Αριθμός 682/2018
ΤΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Αμαλία Μήλιου, Πρόεδρο Εφετών, Ιωάννης Αποστολόπουλος, Εφέτη και Σοφία Καλούδη, Εφέτη-Εισηγήτρια και από τη Γραμματέα Γ. Λ..
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 παρ. 1 του Συντάγματος, δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, Κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών και εναντίον των πράξεων της πολιτείας ακόμη που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο, σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται, κατ΄ αρχή, η μεταβολή σκοπού όχι μόνο με διατάγματα αλλά ούτε και με νόμο (ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ 28.709). Κατ΄ εξαίρεση, όμως, επιτρέπεται σύμφωνα με την παρ.2 του άρθρου αυτού του Συντάγματος, η επωφελέστερη χρησιμοποίηση ή διάθεση του περιουσιακού στοιχείου που άφησε ο διαθέτης ή ο δωρητής υπέρ του δημοσίου ή άλλου κοινωφελούς σκοπού, στην περιοχή που όρισε ο διαθέτης ή ο δωρητής ή στην ευρύτερή της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως ο νόμος ορίζει. Κατά τη διάταξη του άρθρου 10 του ν. 4182/10.9.2013 (ΦΕΚ Α 185), που εκδόθηκε κατ΄ επιταγή της ως άνω διάταξης του Συντάγματος, περιουσίες, που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών, αξιοποιούνται κατά τον τρόπο, που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της. Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ΄ αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ΄ άρθρο 825 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, δικαστήριο. Η απόφαση εκδίδεται κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας και βεβαιώνει ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιονδήποτε λόγο εξ ολοκλήρου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, ως και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί καλύτερα, ύστερα από μεταβολή της εκμετάλλευσης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή, για την οποία αυτή πρέπει να διατεθεί. Η αίτηση για έκδοση απόφασης με το ως άνω περιεχόμενο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή αλλά και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 825 του ΚΠολΔ, όπως αυτό τροποποιήθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 77 του ν.4182/2013, κάθε αμφιβολία ή αμφισβήτηση για την ερμηνεία διαθήκης ή άλλης πράξης, με την οποία διατίθενται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ του κράτους ή κοινωφελών σκοπών, εφόσον αναφέρεται στον τρόπο της εκκαθάρισης και γενικά της διαχείρισης και της εκτέλεσης της περιουσίας, που έχει διατεθεί για το κράτος ή για κοινωφελή σκοπό, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Εφετείου της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία. Αν η κοινωφελής περιουσία υπάγεται στην εποπτεία του Υπουργού Οικονομικών, αρμόδιο είναι το Εφετείο Αθηνών. Εξάλλου, η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση της αφιερωθείσας περιουσίας, αποτελεί νομική αξιολογική έννοια, η οποία πρέπει να προσδιορίζεται στην αίτηση ως προς τα προτεινόμενα προς υπαγωγή σε αυτήν πραγματικά περιστατικά, προκειμένου να κριθεί από το δικαστήριο, αν αυτά πράγματι την συνιστούν, μετά τη σύγκριση της προτεινόμενης λύσεως προς την ήδη υπάρχουσα κατάσταση, (βλ. ΕΑ 4462/02 Αρχ.Ν.2003.483, ΕΑ 2188/08, Κονδύλη Δ.1991.8, Μακρίδου στον ΚΠολΔ. Κεραμέα – Κονδύλη – Νίκα, υπ’ άρθρο 216, αριθ. 11). Περαιτέρω, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην αιτιολογική έκθεση του ως άνω νόμου, όσον αφορά στους τρόπους επωφελέστερης αξιοποίησης, τους οποίους µπορεί να διατάξει το αρµόδιο δικαστήριο, κρίθηκε σκόπιµο να µην επαναληφθεί η ούτως ή άλλως ενδεικτική απαρίθμηση του άρθρου 1 του ν. 455/ 1976. Και τούτο, διότι η συνεχώς εξελισσόµενη οικονοµική και νοµική πραγµατικότητα διαµορφώνει συνεχώς νέους τρόπους αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείω, τους οποίους οι αιτούντες µπορούν να προβάλουν, η δε κρίση του αρµόδιου δικαστηρίου διαµορφώνεται µε βάση το υποβληθέν σε αυτό αίτηµα, µε αποτέλεσµα οποιοσδήποτε εναλλακτικός τρόπος αξιοποίησης γίνεται δεκτός από το δικαστήριο ως επωφελέστερος, να είναι πιθανός. Είναι αυτονόητο ότι οι τρόποι αξιοποίησης, που απαριθµούσε το άρθρο 1 του ν. 455/1976, εξακολουθούν να είναι δυνατοί, η δε σχετική νοµολογία, που είχε εκδοθεί υπό το προηγούµενο νοµικό καθεστώς, χαράσσει τις κατευθυντήριες γραµµές για την εφαρµογή του νέου νόµου.
