ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Τμήμα 4ο
Αριθμός απόφασης : 617/ 2023
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
(τμήμα 4ο)
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές Αικατερίνη Νομικού, Πρόεδρο Εφετών, Σοφία Καλούδη, Εφέτη, Δημήτριο Καβαλλάρη, Εισηγητή Εφέτη και από τη Γραμματέα Τ.Λ.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις ………….. για να δικάσει την υπόθεση, επί της αίτησης :
ΤΟΥ ΑΙΤΟΥΝΤΟΣ : Του …….. με την επωνυμία «………..», που εδρεύει στη ……… (………), όπως εκπροσωπείται νόμιμα από τον Πρόεδρο αυτού Μητροπολίτη ……………., κάτοικο ……….. (…………..), με ΑΦΜ …………, ο οποίο εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο του Δικηγόρο Παναγιώτη Παπαμάλη.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ: Στην Αποκεντρωμένη Διοίκησης Αιγαίου, που εδρεύει στoν Πειραιά, όπως νομίμως εκπροσωπείται που δεν παραστάθηκε.
Το αιτούν ζητά να γίνει δεκτή η από 16.5.2022 και με αρ. πρωτ. …………../2022 αίτηση του, η συζήτηση της οποίας ορίστηκε για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, αφού εκφωνήθηκε από το πινάκιο, ο πληρεξούσιος Δικηγόρος του αιτούντος αναφέρθηκε στις έγγραφες προτάσεις του.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 § 1 του Συντάγματος δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών και εναντίον των πράξεων της πολιτείας ακόμη που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο και, σύμφωνα με αυτήν, δεν επιτρέπεται, καταρχήν, η μεταβολή σκοπού περιουσίας που έχει ταχθεί υπέρ του Δημοσίου ή προς εξυπηρέτηση κοινής ωφελείας, όχι μόνο με διατάγματα, αλλά ούτε και με νόμο (βλ. ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ 28. 709, ΕφΑΘ 4620/2012 ΕφΑΔ 2013. 553). Κατά τη διάταξη όμως της § 2 του άρθρου αυτού του Συντάγματος «κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση για του ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή διαθέτης ή στην ευρύτερη της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιουδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει» (ΑΠ 13/2013 ΧρΙΔ 2013.427). Κατ’ επιταγή της συνταγματικής αυτής διάταξης εκδόθηκε ο ν. 4182/2013, στο άρθρο 10 του οποίου ορίζεται ότι: (§1) «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της (§ 2). Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ` αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστήριο. (§ 3). Το κατά την προηγούμενη παράγραφο δικαστήριο αποφαίνεται επίσης, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί…. (§ 4). Η αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας. Η αίτηση υποβάλλεται και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως. Περίληψη της υποβληθείσας αίτησης αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο και παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου. Η ίδια περίληψη τοιχοκολλάται στο κατάστημα της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, του Δήμου και της δημοτικής ή τοπικής Κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και αναρτάται στο διαδικτυακό τους τόπο (§ 5). Η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση της αφιερωθείσας περιουσίας αποτελεί νομική αξιολογική έννοια, η οποία πρέπει να προσδιορίζεται στην αίτηση, ως προς τα προτεινόμενα προς υπαγωγή σε αυτήν πραγματικά περιστατικά, προκειμένου να κριθεί από το δικαστήριο αν αυτά πράγματι την συνιστούν, συγκρινόμενης της προτεινόμενης λύσης προς την ήδη υπάρχουσα κατάσταση εκμετάλλευσής της (βλ.ΑΠ 217/2021, ΑΠ 846/2018, ΑΠ 1355/2017,ΕφΠατρ 9/2017, ΕφΑνΚρ 42/2016, ΕφΠειρ 512/2015 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 705/2013, ΕφΑθ 354/2013, ΕφΑθ 6066 /2012 ΤΝΠ ΔΣΑ).
