ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αριθμός απόφασης 653/2023
TO ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Θεώνη Μπούρη, Πρόεδρο Εφετών, Σοφία Καλούδη, Εφέτη, Κωνσταντίνα Παπαντωνίου, Εφέτη –Εισηγήτρια και από τη Γραμματέα Τ.Λ..
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις ……, για να δικάσει την υπόθεση, μεταξύ :
ΤΩΝ ΚΑΛΟΥΝΤΩΝ-ΕΚΚΑΛΟΥΝΤΩΝ: 1) ………….2) ………….. και 3) ……………, οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν στο ακροατήριο από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Αθανάσιο Ψάλτη, με δήλωση κατ’ άρθρο 242 παρ. 2 του ΚΠολΔ και
ΤΗΣ ΚΑΘ’ ΗΣ Η ΚΛΗΣΗ- ΕΦΕΣΙΒΛΗΤΗΣ: ……………., η οποία εκπροσωπήθηκε στο ακροατήριο από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Νικόλαο Λιαπάκη, με δήλωση κατ’ άρθρο 242 παρ. 2 του ΚΠολΔ.
Οι ενάγοντες και ήδη εκκαλούντες, άσκησαν κατά της εναγομένης και ήδη εφεσίβλητης την από 19.4.2013 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ……./2013 αγωγή ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, η οποία συζητήθηκε αντιμωλία των διαδίκων κατά την τακτική διαδικασία και επ’ αυτής εκδόθηκε αρχικά η με αριθμό 3698/2015 μη οριστική απόφαση του Δικαστηρίου εκείνου, με την οποία διατάχθηκε η διενέργεια πραγματογνωμοσύνης και η επανάληψη της συζήτησης. Η υπόθεση επαναφέρθηκε προς συζήτηση με την από 7.11.2017 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ΓΑΚ/ΕΑΚ/…………/2017 κλήση της εφεσίβλητης, και εκδόθηκε η με αριθμό 4188/2018 οριστική απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, με την οποία απορρίφθηκε η αγωγή. Κατά της πρωτόδικης οριστικής απόφασης, οι ενάγοντες άσκησαν την από 2.11.2018 με αριθμό έκθεσης κατάθεσης στη Γραμματεία του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου ΓΑΚ/ ΕΑΚ/ ……….. / 5.11.2018 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης στη Γραμματεία του παρόντος Δικαστηρίου ΓΑΚ/ ΕΑΚ/ ………../ 6.11.2018 έφεση. Η συζήτηση της έφεσης προσδιορίστηκε αρχικά για τη δικάσιμο της 7.11.2019, και μετά από αναβολή για τη δικάσιμο της 2.4.2020 οπότε και ματαιώθηκε λόγω της αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων. Επαναφέρθηκε δε αυτεπαγγέλτως προς συζήτηση, με την υπ’ αριθμ. 55/2020 Πράξη της Προέδρου Εφετών Σπυριδούλας Μακρή, που ορίστηκε από τον Πρόεδρο του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Δικαστηρίου τούτου, κατά τη δικάσιμο της 9.7.2020. Επ’ αυτής εκδόθηκε η με αριθμό 355/2021 μη οριστική απόφαση του Δικαστηρίου αυτού, με την οποία διατάχθηκε η επανάληψη της συζήτησης ενώπιόν του, προκειμένου να διενεργηθεί συμπληρωματική πραγματογνωμοσύνη και να προσκομιστούν ουσιώδη έγγραφα. ΄Ηδη η υπόθεση επαναφέρεται προς συζήτηση με την από 15.6.2022 και με αριθμό κατάθεσης δικογράφου ΓΑΚ/ΕΑΚ/ ……./2018 κλήση, η οποία προσδιορίστηκε να συζητηθεί κατά τη δικάσιμο που στην αρχή της παρούσας αναφέρεται, οπότε η υπόθεση εκφωνήθηκε με τη σειρά του οικείου πινακίου υπό α.α. 3 και συζητήθηκε.
Οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων, ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους με τις προτάσεις που προκατέθεσαν.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΟΜΟ
Με την από 15.6.2022 κλήση (ΓΑΚ/ΕΑΚ ……../2022) των εκκαλούντων νομίμως επαναφέρεται προς συζήτηση η από 6.11.2018 (με αριθμό έκθεσης κατάθεσης στη Γραμματεία του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου ΓΑΚ/ ΕΑΚ/ ……. / 5.11.2018 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης στη Γραμματεία του παρόντος Δικαστηρίου ΓΑΚ/ ΕΑΚ/ ……/ 6.11.2018) έφεση. Με την έφεση αυτή πλήττεται η με αριθμό 4188/2018 οριστική απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, που εκδόθηκε αντιμωλία των διαδίκων κατά την τακτική διαδικασία και απέρριψε ως ουσία αβάσιμη την από 19.4.2013 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ……./2013, αγωγή των εναγόντων περί ακύρωσης της από 16.2.2011 ιδιόγραφης διαθήκης του θανόντος υιού της πρώτης ενάγουσας και ετεροθαλή αδελφού των λοιπών, ………., στρεφόμενη κατά της εναγομένης, με την ιδιότητα της εγκατεστημένης, δυνάμει της ίδιας διαθήκης κληρονόμου του θανόντος. Το παρόν Δικαστήριο κατά την εκδίκαση της έφεσης εξέδωσε την με αριθμό 355/2021 μη οριστική απόφασή του με την οποία, αφού δέχθηκε τυπικά την έφεση, ανέβαλε την έκδοση της οριστικής του απόφασης προκειμένου, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 245 ΚΠολΔ να διεξαχθεί συμπληρωματική πραγματογνωμοσύνη και να προσκομιστούν ουσιώδη έγγραφα. Να σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 254 § 3 εδαφ. α` KΠολΔ, νομίμως η συζήτηση της έφεσης χωρεί από το Δικαστήριο αυτό, συγκροτούμενο από τους Δικαστές, που στο εισαγωγικό μέρος της παρούσας αναφέρονται και χωρίς να μετέχουν στη σύνθεσή του οι Ιωάννης Αποστολόπουλος, Προεδρεύων Εφέτης και Αικατερίνη Κοκκόλη, Εφέτης, οι οποίοι μετείχαν στη σύνθεση που εξέδωσε την με αριθμό 355/2021 μη οριστική απόφαση του Δικαστηρίου, μολονότι αυτό θα επέβαλε καταρχήν η ανάγκη διαφύλαξης της αρχής της αμεσότητας της διαδικασίας, επειδή η συμμετοχή τους είναι πλέον αδύνατη για φυσικούς λόγους και, συγκεκριμένα, εξαιτίας μεταβολής που στο μεταξύ επήλθε στην υπηρεσιακή τους κατάσταση (ΑΠ 712/2021, ΑΠ 1126/2019, ΑΠ 1190/2017, ΑΠ 661/2015, όλες σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Ειδικότερα, ο μεν Ιωάννης Αποστολόπουλος, είναι Πρόεδρος Εφετών, Προϊστάμενος του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Εφετείου Πειραιώς, η δε Αικατερίνη Κοκκόλη, είναι Πρόεδρος Εφετών, υπηρετούσα στο Εφετείο Αθηνών.
