένου της δίκης υπερβαίνει τις 200.000 ευρώ, και δη μειωμένα κατά το ήμισυ (1,125%) διότι η καθής η αίτηση, υπόχρεη προς αποζημίωση εταιρία, είναι φορέας, που υπάγεται στη Γενική Κυβέρνηση (βλ. και ΑΠ 49/2016 αδημ. νομικό τύπο), πλέον του αναλογούντος ΦΠΑ 24%, κατ’ αποδοχή του σχετικού αιτήματος. Περαιτέρω, στην επιδικαζόμενη υπέρ των αιτουσών στην υπο στοιχείο α’ αίτηση δικαστική δαπάνη περιλαμβάνεται και η αμοιβή του διορισθέντος από το Δικαστήριο τούτο πραγματογνώμονα, ……………, που προσδιορίζεται από το δικαστήριο, όχι σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 696/1974, με το οποίο ορίζονται τα όρια των αμοιβών των μηχανικών για τη σύνταξη μελετών κλπ ή βάσει των εκάστοτε διατιμήσεων άλλων νομοθετημάτων (βλ. και ΕφΛαρ 55/2017 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), αλλά κατά δίκαιη κρίση και ελευθέρως, ανάλογα με την απασχόλησή του και τις ειδικές γνώσεις, που αποκτήθηκαν (ΑΠ 1138/ 2021 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), (η οποία εν προκειμένω δεδομένου του βαθμού ενασχόλησης του, καθόσον αυτός προέβη σε αυτοψία του χώρου και συνέλεξε στοιχεία από διάφορους επαγγελματίες, προέβη δε σε πολύπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς) ανέρχεται στο συνολικό ποσό των 9.300 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του νομίμου ΦΠΑ 24%), την οποία αυτές κατέβαλαν (βλ. τις προσκομιζόμενες αποδείξεις παροχής υπηρεσιών), και για το ύψος της οποίας η αντίδικος δεν αντιλέγει. Ομοίως, δε σε αυτήν πρέπει να περιληφθεί και η αμοιβή, ποσού 1.488 ευρώ, που οι ως άνω δικαιούχοι κατέβαλαν στην πιστοποιημένη εκτιμήτρια εταιρία με την επωνυμία «…………..», για τη σύνταξη της από 22-5-2019 τεχνικής της έκθεσης (άρθρο 189 παρ1 περ.ε ΚΠολΔ), που προσκομίστηκε το πρώτον κατά την δίκη περί καθορισμού προσωρινής αποζημίωσης, η οποία δεν οφείλεται σε υπερβολική πρόνοια τους, δεδομένου ότι δεν υπάρχει έκθεση της εκτιμητικής επιτροπής του άρθρου 15 παρ.4 ν. 2882/2001 (βλ. τη σχετική από 10-9-2019 προσκομιζόμενη απόδειξη Π.Υ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΣΥΝΕΚΔΙΚΑΖΕΙ τις α) ……./ 2018 και β) ……../ 2018 αιτήσεις καθώς και γ) την ασκηθείσα με τις από 3-5-2019 προτάσεις ανταίτηση με την παρουσία των διαδίκων.
ΔΕΧΕΤΑΙ αυτές εν μέρει ως ουσιαστικά βάσιμες.
ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ την οριστική τιμή μονάδας αποζημίωσης για το απαλλοτριούμενο οικόπεδο στο ποσό των 290,76 ευρω/τμ, και για τα κτίσματα (κτίσμα α και β και εξωτερικές τουαλέτες) στο ποσό των 319,22 ευρώ/τμ, και για τα λοιπά επικείμενα στα ακόλουθα ποσά: 40.000 ευρώ κατ’ αποκοπή για τις δύο υδραυλικές συνδέσεις, 80 ευρώ/τμ για την εξωτερική μόνωση (οροφής) των 531 τ.μ,, 80 ευρώ/τμ για τα δάπεδα (πλακόστρωση) των 507 τμ (εξωστών, δώματος Pilotis και αυλής), κατ’ αποκοπή 30.000 ευρώ για τα 56,68 τρέχοντα μέτρα των εξωτερικών τσιμεντένιων κλιμάκων με μάρμαρα και προστατευτικά, εκτός περιγράμματος οικοδομής, 2.500 ευρώ κατ’αποκοπήν για τα 7,44 μέτρα της μεταλλικής σκάλας με προστατευτικά κάγκελα, 450 ευρώ/ τρέχον μέτρο για τον μαντρότοιχο, μήκους 56,50 μ, 230 ευρώ/τρέχον μέτρο για τα 237,20 μέτρα μεταλλικού προστατευτικού κιγκλιδώματος, καθώς και 1.500 ευρώ για κάθε μία μπασκέτα.
ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ στην υπόχρεη προς καταβολή της αποζημίωσης καθ’ ής η αίτηση -αιτούσας-ανταιτούσας τα δικαστικά έξοδα των αιτουσών- καθών η αίτηση κι η ανταίτηση, τα οποία καθορίζει ενιαία : α) σε ποσό οκτακοσίων (800) ευρώ, πλέον δέκα χιλιάδων επτακοσίων ογδόντα οκτώ (10.788) ευρω για αμοιβή πραγματογνώμονα και για σύνταξη τεχνικής έκθεσης (μελέτης εκτίμησης), β) σε ποσοστό 1,125% % επί του ποσού της οριστικής αποζημίωσης που προσδιορίστηκε με την απόφαση αυτή, πλέον του αναλογούντος επ αυτής ΦΠΑ 24% .
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στον Πειραιά την 1η Απριλίου 2023 και δημοσιεύθηκε στις 4 Μαΐου 2023 σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου αυτού με απόντες τους διαδίκους και τους πληρεξούσιους αυτών δικηγόρους.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