Στην προκείμενη περίπτωση το αιτούν Ν.Π.Ι.Δ. ισχυρίζεται ότι o …….., ο οποίος απεβίωσε στο …….., κάτοικος όσο ζούσε ………, με την υπ’ αριθμ. …/16-3-1933 δημοσία διαθήκη του, που δημοσιεύθηκε νόμιμα, εγκατέστησε ως κληρονόμο του το Δημοτικό Νοσοκομείο ……., την ψιλή κυριότητα των κατωτέρω ανηκόντων σ’ αυτόν 4 ελαιοκτημάτων, το οποίο με το με αρ. …/28.9.1940 δωρητήριο συμβόλαιο του συμβολαιογράφου … ………., μεταβίβασε αυτά στο αιτούν Ν.Π.Δ.Δ. με τον ρητό όρο τα εισοδήματα αυτών να κατατίθενται στην Εθνική Τράπεζα για την ίδρυση Γηροκομείου στο ……. Ότι ο σκοπός της διαθήκης είναι πλέον ανέφικτος, καθώς δεν είναι δυνατή η ανεύρεση του απαραίτητου χρηματικού ποσού για την αγορά ακινήτου και ανέγερση γηροκομείου, και η βούληση του δωρητή και η εκπλήρωση του ταχθέντος απ΄ αυτόν κοινωφελούς σκοπού, μπορεί να εξυπηρετηθεί επωφελέστερα με τη διάθεση των ετήσιων εσόδων των κτημάτων κατά ποσοστό 20% ως επιχορήγηση στο ήδη λειτουργούν γηροκομείο …….. του κληροδοτήματος …., κατά ποσοστό 30 % για την μέριμνα πτωχών και αδυνάτων και κατά 50 % στο Κοινωνικό Παντοπωλείο …… Με βάση το ιστορικό αυτό ζήτησε να βεβαιωθεί : α) ότι η θέληση του διαθέτη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί β) να καθορισθεί ως τρόπος επωφελέστερης αξιοποίησης των ετήσιων εσόδων των κτημάτων η διάθεση αυτών με τον τρόπο και τα ποσοστά που προαναφέρθηκε.
Η αίτηση αυτή, παραδεκτά και αρμοδίως φέρεται ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρ 739, 742 έως 781, 825 ΚΠολΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 § 3 του Ν. 4182/2013) στην περιφέρεια του οποίου έχει την έδρα της η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, που είναι αρμόδια κατ’αρχήν, κατ’ άρθρα 1 § 4 και 2 § 3 περ. α’ του Ν. 4182/2013, επειδή ο σκοπός της καταλειφθείσας περιουσίας εκπληρώνεται εντός των εδαφικών ορίων αυτής. Είναι νόμιμη, καθώς στηρίζεται στις διατάξεις των άρθρων 10 §§ 2,3 του ν. 4182/2013. Για το παραδεκτό αυτής, κατά τη διάταξη του άρθρου 10 § 4 ν. 4182/2013 αντίγραφό της έχει επιδοθεί νομίμως και εμπροθέσμως στο Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου (βλ.την υπ’ αριθμ. …./17-5-2022 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή του Εφετείου Αθηνών ……….., περίληψη αυτής αναρτήθηκε στις 26.5.2022 στην ιστοσελίδα της άνω Αποκεντρωμένης Διοίκησης και θα παρέμενε αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου, η ίδια δε περίληψη τοιχοκολλήθηκε στο κατάστημα της έδρας της ως άνω Αποκεντρωμένης Διοίκησης (βλ. το από 1.6.2022 αποδεικτικό ανάρτησης), στον πίνακα ανακοινώσεων του Δημοτικού καταστήματος … στις (1.6.2022) και της κοινότητας …. στις 3.5.2022 (βλ. αντίστοιχα τα από 1.6.2022 και 3.5.2022 αποδεικτικά). Συνεπώς πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.
Από την ένορκη κατάθεση του μάρτυρα που εξετάστηκε ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού και περιέχεται στα πρακτικά της δημόσιας συνεδρίασης αυτού και όλα τα νομίμως προσκομιζόμενα και επικαλούμενα έγγραφα που προσκομίζει το αιτούν, αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά : Ο …………, απεβίωσε στο ………. . στις 21 Νοεμβρίου 1940. Όσο ζούσε ήταν κάτοικος …….. Ο παραπάνω με την υπ’ αριθμ. …./16-3-1933 δημοσία διαθήκη του, που δημοσιεύθηκε με τα με αρ. …/1939 πρακτικά του Πρωτοδικείου Μυτιλήνης, εγκατέστησε ως κληρονόμο του το Δημοτικό Νοσοκομείο …… στο οποίο κατέλιπε την ψιλή κυριότητα των κατωτέρω ανηκόντων σ’ αυτόν κτημάτων, που βρίσκονταν στην κτηματική περιφέρεια …….: 1) ενός ελαιοκτήματος μετ’ αμπέλου κειμένου στη