Από την επανεκτίμηση των καταθέσεων των μαρτύρων των διαδίκων που εξετάστηκαν ένορκα στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου και περιέχονται στα με αριθμό 3698/2015 πρακτικά του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, την από 6-7-2017 έκθεση πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος με την υπ΄ αρ. 3698/2015 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, πραγματογνώμονος ……., Νευρολόγου-Ψυχίατρου, που κατατέθηκε την 7-7-2017 στη Γραμματέα του Δικαστηρίου εκείνου, με αριθμό έκθεσης εγχείρισης 275/2017, την από 26.5.2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης, του νευρολόγου-ψυχιάτρου ……….., διορισθέντος με την με αριθμό 355/2021 απόφαση του Δικαστηρίου αυτού, που κατατέθηκε την 6.6.2022 στη Γραμματεία του Δικαστηρίου αυτού, με αριθμό έκθεσης εγχείρισης …/2022, οι οποίες σε κάθε περίπτωση εκτιμώνται ελεύθερα κατ΄ άρθρο 387 του Κ.Πολ.Δ., την από 24.2.2023 ψυχιατροδικαστική έκθεση τεχνικού συμβούλου του νευρολόγου-ψυχιάτρου ………., ο οποίος νομίμως ορίστηκε ως τεχνικός σύμβουλος της εφεσίβλητης, όπως προκύπτει από το με αριθμό 11/2022 πρακτικό δημόσιας συνεδρίασης του Δικαστηρίου αυτού (άρθρο 392 ΚΠολΔ), την από 17.1.2018 έκθεση ιδιωτικής πραγματογνωμοσύνης του Ψυχιάτρου …… ., που συντάχθηκε μετά από αίτηση των εκκαλούντων, χωρίς ο συντάξας αυτήν, κατά τον χρόνο εκείνο, να έχει διοριστεί τεχνικός σύμβουλος, την από 2.3.2015 έκθεση ιδιωτικής ψυχιατρικής –νευρολογικής γνωμοδότησης του ψυχιάτρου . …… και του νευρολόγου ……, και από 12.2.2018 έκθεση ιδιωτικής γνωμοδότησης του ιατροδικαστή ……….., που προσκομίζουν οι εκκαλούντες, και εκτιμώνται ελεύθερα κατ άρθρο 390 ΚΠολΔ καθώς και από όλα τα υπόλοιπα έγγραφα τα οποία νόμιμα επικαλούνται και προσκομίζουν οι διάδικοι και τα οποία λαμβάνονται υπόψη είτε για άμεση απόδειξη, είτε για τη συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων (ΑΠ 1088/2019, ΑΠ 394/2012), μεταξύ των οποίων και οι με αριθμούς …………../2013 ένορκες βεβαιώσεις που λήφθηκαν ενώπιον της Ειρηνοδίκη Πειραιά ….. και χρησιμοποιήθηκαν ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς (διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων) το οποίο εξέδωσε την με αριθμό 224/2014 απόφασή του μεταξύ των ίδιων διαδίκων, και λαμβάνονται επομένως υπόψη για τη συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων, (πρβλ ΑΠ 818/2009, ΑΠ 399/2009, ΑΠ 227/2007, ΑΠ 700/1999), της επισκόπησης των φωτογραφιών που προσκομίζουν οι διάδικοι, η γνησιότητα των οποίων δεν αμφισβητήθηκε, χωρίς όμως η ρητή αναφορά ορισμένων εκ των ανωτέρω εγγράφων να προσδίδει σε αυτά αυξημένη αποδεικτική δύναμη σε σχέση με τα λοιπά επικαλούμενα και προσκομιζόμενα από τους διαδίκους έγγραφα, για τα οποία δεν γίνεται ειδική για το καθένα μνεία, που είναι όμως ισοδύναμα, και όπως προεκτέθηκε, όλα ανεξαιρέτως συνεκτιμώνται προς σχηματισμό της δικανικής κρίσεως σχετικά με τους πραγματικούς ισχυρισμούς των διαδίκων που ασκούν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης (ΑΠ 1628/2003 ΕλλΔνη 2004.723), σε συνδυασμό με τα διδάγματα της κοινής πείρας, τα οποία λαμβάνονται υπόψη αυτεπαγγέλτως, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Την 22.7.2012 απεβίωσε στη Νίκαια Αττικής, λόγω αυτοχειρίας, ο ……………., κάτοικος εν ζωή Πειραιά, υιός της πρώτης και ετεροθαλής αδελφός των λοιπών εκκαλούντων. Αν και μοναδικοί εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του ήταν οι εκκαλούντες, ο θανών δυνάμει της από 16.2.2011 ιδιόγραφης διαθήκης του, κατατεθειμένης προς φύλαξη στη Συμβολαιογράφο Νίκαιας ………., εγκατέστησε γενική κληρονόμο του σε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του , την εφεσίβλητη, ………, την οποία γνώριζε από την παιδική του ηλικία και κατά το χρόνο θανάτου του διατηρούσαν ερωτική-συναισθηματική σχέση. Το περιεχόμενο της διαθήκης του, η οποία δημοσιεύθηκε με τα με αριθμό 561/2013 πρακτικά του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς είναι το ακόλουθο: « Η διαθήκη μου. Στη Νίκαια Αττικής σήμερα 16/2/2011, ημέρα Τετάρτη και ώρα 17:00 και επί της οδού …. ευρισκόμενης κατοικίας μου. Ο υπογεγραμμένος ……………. έχοντας σώας τας φρένας, ενεργών δε δια ελευθέρας βουλήσεως και με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα συντάξεως της παρούσας διαθήκης μου, επιθυμώ να δηλώσω την τελευταία μου βούληση και ρύθμιση της, κατά τον χρόνο του θανάτου μου, ευρεθησόμενη περιουσία τα οποία παρακαλώ και καλώ τους πάντες να σεβαστούν απολύτως. Εγκαθιστώ κληρονόμο σε ολόκληρη την ακίνητη και κινητή περιουσία μου την …… ……., λόγω της ιδιαίτερης και ανιδιοτελούς αγάπης στοργής και φροντίδας που μου επέδειξε η ίδια και η οικογένειά της και εξακολουθεί να μου επιδεικνύει συμπαραστεκόμενη σε πολύ δύσκολες στιγμές της ζωής μου αισθανόμενος ιδιαίτερο ηθικό καθήκον και υποχρέωση απέναντί της και ειδικότερα 1) Επί του υπό στοιχεία Δέλτα 2 (Δ2) διαμερίσματος του τετάρτου υπέρ το ισόγειο ορόφου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών σαραντα επτά και εξηνταοκτώ εκατοστών (47,68) το οποίο ευρίσκεται επί πολυκατοικίας κείμενης στη Νίκαια Αττικής και επί της διασταυρώσεως των οδών ……….. Η δε αντικειμενική αξία του υπό στοιχεία (Δ2) διαμερίσματος μαζί με τους ημιυπαίθριους χώρους ανέρχεται σήμερα σε πενήντα χιλιάδες εξακόσια ενενήντα πέντε ευρώ και εικοσιένα λεπτά (50.695,21 ε), 2) Επί της υπό στοιχεία Υψιλον 10 (Υ10) αποθήκης του υπογείου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών πέντε και δεκαοκτώ εκατοστών (5,18) η οποία ευρίσκεται επί πολυκατοικίας κείμενης στη Νίκαια Αττικής και επί της διασταυρώσεως των οδών ………. Η αντικειμενική αξία της ανέρχεται σήμερα σε επτακόσια τριαντατέσσερα ευρώ και εικοσιέξι λεπτά (734,26). 3) Το υπό στοιχεία Κάπα 1 (Κ1) κατάστημα του ισογείου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών ογδόντα επτά και τριών εκατοστών (87,3) κείμενο επί πολυκατοικίας στη Νίκαια Αττικής, στο συνοικισμό «Ν. Κοκκινιά» στο με αριθμό εβδομηντα εννέα (79) Οικοδομικό Τετράγωνο επί της οδού …….., επί της οποίας φέρει τους αριθμούς …… Η αντικειμενική αξία του ανέρχεται σήμερα σε εκατόν πενήντα τρεις χιλιάδες διακόσια εξηντατρία ευρώ και ογδοντα οκτώ λεπτά (153.263,78.ε). 