ΙΙ. Στην προκειμένη περίπτωση, με την κρινόμενη αίτηση το αιτούν, κοινωφελές Ίδρυμα, εκθέτει ότι σύμφωνα με την ιδρυτική του πράξη έχει ως σκοπό την προίκιση απόρων κορασίδων της Ερμούπολης και Σύρου, χωρίς διάκριση θρησκεύματος, ότι λόγω μεταβολής των συνθηκών ο σκοπός του απώλεσε την αρχική ευρύτητα του πεδίου εφαρμογής του, διότι μειώθηκε ο αριθμός των δικαιούχων οικονομικής βοήθειας, με συνέπεια η βούληση του διαθέτη του κληροδοτήματος, ………, να μην δύναται να πραγματοποιηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και ζητεί προς επωφελέστερη αξιοποίηση της περιουσίας του να επεκταθεί ο σκοπός του ιδρύματος κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα. Η αίτηση αυτή, αντίγραφο της οποίας επιδόθηκε νομίμως και εμπροθέσμως προς το Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, που εποπτεύει την περιουσία του αιτούντος (βλ. την ….. έκθεση επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή του Εφετείου Πειραιά ……..) και περίληψη αυτής αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής ένα μήνα πριν από τη δικάσιμο (άρθρο 2 παρ 3 περ α 10 παρ 4 ν 4182/2013, βλ. σχετικό αποδεικτικό ανάρτησης), ενώ επιπλέον τοιχοκολλήθηκε και στο Δήμο Σύρου και στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, και αναρτήθηκε και στους ιστοτόπους αυτών (βλ. τα από 28-2-2017 και 1-3-2017 σχετικά αποδεικτικά τοιχοκόλλησης και ανάρτησης του Δήμου Σύρου, και τα από 17-3-2017 αποδεικτικά της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου), παραδεκτώς και αρμοδίως φέρεται ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού, στην περιφέρεια του οποίου έχει την έδρα της η ως άνω εποπτεύουσα αρχή, κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρ 739, 742 έως 781, 825 ΚπολΔ, 10 παρ 2, 3 του ν. 4182/2013) και είναι νόμιμη στηριζόμενη στις ως άνω αναφερθείσες αρχικώς διατάξεις. Συνεπώς, πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω κατ΄ ουσία.
ΙΙΙ. Από τα προσκομισθέντα νομίμως έγγραφα, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά. Το αιτούν συνεστήθη από τον αποβιώσαντα στις 17-11-1884 …….., με την από 20-4-1882 ιδιόγραφη διαθήκη του, που δημοσιεύθηκε νόμιμα στο Πρωτοδικείο Σύρου, ο δε Οργανισμός του, που ψηφίστηκε με την με αριθμό 861/19-6-1941 πράξη της διοικούσας επιτροπής του , κυρώθηκε με το από 21-12-1943 κανονιστικό διάταγμα των Υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Πρόνοιας, που δημοσιεύτηκε νόμιμα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (βλ. το με αριθμό 438/30-12-1943 ΦΕΚ). Σκοπός του αιτούντος είναι, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Οργανισμού του, «η προίκισης απόρων κορασίων της Ερμουπόλεως και Σύρου άνευ διακρίσεως θρησκεύματος, προτιμωμένων των ορφανών και τιμίας διαγωγής τοιούτων». Ήδη, όμως, λόγω μεταβολής των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών και συγκεκριμένα της κατάργησης του θεσμού της προίκας και της βελτίωσης του επιπέδου διαβίωσης των κατοίκων της νήσου Σύρου έχει μειωθεί ο αριθμός των υποψηφίων δικαιούχων οικονομικής βοήθειας του αιτούντος ιδρύματος, με συνέπεια ο σκοπός αυτού να απολέσει την αρχική ευρύτητα του πεδίου εφαρμογής του. Ως εκ τούτου επιβάλλεται η επέκταση του σκοπού του, προκειμένου να συνεχίζει να πραγματώνεται η βούληση του διαθέτη του κληροδοτήματος, και δη η παροχή οικονομικής ενίσχυσης και σε κορίτσια της Ερμούπολης και Σύρου, που φοιτούν σε ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, κατά προτίμηση και προτεραιότητα πολύτεκνων οικογενειών, που κατά κανόνα χρήζουν οικονομικής στήριξης. Μετά ταύτα η αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και από ουσιαστική άποψη, κατά τα οριζόμενα ειδικότερα στο διατακτικό της παρούσας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Δέχεται την αίτηση.
Επιτρέπει την επέκταση του σκοπού του καθιδρύματος με την επωνυμία Κληροδότημα …….., που εδρεύει στην Ερμούπολη Σύρου, με την προσθήκη «και της παροχής χρηματικής (οικονομικής ) βοήθειας σε κορίτσια της Ερμούπολης και Σύρου, που φοιτούν στην ανώτερη η ανώτατη εκπαίδευση κατά προτίμηση και προτεραιότητα πολυτέκνων οικογενειών».
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στον Πειραιά την 4η Οκτωβρίου 2018 και δημοσιεύθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2018 σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου αυτού με απόντα τον αιτούντα και το πληρεξούσιο αυτού δικηγόρο.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