θέση «……» της κτηματικής περιφέρειας …., έκτασης 13,5 στρεμμάτων με περίπου τα 214 ελαιόδενδρα και συνορευομένου γύρωθεν με ιδιοκτησία ……….., λαγγαδίου και δρόμο 2) ενός ελαιοκτήματος κειμένου στη θέση «…» της έκτασης 5 στρεμμάτων περιέχοντας περί τα 175 ελαιόδενδρα και συνορευομένου γύρωθεν με ιδιοκτησία …………. και δρόμο 3) ενός ελαιοκτήματος με βοσκότοπο κειμένου στη θέση «… ή …» της κτηματικής περιφερείας της δημοτικής Κοινότητας …. εκτάσεως 4 στρεμμάτων περιέχοντας περί τα 110 ελαιόδενδρα και συνορευομένου γύρωθεν με ιδιοκτησία …….. και δρόμο και 4) ενός ελαιοκτήματος κειμένου στην θέση «……….» της αυτής ως άνω κτηματικής περιφέρειας ….. εκτάσεως 27 στρεμμάτων, περιέχοντας περί τα 230 ελαιόδενδρα και βοσκότοπο, και συνορευομένου γύρωθεν με ιδιοκτησίες …… και ιδίου διαθέτου …………. Με την ίδια διαθήκη την επικαρπία των υπ’ αριθμ. 1 και 2 ακινήτων κατέλιπε στην σύζυγό του ………., και των υπ’ αριθμ. 3 και 4 ως άνω ακινήτων κατέλιπε στον αδερφό του ……….., η δε πλήρης κυριότητα αυτών θα περιερχόταν, μετά το θάνατό του στο Δημοτικό Νοσοκομείο …, με τον όρο, από τα εισοδήματα αυτών να σιτίζονται οι άποροι γέροντες του …… που θα αναζητούσαν άσυλο στο Νοσοκομείο, αν όμως δεν διατηρείτο ή δεν υπήρχε τμήμα γηροκομείου ή δεν υπήρχαν σ΄αυτό γέροντες, τα εισοδήματα αυτών θα κατατίθοντο στην Εθνική Τράπεζα, έως ότου ιδρυθεί τέτοιο τμήμα διότι, όπως αναφέρθηκε αυτολεξεί στη διαθήκη «σκοπός και θέλησίς μου είναι ίνα το κληροδότημα τούτο μένει αναπαλλοτρίωτων προς διηνεκή και αποκλειστική εκτέλεσιν του άνω σκοπού». Με το με αρ. …/28.9.1940 δωρητήριο συμβόλαιο του συμβολαιογράφου …………….., που μεταγράφηκε νόμιμα, το Δημοτικό Νοσοκομείο ………… εκπροσωπούμενο από τον Πρόεδρο (του «….» αυτού) μεταβίβασε τα άνω ακίνητα λόγω δωρεάς στο αιτούν Ν.Π.Ι.Δ. με τον ρητό όρο τα εισοδήματα αυτών να κατατίθενται στην Εθνική Τράπεζα για την ανέγερση γηροκομείου στο ……… Eξάλλου, για ορισμένο χρονικό διάστημα είχε λειτουργήσει γηροκομείο στην πόλη του …….. σε κτίριο ιδιοκτησίας του αιτούντος (προερχόμενο όχι από την περιουσία του άνω διαθέτη), το οποίο παραχώρησε αυτό στο Δημοτικό Νοσοκομείο ……., στη λειτουργία του οποίου συνέδραμαν το αιτούν και διάφοροι άλλοι φορείς. Η λειτουργία αυτού όμως σταμάτησε το 1973 με την ίδρυση του …. Γηροκομείου ….. (από άλλο κληροδότημα) και το ακίνητο που λειτουργούσε το γηροκομείο δώρησε το αιτούν στο Ελληνικό Δημόσιο (βλ. το με αρ. …../24.6.1984 δωρητήριο συμβόλαιοτου συμβολαιογράφου …. …..). Το αιτούν επικαλείται ότι ενόψει της ίδρυσης του έτερου γηροκομείου και των πολύ χαμηλών εσόδων από την εκμετάλλευση των ελαιοκτημάτων η βούληση του διαθέτη(που είναι και ο τρόπος, που όφειλε να εκπληρώσει το αιτούν με το συμβόλαιο δωρεάς προς αυτό) δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Όπως προκύπτει από την κατάθεση του μάρτυρα του αιτούντος …………. που εξετάστηκε στο ακροατήριο του παρόντος Δικαστηρίου, το αιτούν εκμεταλλεύεται τα άνω ελαιοκτήματα με την εκμίσθωσή τους, το δε μίσθωμα αποδίδεται σε ποσότητα ελαιολάδου, αναλόγως της καλλιεργητικής χρονιάς και κυμαίνεται σε 50 – 100 κιλά ελαιολάδου. Το ποσό δε που έχει αποκομίσει το αιτούν από την εκμετάλλευση των κτημάτων αυτών, όλο το άνω διάστημα όπως καταθέτει ο άνω μάρτυρας είναι περίπου μόλις 5.000 €. Όμως τα ανωτέρω δεν επιβεβαιώνονται από έγγραφα, ήτοι ιδιωτικό συμφωνητικό μίσθωσης, ή τουλάχιστον απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του αιτούντος, ενώ δεν προσδιορίζεται και το όνομα του μισθωτή. Εφόσον γίνεται εκμίσθωση των κτημάτων, το αιτούν δεν θα έπρεπε