4) Το υπό στοιχεία Κάπα 2 (Κ2) κατάστημα του ισογείου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών σαραντα ενέα (49,00) κείμενο επί της οδού ….., στην οποία φέρει τους αριθμούς 73-77 στη Νίκαια αττικής στο συνοικισμό « …..», στο με αριθμό εβδομηντα ενέα (79) οικοδομικό τετράγωνο, η αντικειμενική αξία του ανέρχεται σήμερα σε ενενήντα χιλιάδες 325ευρώ και εξηνταδύο λεπτά (90.325,62ε) 5) Το υπό στοιχεία Δέλτα 1 (Δ1) διαμέρισμα του πρώτου ορόφου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών (54,70) το οποίο ευρίσκεται επί πολυκατοικίας κείμενης στη Νίκαια Αττικής στο συνοικισμό «……….» στο με αριθμό ….. (….) Οικοδομικό Τετράγωνο επί της οδού ….., επί της οποίας φέρει τους αριθμούς …… η αντικειμενική αξία του ανέρχεται σήμερα σε τριάντα επτά χιλιάδες εννιακόσια επτά ευρώ και δέκα λεπτά (37.907,10 ε), 6) Το υπό στοιχεία Δέλτα 2 (Δ2) διαμέρισμα του πρώτου ορόφου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών εξήντα επτά και πενήντα εκατοστά (67,50) κείμενο στη Νίκαια Αττικής στο συνοικισμό «……..» στο με αριθμό ………. (….) Οικοδομικό Τετράγωνο επί της οδού ……., επί της οποίας φέρει τους αριθμούς ….. η αντικειμενική αξία του ανέρχεται σήμερα σε σαραντα έξι χιλιάδες σαραντα έξι ευρώ και ογδόντα λεπτά (46.046,80 ε) και 7) επί παντός έτερου περιουσιακού μου στοιχείου το οποίο δεν αναφέρεται ειδικώς ανωτέρω. Η αντικειμενική αξία της ακίνητης περιουσίας μου ανέρχεται σήμερον εν συνολο σε τριακόσιες ογδοντα τρείς χιλιάδες εννιακόσια εβδομήντα δύο ευρώ και 77 λεπτά (383.972,77). Την υπόλοιπη κινητή περιουσία μου (όπως σκάφος αναψυχής, προσωπικά είδη, οικοσκευή κλπ) τυχόν τραπεζικούς λογαριασμούς και κάθε είδους αξιόγραφα (ομόλογα μετοχές κλπ) αλλά και όποιο ήθελε προκύψει από σήμερα έως και το χρόνο θανάτου μου καθώς και παν έτερο προσωπικό μου αντικείμενο τα αφήνω επίσης στη μοναδική οριζόμενη δια της παρούσης κληρονόμο μου ………….. Εφ όσον η μητέρα μου ………….. μοναδική πλησιέστερη συγγενής μου σήμερα, βρίσκεται εν ζωή κατά τον χρόνο θανάτου μου και δηλώσει ρητά με τις πράξεις της ότι επιθυμεί την εκ του νόμου νόμιμη μοίρα που δικαιούται και θελήσει να επιδιώξει αυτή δικαστικά προσβάλοντας την παρούσα, ήδη με την παρούσα διαθήκη μου δηλώνω ρητά ότι με την ανωτέρω προυπόθεση η νόμιμη μοίρα της μητέρας μου, η οποία διόλου μου συμπαραστάθηκε στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου, θα λάβει από εμένα εκ των ανωτέρω ακινήτων τα εξής α) Το υπό στοιχεία Δέλτα 1 διαμέρισμα του πρώτου ορόφου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών 54,70 εκατοστών κείμενο στη Νίκαια Αττικής στο συνοικισμό «……» στο με αριθμό ….. Οικοδομικό Τετράγωνο επί της οδού ……, στην οποία φέρει τους αριθμούς 73-77 και β) Το υπό στοιχεία (Κ1) κατάστημα του ισογείου, επιφανείας μέτρων τετραγωνικών (87,30) εκατοστών κείμενο στη Νίκαια Αττικής, στο συνοικισμό «……..» στο με αριθμό ….. Οικοδομικό Τετράγωνο επί της οδού ………, επί της οποίας φέρει τους αριθμούς 73-77, η δε περιουσία αυτή προσδιορίζεται ως η νόμιμη μοίρα που δικαιούται παρά την επιθυμία μου να μην της αφήσω οποιδήποτε περιουσιακό στοιχείο. Μετά το θάνατο της μητέρας μου επιθυμώ όπως περιέλθει στον εγγονό της μητέρας μου ………. η περιουσία που της αφήνω με την παρούσα διαθήκη μου. Με αυτή τη διαθήκη ανακαλώ κάθε προγενέστερη διαθήκη μου συνέταξα και υπέγραψα ιδιοχείρως Ο Διαθέτης 16.2.2021 (υπογραφή) …………». Οι ενάγοντες με την αγωγή τους ζήτησαν την ακύρωση της ως άνω διαθήκης επειδή, κατά τους ισχυρισμούς τους, ο διαθέτης κατά τον χρόνο σύνταξης αυτής βρισκόταν υπό το κράτος ψυχικής διαταραχής εξ αιτίας ψυχικής νόσου που περιόριζε αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του. Σε σχέση με την ψυχική υγεία του αποβιώσαντος αποδείχθηκε ότι κατά το έτος 2006 εξετάστηκε από τον αναπληρωτή καθηγητή ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών ………. ο οποίος διέγνωσε ότι πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή με καταθλιπτικά στοιχεία και παραπέμφθηκε προκειμένου να λάβει γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, κατά τη διάρκεια της οποίας εμφάνισε ήπια βελτίωση χωρίς κλινικά σημαντικό αποτέλεσμα.(βλ. την με αριθμό …./2022 ιατρική πραγματογνωμοσύνη). Εν συνεχεία ο θανών παρακολουθήθηκε, από τον νευρολόγο-ψυχίατρο, διευθυντή κλινικής νευροφυσιολογίας του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», ………… ο οποίος στην από 16.1.2009 ιατρική γνωμάτευσή του, (όπως το περιεχόμενο αυτής εκτίθεται στην ίδια ως άνω ιατρική πραγματογνωμοσύνη) ανέφερε ότι ο ασθενής πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση με αυξανόμενη ένταση και αύξηση των συμπτωμάτων του, επί χρονικό διάστημα 8ετίας τουλάχιστον, (ήτοι τουλάχιστον από το έτος 2001), ότι τα συμπτώματα της νεύρωσής του δεν του επέτρεπαν κυρίως επαφές με το άλλο φύλο, έχοντας δημιουργήσει έντονη διαταραχή της σεξουαλικότητάς του, με αποτέλεσμα να υποφέρουν οι κοινωνικές και επαγγελματικές του σχέσεις. ΄Οτι συνέπεια της ιδεοψυχαναγκαστικής του νεύρωσης ήταν και η βαριά καταθλιπτική διαταραχή του με τάσεις αυτοχειρίας. ΄Οτι για την ασθένειά του αυτή ο διαθέτης είχε λάβει ψυχοθεραπευτική θεραπεία με μεγάλη δόση αναστολέων πρόσληψης σεροτονίνης, που του επέφεραν ανοργασμία και δυσκολίες στη στύση με συνέπεια την εν μέρει επιδείνωση των συμπτωμάτων του, χωρίς να έχει αποδώσει η χρόνια συμπεριφορική ψυχοθεραπεία στην οποία υποβλήθηκε και ότι για λόγους διατήρησης της ψυχικής του υγείας εξακολουθούσε να λαμβάνει ψυχοφαρμακοθεραπεία. Ότι, περαιτέρω, η νευροψυχολογική εξέτασή του δεν έδειξε διαταραχή προσωπικότητας ή συναισθηματική διαταραχή που να σχετίζεται με την βασική του πάθηση, ούτε έδειξε χρόνια ψυχωτικά στοιχεία, ενώ η ψυχοαναλυτική διερεύνηση έδειξε ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση. Με βάση τα στοιχεία αυτά ο θεράπων ιατρός συνέστησε τη θεραπευτική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του με την εμφύτευση συστήματος νευροδιέγερσης τύπου Kinetra, με ηλεκτρόδια εν τω βάθει εγκεφαλικού ερεθισμού. Επειδή μέχρι τότε ο διαθέτης είχε λάβει όλες τις δυνατές φαρμακευτικές θεραπείες σε επαρκή δοσολογία, πράγματι υποβλήθηκε την 24.11.2009 σε επέμβαση εμφύτευσης συστήματος νευροδιέγερσης, η οποία του αφαίρεσε τους ιδεοψυχαναγκασμούς, του δημιούργησε όμως σοβαρή ανηδονία, με αποτέλεσμα να συστηθεί η προσωρινή απενεργοποίηση του νευροδιεγέρτη με σκοπό την επανενεργοποίησή του, μετά από φαρμακοθεραπεία. Λόγω μόλυνσης όμως των εμφυτεύσιμων υλικών, που εμφανίστηκε δέκα μήνες μετά την επέμβαση, ήτοι τον Σεπτέμβριο του έτους 2010, ο διαθέτης υποβλήθηκε σε αφαίρεσή τους την 13.4.2011, η δε επανεμφύτευσή τους θα ήταν δυνατή μετά την πάροδο οκτώ μηνών. Σύμφωνα με τον ίδιο θεράποντα ιατρό, η εν λόγω επέμβαση οδήγησε σε βελτίωση της ψυχαναγκαστικής διαταραχής του διαθέτη, όχι όμως και της κατάθλιψης, παρά ταύτα ο τελευταίος γνωρίζοντας τα προβλήματά του συνέχισε την θεραπεία των ιδεοψυχαναγκασμών του με συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή. Σημειώνεται ότι ήδη τον Φεβρουάριο του έτους 2011, ο ……….. είχε συντάξει την επίδικη διαθήκη. Μεταγενέστερα, με την με αριθμό 11-004826 γνωμάτευση της Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής Επιτροπής του Κ.Ε.Π.Α., της 22.12.2011, αναγνωρίστηκε αναπηρία του διαθέτη κατά ποσοστό 50% λόγω της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης. Επιπλέον δε του απονεμήθηκε σύνταξη αναπηρίας με ποσοστό ίσο με το 75% της πλήρους σύνταξης για το χρονικό διάστημα από 1.8.2011 έως 30.4.2013. Εν τέλει την 22.7.2012, ο διαθέτης βρέθηκε νεκρός στην οικία του, από φιλικό του πρόσωπο. Η αιτία θανάτου του, σύμφωνα με την με αριθμό πρωτοκόλλου ……/2.10.2012 ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας-νεκροτομής που διενέργησε η ιατροδικαστής της ιατροδικαστικής υπηρεσίας Πειραιώς, ………., είναι η βαρύτατη κρανιοεγκεφαλική κάκωση που προήλθε από βολίδα κυνηγετικού όπλου, με τραύμα εισόδου στη στοματική χώρα. Συνιστά κοινή διαπίστωση των ιατρών που εξέτασαν και παρακολουθούσαν τον διαθέτη αλλά και των ιατρών που γνωμάτευσαν ως πραγματογνώμονες ή ιδιωτικά στο πλαίσιο της δίκης αυτής, ότι ο θανών από το έτος 2001 περίπου και μέχρι το χρόνο θανάτου του, έπασχε από ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση – διαταραχή και συνοδό αυτής κατάθλιψη, διαταραχές οι οποίες είχαν διαρκή χαρακτήρα και επομένως τεκμαίρεται ότι υπήρχαν και κατά τον χρόνο σύνταξης της επίδικης διαθήκης. Κρίσιμο επομένως προς διερεύνηση ζήτημα είναι κατά πόσον οι διαταραχές αυτές παρεμπόδισαν ή μείωσαν την ικανότητα αντικειμενικού ελέγχου της πραγματικότητας από τον διαθέτη. (ΑΠ 280/2019 Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 1227/2021 Qualex) Σε ό,τι αφορά την φύση των διαταραχών, από τις οποίες έπασχε ο διαθέτης, ο πραγματογνώμων ……. με την με αριθμό …../2017 πραγματογνωμοσύνη εκθέτει ότι η ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση, η οποία συνιστά την κυρίαρχη ψυχική ασθένεια του διαθέτη, χαρακτηρίζεται από την αυτόκλητη, ανεπιθύμητη, επίμονη και επαναλαμβανόμενη, πιεστική εμφάνιση ιδεών ή παρορμήσεων, τις οποίες το άτομο αδυνατεί να κατανοήσει ή να απωθήσει, παραταύτα διατηρεί την ενσυναισθησία και αναγνωρίζει το παράλογο ή το ανόητο αυτών των ιδεών και παρορμήσεων οι οποίες κυριαρχούν αναίτια στις σκέψεις και στις πράξεις του, τις αναγνωρίζει συγχρόνως ως ξένες προς την προσωπικότητά του αλλά και ως προερχόμενες εκ των έσω. Ότι η νεύρωση αυτή, δεν ανήκει στις ψυχώσεις, σε ανοϊκή συνδρομή ή σε οργανικά ψυχοσύνδρομα και συνήθως δεν επηρεάζει την κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας και την λογική νοητική επεξεργασία εκτός του συγκεκριμένου πεδίου που τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης εστιάζουν. Αντίθετα, τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση έχουν συναίσθηση ή γνωρίζουν ότι τα συμπτώματά τους δεν είναι λογικά έστω και αν τους είναι επώδυνο. Σε ό,τι αφορά την κατάθλιψη, η οποία προκλήθηκε στον διαθέτη λόγω των προβλημάτων που δημιουργούνταν στην καθημερινότητα και τις προσωπικές του σχέσεις εξαιτίας της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, ο ίδιος πραγματογνώμονας εκθέτει ότι πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στην κατάθλιψη ως ένα απλό σύμπτωμα, στην κατάθλιψη ως σύνδρομο και στην κατάθλιψη ως πάθηση ή διαταραχή και ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπάρχουν στοιχεία στη δικογραφία, τις ιατρικές βεβαιώσεις, και την απόφαση του ΙΚΑ για χορήγηση αναπηρίας 50% αποκλειστικά για ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση, ότι η κατάθλιψη του ……….., ήταν κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης ψυχωσικής μορφής με αλλοίωση της αντικειμενικής πραγματικότητας και της σκέψης. Στο συμπέρασμα της πραγματογνωμοσύνης του καταλήγει ότι, από τα υπάρχοντα στοιχεία δεν είναι δυνατόν να τεκμηριωθεί ότι η ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση και τα καταθλιπτικά συμπτώματα κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, σύνταξης της διαθήκης επέδρασαν σε σημαντικό βαθμό στην μη κατανόηση της πράξης και του περιεχομένου της διαθήκης και παρότι η αυτοκτονία είναι ισχυρή ένδειξη για μείζονα καταθλιπτική συνδρομή, αυτή απέχει δεκαεπτά μήνες από το χρόνο σύνταξης της διαθήκης. Ότι περαιτέρω, η ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση δεν επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την λογική και την κριτική ικανότητα του διαθέτη και ενώ δεν μπορεί να κριθεί από τα υπάρχοντα δεδομένα εάν η βαρύτητα της καταθλιπτικής συνδρομής ήταν σημαντική ώστε να επηρεάσει την δικαιοπρακτική του ικανότητα, δεν διαπιστώθηκε ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματά του είχαν ψυχωσικά στοιχεία, τα οποία θα έφεραν αλλοίωση της πραγματικότητας και της λογικής του. Καταλήγει δε ότι δεν υπάρχουν ιατρικά ή άλλα αντικειμενικά δεδομένα που να δημιουργούν την βεβαιότητα ότι δεν ήταν σε θέση να συντάξει διαθήκη, και δεν διαπιστώθηκε σοβαρή έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών βούλησης, αφαιρετικής σκέψης και κρίσης κατά την χρονική περίοδο σύνταξης της επίδικης διαθήκης και επομένως δεν προέκυψε ότι ο διαθέτης κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης δεν διέθετε δικαιοπρακτική ικανότητα. Ο Νευρολόγος –Ψυχίατρος ……….., τ. επίκουρος καθηγητής νευρολογίας Πανεπιστημίου Πατρών και τ. διευθυντής Ψυχιατρικής κλινικής Σισμανογλείου ΓΝΑ. στην με αριθμό …../2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης του εκθέτει ότι ο ……… έπασχε από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και συνοδό κατάθλιψη. Η διαταραχή αυτή είχε διαγνωστεί κλινικά από την ηλικία των 29 ετών και έκτοτε είχε τακτική ψυχιατρική παρακολούθηση και θεραπευτική αντιμετώπιση. Η αρχική αντιμετώπιση με τα κατάλληλα ψυχοφάρμακα του επέτρεπε να βελτιώσει τη λειτουργία της ζωής του από κοινωνική και επαγγελματική πλευρά αλλά δεν απέδωσε το αναμενόμενο αποτέλεσμα και γι αυτό συστήθηκε 10 χρόνια περίπου μετά την έναρξη της νόσου, ειδική θεραπευτική επέμβαση με εμφύτευση συστήματος νευροδιεγέρτη, δηλαδή ενός συστήματος που διεγείρει ηλεκτρικά ορισμένη περιοχή του εγκεφάλου και με τη διέγερση αυτή μειώνεται η παραγωγή των ιδεοψυχαναγκασμών. Η επέμβαση του μείωσε σε σημαντικό βαθμό τους ιδεοψυχαναγκασμούς του, δημιούργησε όμως σοβαρή ανηδονία, με αποτέλεσμα ο διεγέρτης να χρειαστεί να απενεργοποιηθεί. Λόγω μόλυνσης όμως στην περιοχή, όπου έγινε η εμφύτευση του νευροδιεγέρτη, αποφασίστηκε η αφαίρεσή του. Στη συνέχεια, η ψυχική του κατάσταση εμφάνισε επιδείνωση και μειώθηκε σημαντικά η εργασιακή του ικανότητα. ΄Ελαβε πιστοποίηση αναπηρίας στις 15.11.2012 λόγω της ψυχιατρικής του πάθησης. Εκ του ιστορικού του δεν προκύπτει προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας, ωστόσο αυτό δεν αποκλείει ότι έχει έναν συνεχή αυτοκτονικό ιδεασμό λόγω των ψυχιατρικών του προβλημάτων και τις δυσχέρειες προσαρμογής στο κοινωνικό του περιβάλλον καθώς και στις σχέσεις του με το γυναικείο φύλο, ιδιαίτερα στη συναισθηματική και σεξουαλική του λειτουργία. Επίσης, οι δυο χειρόγραφες διαθήκες του από την 25.11.2008 και την 31.7.2009 και στη συνέχεια η επίδικη διαθήκη που κατετέθη στην συμβολαιογράφο στις 