να επιβαρύνεται καθόλου με έξοδα, παρ΄όλα αυτά όμως ο μάρτυρας σε άλλο σημείο της κατάθεσής του, ανέφερε ότιυπήρχαν έξοδα καλλιέργειας, που αφαιρούντο από τα έσοδα. Με βάση επίσης το με αρ. πρωτ. ……/14.2.2020 έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ενώ στους προϋπολογισμούς του αιτούντος εγγράφονται έσοδα από την εκμίσθωση των αγροτικών ακινήτων, όπως φαίνεται απολογιστικά όχι μόνο δεν εισπράττονται, αλλά δεν ξεκινάει καν η διαδικασία εκμίσθωσής τους και ακόμα κανένας προϋπολογισμός δεν έχει εκτελεσθεί τα τελευταία χρόνια. Συνεπώς μόνο από την κατάθεση του μάρτυρα δεν προκύπτει το πώς αξιοποιεί το αιτούν τα άνω ελαιοκτήματα και το ύψος των εσόδων, που αποκομίζει από αυτά σε ετήσια βάση ή μηνιαία βάση κι έχει λάβει έως τώρα. Το ποσό που έχει αναφέρει ο εξετασθείς μάρτυρας κρίνεται με τα διδάγματα της κοινής πείρας, αναλογικά με την έκταση και δυναμικότητα των ελαιοκτημάτων (729 δέντρων), υπερβολικά χαμηλό και οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τρόπος της εκμετάλλευσης των κτημάτων αυτών δεν είναι ορθός και σε κάθε περίπτωση ο αποδοτικότερος. Από το αποδεικτικό υλικό επίσης δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για τον τρόπο επωφελέστερης αξιοποίησης των εσόδων αυτών. Ειδικότερα δεν προκύπτει ποιές είναι οι ανάγκες του ήδη λειτουργούντος γηροκομείου και αν και σε πόσο βαθμό μπορούν να καλυφθούν από τα έσοδα των επιδίκων κτημάτων, ούτε αντίστοιχα του Κοινωνικού Παντοπωλείου ……… (η νομική μορφή του οποίου δεν προκύπτει). Δεν επεξηγείται επίσης ο τρόπος κατανομής των εσόδων, 20 % στο ήδη λειτουργούν γηροκομείο, 50 % στο Κοινωνικό Παντοπωλείο και 30 % για διάφορες αγαθοεργίες, οι οποίες δεν εξειδικεύονται ούτε στο δικόγραφο της αίτησης, ούτε είναι σε θέση να αναφέρει ειδικότερα ο μάρτυρας. Δεν έχει ερευνηθεί η δυνατότητα διάθεσης των εσόδων στην ίδια ή ανάλογη δραστηριότητα με του αυτή σκοπού της διαθήκης-δωρεάς (λ.χ λειτουργία ξενώνα ηλικιωμένων), όχι με αγορά οικοπέδου και ανέγερση νέου γηροκομείου, αλλά με εκμίσθωση κατάλληλου οικήματος. Είναι επίσης σαφές ότι η αίτηση στο Δικαστήριο υποβλήθηκε, ενόψει του άνω εγγράφου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, που επισήμανε το ανέφικτο του σκοπού, αλλά και τον κίνδυνο διάλυσης κοινωφελών περιουσιών σε περίπτωση αδράνειάς τους άνω των 10 ετών, με βάση τη διάταξη του άρθρου 76 παρ. 1 του ν. 4182/2013. ¨Όμως ενόψει του ότι δεν αποδείχθηκε, ούτε ο τρόπος εκμετάλλευσης και το ύψος των εσόδων των άνω αγροτικών ακινήτων της κληρονομίας του …………., ούτε ο τρόπος επωφελέστερης αξιοποίησης αυτών, το Δικαστήριο δεν μπορεί να αχθεί σε ασφαλή δικανική πεποίθηση. Κατόπιν αυτών, η αίτηση θα πρέπει να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ την αίτηση.
ΚΡΙΘΗΚΕ, και αποφασίσθηκε στον Πειραιά στις 25 Απριλίου 2023.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΦΕΤΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Κι αντ΄ αυτής λόγω
συνταξιοδοτήσεως
κι αναχωρησεως της,
η Πρόεδρος Εφετών,
Θεώνη Μπούρη.
Δημοσιεύθηκε στον Πειραιά, σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου, με απόντες το αιτούν και τον πληρεξούσιο Δικηγόρο του, από άλλη σύνθεση, (λόγω συνταξιοδοτήσεως και αποχωρήσεως από την Υπηρεσία της Προέδρου Εφετών Αικατερίνης Νομικού), αποτελούμενη από τους Δικαστές Θεώνη Μπούρη, Πρόεδρο Εφετών, Νικόλαο Κουτρούμπα και Δημήτριο Καβαλλάρη, Εφέτες, και με Γραμματέα την Τ.Λ. στις 3 Νοεμβρίου 2023.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΦΕΤΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