16.2.2011 δείχνουν ότι υπήρχε αυτοκτονικός ιδεασμός. Μετά το παραπάνω ιστορικό ο πραγματογνώμων γνωμοδότησε ότι, με βάση όλα τα ιατρικά και άλλα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη του, ο ………. έπασχε από κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία που συνόδευε την κύρια ψυχιατρική διαταραχή από την οποία έπασχε, δηλαδή την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από εμμονές στη σκέψη –ιδεοψυχαναγκασμούς καθώς και από καταναγκαστικές πράξεις, που ο πάσχων αισθάνεται υποχρεωμένος να τελέσει, χωρίς αυτές να έχουν κάποια πραγματική λειτουργία, μπορεί να συνοδεύεται από εκτός πραγματικότητας σκέψεις και δράσεις, δηλαδή ψυχωτικού τύπου στοιχεία. Οι διαταραχές αυτές, από τις οποίες έπασχε, είχαν σημαντικό βαθμό επίδρασης, έτσι ώστε να περιορίζουν αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του, καταλήγοντας σε διαφορετικό συμπέρασμα από τον πραγματογνώμονα …….., ως προς τα ψυχωτικά στοιχεία των διαταραχών του διαθέτη. Πλην, όμως, η παραπάνω πραγματογνωμοσύνη δεν αιτιολογεί επαρκώς το συμπέρασμά της, ότι ο ……………. έπασχε από κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία, που συνόδευε την κύρια ψυχιατρική διαταραχή, από την οποία έπασχε, δηλαδή την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, επειδή δεν αναφέρει τα στοιχεία από τα οποία σχημάτισε την άποψη για τον ψυχωσικό χαρακτήρα της καταθλιπτικής διαταραχής του διαθέτη, επιπλέον δε, αναφέρεται απλά σε πιθανότητα οι διαταραχές, από τις οποίες έπασχε ο διαθέτης, να προκαλέσουν την εμφάνιση στοιχείων ψυχωτικού τύπου, και όχι σε συμπέρασμα αιτιολογημένο από στοιχεία που να αφορούν τον διαθέτη κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης, τα οποία να καταδεικνύουν ότι οι διαταραχές του είχαν πράγματι αποκτήσει ψυχωτικά στοιχεία. Σε κάθε δε περίπτωση, ο ως άνω πραγματογνώμων αναφέρεται σε επιδείνωση της ψυχικής κατάστασης του διαθέτη μετά την αφαίρεση του νευροδιεγέρτη, ήτοι μετά τον κρίσιμο χρόνο σύνταξης της διαθήκης. Ο ……. που συνέταξε την από 17.1.2018 ψυχιατρική του έκθεση, μετά από αίτημα των εκκαλουσών, διατύπωσε την άποψη ότι ο . …………. έπασχε από χρονίσασα καταθλιπτική διαταραχή, με ψυχωτικά στοιχεία, επί εδάφους ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, δηλαδή μια νοσογόνο κατάσταση με φυσική διαδρομή και περιόδους έντονης έξαρσης, η οποία λόγω της βαρύτητας των συμπτωμάτων και της αποδιοργάνωσης της προσωπικότητας, συνεπιφέρει το ακαταλόγιστο σε όλες τις φάσεις του νοσηρού σταδίου. Αναλυτικότερα, αναφέρει ότι πρόκειται για ψυχιατρικό χρόνιο ασθενή, στον οποίο ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να πυροδοτηθεί έξαρση της νόσου του και ως εκ τούτου αποδιοργάνωση της προσωπικότητάς του. Υπογραμμίζει δε, ότι στην εκτίμηση της δικαιοπρακτικής ικανότητας του ασθενούς, πρέπει να συνεκτιμηθεί το γεγονός της επιμόλυνσης του συστήματος νευροδιέγερσης, το εύρημα από το βιβλιάριο υγείας του ότι δεν ακολουθούσε ορθή φαρμακευτική αγωγή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι ίδιες οι παθήσεις του, δηλ. η χρονίσασα κατάθλιψη και η βαρεία ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προκαλούν καταστάσεις συμβατές με αδυναμία δικαιοπρακτικής ικανότητας, ζητήματα για τα οποία θα γίνει λόγος κατωτέρω στην παρούσα απόφαση. Βάσει δε των διαγνωσμένων ψυχιατρικών του παθήσεων (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή –χρονίσασα κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία) και δεδομένης της συμπτωματολογίας που συνάδει με τις συγκεκριμένες διαταραχές, όπως απαισιοδοξία, έντονη μελαγχολία, ευμεταβλητότητα, μείωση της κριτικής ικανότητας, αμφιθυμία, προκύπτει η μη ορθότητα των αποφάσεών του σε κάθε νοσηρή έξαρση. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και η από 2.3.2015 ψυχιατρική-νευρολογική γνωμοδότηση των …….. και ……….Οι ως άνω εκτιμήσεις αναφέρονται εκτός από την ιδεοψυχαναγκαστική συνδρομή και σε κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία, χωρίς, όμως, να αναφέρουν τα στοιχεία από τα οποία αντλούν το συμπέρασμά τους αυτό, ήτοι ότι η καταθλιπτική διαταραχή του διαθέτη φέρει στοιχεία ψύχωσης που εμποδίζουν ή μειώνουν την δικαιοπαρακτική του ικανότητα και εν συνεχεία, ενώ αναφέρονται σε μη ορθότητα των αποφάσεών του κατά τις νοσηρές εξάρσεις, δεν πιστοποιούν ότι κατά τον χρόνο σύνταξης της επίδικης διαθήκης, ο διαθέτης βρισκόταν σε έξαρση των συμπτωμάτων του. Το Δικαστήριο κρίνει, ως προς την φύση των διαταραχών από τις οποίες έπασχε ο διαθέτης, πλέον τεκμηριωμένη την πραγματογνωμοσύνη του ……, κρίση που ενισχύεται και από τα ακόλουθα στοιχεία: α) από την έγγραφη γνωμάτευση του ψυχολόγου Ευάγγελου Ηλιόπουλου, άνευ ημερομηνίας, συνταχθείσα πάντως μετά το έτος 2020, στην οποία βεβαιώνεται ότι ο …….. …………. διαγνώστηκε με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, για την οποία έλαβε ψυχοθεραπευτική παρέμβαση το 2ο εξάμηνο του 2010, και ότι με βάση την ψυχολογική αξιολόγηση και τη φύση της διαταραχής καθώς και τη γενικότερη χαρακτηριολογική δομή του θεραπευόμενου δεν προέκυψε επιθετικότητα στη συμπεριφορά του, όπως άλλωστε απουσιάζουν οποιαδήποτε στοιχεία νοητικής έκπτωσης, β) από την από 24.2.2011 ιατρική γνωμάτευση του νευρολόγου-ψυχίατρου, διευθυντή κλινικής νευροφυσιολογίας του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», … ……, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο ασθενής κος … …………. ……. γεννηθείς την 27.6.1972 πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και κατάθλιψη και έχει υποβληθεί για τον πρώτο λόγο σε επέμβαση εμφύτευσης νευροδιεγέρτη στις 24.11.2009 και ότι ο κος …………. είναι απόλυτα υπεύθυνος για τις πράξεις του, τα ψυχικά νοσήματα δεν εμποδίζουν διόλου την δικαιοπρακτική του ικανότητα σε οικονομικές συναλλαγές και άλλες κοινωνικές πράξεις. Τυγχάνει άξιο παρατήρησης ότι η τελευταία γνωμάτευση απέχει μόλις οκτώ ημέρες από την σύνταξη της επίδικης διαθήκης. Οι εκτιμήσεις των ως άνω ιατρών είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς προέρχονται από ιατρούς που είχαν τη δυνατότητα προσωπικής επαφής με τον διαθέτη και εκτίμησης της κατάστασής του μέσω αυτής, ειδικά δε ο δεύτερος τον παρακολουθούσε πλέον των τριών ετών, μεταξύ των οποίων και κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα σύνταξης της διαθήκης. Συνεκτιμητέο άλλωστε είναι και το γεγονός ότι το ποσοστό αναπηρίας 50% που αναγνωρίστηκε στον διαθέτη, με την με αριθμό 11-004826 γνωμάτευση της Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής Επιτροπής του Κ.Ε.Π.Α., την 22.12.2011 σε χρόνο μεταγενέστερο της σύνταξης της διαθήκης, αφορά μόνο την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, όπως αναφέρεται και στην πραγματογνωμοσύνη του ψυχιάτρου ……., χωρίς να του αναγνωρίζει ποσοστό αναπηρίας για την συνοδό κατάθλιψη.
Περαιτέρω, οι εκκαλούντες ισχυρίζονται ότι η επέμβαση της εμφύτευσης του νευροδιεγέρτη και η υπάρχουσα κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης επιμόλυνση αυτού επηρέασαν δυσμενώς τη νοητική και ψυχολογική κατάσταση του διαθέτη, σε σχέση με την δικαιοπρακτική του ικανότητα. Οι εκκαλούντες βασίζουν τον ισχυρισμό τους αυτό στην από 17.1.2018 ψυχιατρική τεχνική έκθεση του ψυχιάτρου ………., στην από 2.3.2015 ψυχιατρική νευρολογική εκτίμηση που συνέταξε ο …………. ειδικό νευρολόγο, όπου εκτίθεται ότι κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης ο διαθέτης ήταν υπό την επίδραση του επιμολυνθέντος DBS (εμφυτευμένου νευροδιεγέρτη) το οποίο είχε προκαλέσει σοβαρή μόλυνση με επίδραση, όπως φαίνεται και από την εσπευσμένη αφαίρεσή του, στην ψυχική και νοητική κατάστασή του, σε βαθμό που να επηρεάζεται σοβαρά η κριτική του ικανότητα, οι συνέπειες και επίγνωση των πράξεων και των αποφάσεών του. Ομοίως και ο ιατροδικαστής ………. στην από 12.2.2018 ιατροδικαστική του γνωμοδότηση, που συντάχθηκε μετά από αίτημα των εκκαλούντων, χαρακτήρισε την πραγματογνωμοσύνη, που συνέταξε ο …………, ως ελλιπή, επειδή δεν συναξιολόγησε για το συμπέρασμά της την λοίμωξη του νευροδιεγέρτη, ούτε την εκτίμηση του πνευματικής κατάστασης του διαθέτη την 13.4.2011, οπότε σύμφωνα με την κλίμακα Norton αξιολογήθηκε ως απαθής. Ο πραγματογνώμων …… . γνωμοδοτώντας ως προς το ζήτημα αυτό εκθέτει ότι η επιμόλυνση του συστήματος νευροδιέγερσης από τον Σεπτέμβριο του έτους 2010 επηρέασε αρνητικά την ψυχική και νοητική κατάσταση του διαθέτη σε σχέση και με την καταθλιπτική διαταραχή, ενώ ο χαρακτηρισμός της πνευματικής του κατάστασης ως απαθούς, δείχνει σημαντικό βαθμό μείωσης της νοητικής του λειτουργίας. Την άποψή του αυτή στηρίζει τόσο ο πραγματογνώμονας όσο και οι υπόλοιποι γνωμοδοτήσαντες ιατροί στο με κωδικό ……….. και με ημερομηνία 13.4.2011 έγγραφο του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», στο οποίο αξιολογείται η νοητική κατάσταση του διαθέτη, με την κλίμακα Norton, ως απαθής. Όπως προκύπτει, όμως, από την επισκόπηση του ίδιου του εγγράφου, αλλά και την από 24.2.2023 έκθεση του τεχνικού συμβούλου της εφεσίβλητης νευρολόγου-ψυχιάτρου ……………, αυτό (το έγγραφο) συντάχθηκε κατά την ημέρα της επέμβασης για την αφαίρεση του επιμολυσμένου νευροδιεγέρτη, προκειμένου να εκτιμηθούν οι συνέπειες που τυχόν θα επιφέρει η κατάκλιση του ασθενή, στον οποίο γίνεται η επέμβαση. Όπως επισημαίνεται δε στην προαναφερθείσα τεχνική έκθεση και προκύπτει από το με ημερομηνία επίσης 13.4.2011 έγγραφο «νοσηλευτικού ιστορικού» του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», ως προς το επίπεδο συνείδησης ο ασθενής χαρακτηρίζεται προσανατολισμένος σε τόπο -χρόνο –πρόσωπο και ως προς την ψυχική διανοητική και συναισθηματική κατάστασή του ως ήρεμος, αισιόδοξος, ενήμερος για τη νόσο και με προφορική επικοινωνία. Το επικαλούμενο, επομένως, από τους εκκαλούντες έγγραφο απεικονίζει την κατάσταση του ασθενή σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο ως προς την πιθανότητα ανάπτυξης κατακλίσεων, σύμφωνα με την κλίμακα Norton και όχι την γενική του εικόνα και δεν είναι επομένως πρόσφορο, προκειμένου να εκτιμηθεί η τυχόν δυσμενής επίδραση της επιμόλυνσης του νευροδιεγέρτη στην πνευματική του κατάσταση. Επισημαίνεται δε, ότι, ενώ στο συμπέρασμα της πραγματογνωμοσύνης του νευρολόγου-ψυχίατρου ……….. αναφέρεται ότι η επιμόλυνση του συστήματος νευροδιέγερσης από τον Σεπτέμβριο του έτους 2010 επηρέασε αρνητικά την ψυχική και νοητική κατάσταση του διαθέτη, σε προηγούμενο σημείο της ίδιας πραγματογνωμοσύνης, η επιδείνωση της ψυχικής κατάστασης του διαθέτη τοποθετείται χρονικά μετά την αφαίρεση του νευροδιεγέρτη, και όχι κατά τη διάρκεια της επιμόλυνσης αυτού. Επιπλέον, κατά την εκτίμηση του ιατρού ………., στην από 14.10.2011 ιατρική γνωμάτευσή του, όπως αυτή καταγράφεται στην με αριθμό …../2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης, η επέμβαση εμφύτευσης του νευροδιεγέρτη οδήγησε σε βελτίωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, όχι όμως και της κατάθλιψης, χωρίς να καταδεικνύεται και επιδείνωση αυτής λόγω της επιμόλυνσης, ενώ σύμφωνα με την πραγματογνωμοσύνη του Ψυχιάτρου …………., τόσο η εμφύτευση του νευροδιεγέρτη, όσο και η επιμόλυνση αυτού, δεν επηρέασαν την φύση της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης, δηλαδή δεν μετέβαλαν τη νεύρωση σε διαφορετική μορφή διαταραχής, όπως π.χ. ψύχωση και, επομένως, κατά την έννοια αυτή δεν επέδρασαν περαιτέρω στην ψυχική και νοητική κατάσταση του ασθενή. Συνακόλουθα, ο ισχυρισμός των εκκαλούντων, ότι η επιμόλυνση του συστήματος νευροδιέγερσης επηρέασε αρνητικά τη νοητική λειτουργία του δαθέτη, τυγχάνει απορριπτέος ως ουσία αβάσιμος, αφού δεν υποστηρίζεται από κάποιο πρόσφορο αποδεικτικό μέσο. Αποδείχθηκε ακόμα, ότι ο διαθέτης από το έτος 2008 λάμβανε φαρμακευτική ψυχιατρική αγωγή με συνδυασμό του αντικαταθλιπτικού Ladose σε ποσότητα 1Χ1, του αγχολυτικού XANAX σε ποσότητα 1Χ1 και του υπναγωγού Stilton. Μεταγενέστερα και κατά το διάστημα της επέμβασης για την αφαίρεση του επιμολυσμένου νευροδιεγέρτη, φέρεται να μην λαμβάνει πλέον το υπναγωγό Stilton, αλλά περιστασιακά το φάρμακο XENICAL. Η λήψη των φαρμάκων αυτών είχε σαν συνέπεια την βελτίωση της ψυχικής και νοητικής του κατάστασης, χωρίς αυτά να έχουν ειδική επίδραση στην έκφραση της βούλησής του, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην με αριθμό ……./2022 έκθεση πραγματογνωμοσύνης, που συνέταξε ο …………… Ο τεχνικός σύμβουλος της εφεσίβλητης, επισημαίνει μια αντίφαση στην ως άνω πραγματογνωμοσύνη, η οποία αφενός αναφέρεται σε κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία, αφετέρου δε σε φαρμακευτική αγωγή, που δεν περιλαμβάνει αντιψυχωτικά φάρμακα, αλλά ευρέως χορηγούμενα αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά σκευάσματα. Περαιτέρω, από την επισκόπηση του βιβλιαρίου υγείας του διαθέτη αποδεικνύεται ότι κατά την ημέρα σύνταξης της επίδικης διαθήκης (16. 2. 2011) είχε μεταβεί σε φαρμακείο για την εκτέλεση της συνταγής χορήγησης της φαρμακευτικής του αγωγής και επομένως ο ισχυρισμός, που υποστηρίζεται από τις γνωμοδοτήσεις του ………… και …….., ότι δεν λάμβανε φαρμακευτική αγωγή δεν κρίνεται βάσιμος, τουλάχιστον ως προς το κρίσιμο χρονικό διάστημα. Περαιτέρω, τόσο ο ιατροδικαστής …….., όσο και ο πραγματογνώμων ………. αναφέρονται στο γεγονός της αυτοκτονίας του διαθέτη, ως απόδειξη του ψυχωτικού χαρακτήρα της κατάθλιψης, από την οποία έπασχε. Πλην, όμως, το γεγονός αυτό, για το οποίο και ο πραγματογνώμων ………. αποδέχεται ότι είναι ισχυρή ένδειξη για μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, απέχει χρονικά 17 μήνες από την σύνταξη της επίδικης διαθήκης και κατά το χρονικό αυτό διάστημα έχει μεσολαβήσει η επιδείνωση της ψυχικής του κατάστασης, μετά την αφαίρεση του νευροδιεγέρτη, (βλ. με αριθμό …./2022 πραγματογνωμοσύνη), ενδεχομένως και λόγω της απογοήτευσης του διαθέτη από την εξέλιξη αυτής και κυρίως η διακοπή της φαρμακευτικής του αγωγής τρείς μήνες περίπου πριν την αυτοκτονία του, χωρίς την συμβουλή ιατρού, σύμφωνα με τις παραδοχές του με αριθμό ……./2017 βουλεύματος του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Πειραιώς (σελ 6 αυτού), η οποία επιβεβαιώνεται από τις εγγραφές του βιβλιαρίου υγείας του διαθέτη, από τις οποίες προκύπτει ότι για τελευταία φορά του χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή στις 6.2.2012 για δίμηνη θεραπεία. Σημειώνεται, ότι έτερη καταγραφή, στο ίδιο βιβλιάριο, με ημερομηνία 5.4.2012, αφορά σκιαγραφικό σκεύασμα (Dotarem 20ml) και όχι φαρμακευτική αγωγή. Από τα προαναφερθέντα πραγματικά περιστατικά συνάγεται, ότι ο διαθέτης έπασχε από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, πάθηση η οποία συγκαταλέγεται στις νευρώσεις και από συνοδό αυτής κατάθλιψη, η οποία κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης δεν είχε αποκτήσει ψυχωσικά χαρακτηριστικά. Επισημαίνεται δε ότι η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (γνωστή και ως κλινική κατάθλιψη, μείζων κατάθλιψη, μονοπολική διαταραχή ή απλώς κατάθλιψη), είναι μία κοινή διαταραχή της διάθεσης στην ψυχολογία και την ψυχιατρική, στην οποία η καθημερινότητα του ατόμου διαταράσσεται από έντονη θλίψη, μελαγχολία ή απελπισία, που αντιμετωπίζεται με ψυχοθεραπεία ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Εκδηλώνεται με ένα συνδυασμό συμπτωμάτων, που επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να εργαστεί, να μελετήσει, να κοιμηθεί, να φάει, και να απολαύσει ευχάριστες δραστηριότητες, όπως έκανε στο παρελθόν. ΄Αλλα συμπτώματα είναι, δυσκολίες στη συγκέντρωση και στην μνήμη, απόσυρση από κοινωνικές καταστάσεις, όπως οικογενειακές συνεστιάσεις και φιλικές δραστηριότητες, μειωμένη λίμπιντο και σκέψεις θανάτου και αυτοκτονίας, ενώ η αϋπνία είναι κοινό σύμπτωμα (βλ Εφ. Αιγαίου 148/2012 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Επιπλέον δε, κατά το χρόνο σύνταξης της επίδικης διαθήκης, ο διαθέτης βρισκόταν υπό ιατρική –ψυχιατρική παρακολούθηση, χωρίς ουδέποτε να έχει τεθεί υπό νοσηλεία και υπό φαρμακευτική αγωγή, χωρίς να αποδεικνύεται ότι οι διαταραχές από τις οποίες έπασχε είχαν σαν αποτέλεσμα τον αποκλεισμό ή την μείωση της αντίληψής του και συνεπώς δεν είχε απωλέσει την δικαιοπρακτική του ικανότητα και την δυνατότητα να εκφράσει την γνήσια βούλησή του μέσω της επίδικης διαθήκης. Το Δικαστήριο, πέραν των όσων προαναφέρθηκαν, ενισχύεται στην κρίση του αυτή και από το κείμενο της ίδιας της διαθήκης, στην οποία ο διαθέτης εκφράζει σαφώς και κατηγορηματικά τη βούλησή του, με λόγο κατανοητό, χωρίς να διαπιστώνεται αδυναμία διατύπωσης των σκέψεών του, με λογικό ειρμό και χωρίς να υπάρχει ασάφεια μορφής και περιεχομένου (βλ. και τη με αριθμό έκθεσης εγχείρισης …/2017 πραγματογνωμοσύνη). Επίσης, από το κείμενο της διαθήκης του, όπως αυτό ανωτέρω στην παρούσα εκτέθηκε, συνάγεται ότι είναι σαφής η γνώση και η πλήρης αντίληψή του, πως η επιλογή του να καταστήσει κληρονόμο του την εφεσίβλητη, θα επιφέρει αντιδράσεις από την πλευρά της μητέρας του, και για τον λόγο αυτό αναφέρεται στην ικανοποίηση του ποσοστού της νόμιμης μοίρας αυτής, γεγονότα που καταδεικνύουν αφενός το συνειδητό της επιλογής του και αφετέρου την μετά από επίμονη σκέψη, ενδεχομένως και μετά από λήψη νομικής συμβουλής για τα θέματα της νόμιμης μοίρας, κατάρτισή της. Αξίζει να σημειωθεί δε ότι και σε προηγούμενη ιδιόχειρη διαθήκη του, με ημερομηνία 31 Ιουλίου 2009, ήτοι πριν την εμφύτευση του νευροδιεγέρτη, είχε πάλι καταστήσει κληρονόμο του την εφεσίβλητη, η οποία εκείνο το χρονικό διάστημα ήταν παντρεμένη, αναφέροντας και σε εκείνη τη διαθήκη ότι δεν επιθυμεί η περιουσία του να διανεμηθεί κατά οποιονδήποτε άλλο τρόπο και σε κανένα άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Περαιτέρω, ο διαθέτης με την εφεσίβλητη είχαν γνωριστεί από την παιδική τους ηλικία, καθώς φοιτούσαν στο ίδιο δημοτικό σχολείο, ενώ στην ηλικία των 20 ετών περίπου δημιούργησαν ερωτική σχέση, η οποία έληξε μετά την πάροδο δύο ετών περίπου, εξακολούθησαν όμως να συναναστρέφονται και οικογενειακά κατά τη διάρκεια του γάμου της εφεσίβλητης, από τον οποίο η τελευταία απέκτησε ένα άρρεν τέκνο, ενώ, μετά τη λύση του γάμου της, η εφεσίβλητη και ο διαθέτης συγκατοίκησαν επί ένα έτος περίπου και μέχρι την αυτοκτονία του τελευταίου, έχοντας συνάψει εκ νέου ερωτική σχέση, σύμφωνα με την κατάθεση της μητέρας της εφεσίβλητης, η οποία περιλαμβάνεται στα με αριθμό 3698/2015 πρακτικά του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς. Από τα προεκτεθέντα συνάγεται, ότι η εφεσίβλητη είναι ένα πρόσωπο με το οποίο ο διαθέτης διατηρούσε πολύ στενή σχέση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, με ιδιαίτερο συναισθηματικό δεσμό, ακόμα και πριν την εκδήλωση των διαταραχών του. Η σχέση τους αυτή, επομένως, δικαιολογεί την εγκατάστασή της ως κληρονόμου, επιλογή στην οποία θα μπορούσε να έχει προβεί και οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος, ο οποίος δεν θα αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές του διαθέτη. Επίσης, από τις με ημερομηνία 23.7.2012 ένορκες καταθέσεις των δεύτερης και τρίτου των εκκαλούντων, που λήφθηκαν στα πλαίσια ποινικής διερεύνησης της αυτοκτονίας του διαθέτη, επιβεβαιώνεται ότι ο τελευταίος, επί χρονικό διάστημα τετραετίας πριν την αυτοκτονία του, δεν διατηρούσε σχέσεις με την μητέρα και τα ετεροθαλή αδέλφια του, είτε επειδή οι τελευταίοι διαφωνούσαν στην απόφασή του να υποβληθεί στην επέμβαση εμφύτευσης νευροδιεγέρτη, όπως δέχθηκε η με αριθμό 224/2014 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς (διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων), είτε λόγω της αντίθεσης της οικογένειάς του στην σχέση του με την εφεσίβλητη, όπως καταθέτει η μάρτυρας …… στην με αριθμό …../2013 ένορκη βεβαίωση που προσκομίζουν οι εκκαλούντες και επομένως η απομάκρυνση του διαθέτη από την οικογένειά του είναι πραγματικό γεγονός και όχι συνέπεια εσφαλμένης αντίληψης της πραγματικότητας. Ακόμα, αποδείχθηκε ότι ο διαθέτης ήταν ικανός να διαχειρίζεται την περιουσία του, και έδειχνε ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση αυτής, καθώς την 8.9.2009 σύναψε ως εκμισθωτής μισθωτήριο συμβόλαιο, που αφορούσε τη μίσθωση διαμερίσματος του πρώτου ορόφου, επί πολυκατοικίας κείμενης στην οδού …… στη Νίκαια Αττικής, την 12.12.2010 σύναψε έτερο μισθωτήριο συμβόλαιο για έτερο διαμέρισμα στην ίδια πολυκατοικία, ενώ την 18.4.2011 άσκησε αγωγή ενώπιον του Ειρηνοδικείου Νίκαιας σε βάρος της μισθώτριας του διαμερίσματος αυτού, όπου παραστάθηκε με την πληρεξούσια δικηγόρο του. Από τα ως άνω εκτεθέντα πραγματικά περιστατικά, ήτοι τη φύση και την εξέλιξη των ψυχικών διαταραχών από τις οποίες έπασχε ο διαθέτης, τη συμμόρφωσή του με τις ιατρικές οδηγίες και την φαρμακευτική αγωγή κατά το χρόνο σύνταξη της διαθήκης, από το ίδιο το κείμενο της διαθήκης, την επιλογή του εγκατεστημένου κληρονόμου και τις συναλλακτικές σχέσεις του κατά τον ίδιο κρίσιμο χρόνο, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο διαθέτης …………. δεν ήταν ανίκανος προς σύνταξη της επίδικης διαθήκης, στην οποία αποτυπώνεται η ελεύθερη βούλησή του με επαρκή αντίληψη της πραγματικότητας. Ακόμα, ουδόλως αποδείχθηκε ότι ο διαθέτης συνέταξε την επίδικη διαθήκη λόγω επηρεασμού του και υπό την καθοδήγηση της εφεσίβλητης, ισχυρισμός ο οποίος προβλήθηκε με την ένδικη αγωγή, αλλά δεν υποστηρίχθηκε από κανένα αποδεικτικό μέσο. Σημειώνεται δε, ότι σε βάρος της εφεσίβλητης ασκήθηκε ποινική δίωξη για το αδίκημα της έκθεσης, με την οποία της αποδιδόταν η κατηγορία ότι, αν και γνώριζε ότι ο …………. επρόκειτο να αυτοκτονήσει την 20.7.2012, και ότι είχε συντάξει τη διαθήκη του, δεν κάλεσε προς βοήθεια τον ιατρό του, ή το ΕΚΑΒ, ή την Αστυνομία ή τους οικείους του, με αποτέλεσμα τον αυτοχειριασμό του. Στο πλαίσιο της εν λόγω ποινικής διαδικασίας η πρώτη εκκαλούσα, ισχυρίστηκε ότι η εφεσίβλητη λόγω της ασθένειας του υιού της τον «χειριζόταν», πείθοντάς τον να την καταστήσει τελικώς μοναδική κληρονόμο του, με την επίδικη διαθήκη. Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Πειραιώς με το με αριθμό ……/2017 βούλευμά του, κατά του οποίου δεν προέκυψε ότι έχουν ασκηθεί ένδικα μέσα, αποφάνθηκε να μην γίνει κατηγορία σε βάρος της εφεσίβλητης, κρίνοντας παράλληλα ότι οι ως άνω εκτεθέντες ισχυρισμοί της πρώτης εκκαλούσας δεν επιβεβαιώθηκαν από καμία μαρτυρία. Σύμφωνα με όλα τα ανωτέρω, κατά τον χρόνο κατάρτισης της επίδικης διαθήκης, ο . …………. είχε την διανοητική ικανότητα της σύνταξής της με την ελεύθερη βουλησή του και με ικανότητα εκτίμησης της αντικειμενικής πραγματικότητας. Η εκκαλουμένη απόφαση που έκρινε ομοίως, με αιτιολογίες που συμπληρώνονται με αυτές τις παρούσας απόφασης, ορθώς εκτίμησε τις αποδείξεις και απέρριψε την αγωγή ως ουσία αβάσιμη. Πρέπει επομένως να απορριφθεί ο περί του αντιθέτου πρώτος λόγος έφεσης, ενώ παρέλκει η εξέταση του δεύτερου λόγου έφεσης, με τον οποίο οι εκκαλούντες βάλουν κατά της πρωτόδικης απόφασης, η οποία απέρριψε αίτημά τους περί διεξαγωγής νέας πραγματογνωμοσύνης, αφού ήδη δυνάμει της με αριθμό 355/2021 μη οριστικής απόφασης του Δικαστηρίου αυτού, μετά από αυτεπάγγελτη ενέργειά του, διατάχθηκε και διεξήχθη πραγματογνωμοσύνη από τον πραγματογνώμονα …………. Με τις προηγηθείσες σκέψεις, αφού κρίθηκαν απορριπτέοι όλοι οι προβληθέντες λόγοι έφεσης, πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη έφεση στο σύνολό της, να διαταχθεί η εισαγωγή του κατατεθέντος παραβόλου στο Δημόσιο Ταμείο και να καταδικαστούν οι εκκαλούντες στην καταβολή της δικαστικής δαπάνης της εφεσίβλητης, λόγω της απόρριψης της έφεσής τους (άρθρα 189 ΚΠολΔ), κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό της παρούσας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΔΙΚΑΖΕΙ αντιμωλία των διαδίκων την από 2.11.2018 με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ΓΑΚ/ ΕΑΚ/ ……./ 6.11.2018, έφεση.
ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ αυτήν κατ’ ουσίαν.
ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ την εισαγωγή του με κωδικό ………… ηλεκτρονικού παραβόλου Δημοσίου στο Δημόσιο Ταμείο
ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ τους εκκαλούντες στην καταβολή της δικαστικής δαπάνης της εφεσίβλητης, για τον παρόντα βαθμό δικαιοδοσίας την οποία ορίζει στο ποσό των εξακοσίων (600) ευρώ.
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίστηκε την 2α.11.2023 και δημοσιεύθηκε σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του την 29η.11.2023 απόντων των διαδίκων και των πληρεξούσιων δικηγόρων τους, παρούσας της Γραμματέως.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΦΕΤΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