ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αριθμός απόφασης 280/2019
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές Αμαλία Μήλιου, Πρόεδρο Εφετών, Αικατερίνη Κοκόλη, Αγγελική Δέτση – Ε ι σ η γ ή τ ρ ι α, Εφέτες, και από τη γραμματέα Γ.Λ..
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 § 1 του Συντάγματος, δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού.
Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση για τον ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή διαθέτης ή στην ευρύτερή της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει. Εξάλλου, κατά την παρ. 1 του άρθρου 10 του εκτελεστικού της ως άνω συνταγματικής διατάξεως νόμου 4182/2013, περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της. Κατά δε την παρ 2. του ίδιου άρθρου, αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ’ αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστήριο, δηλαδή το Εφετείο της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, κατόπιν αιτήσεως του Υπουργού των Οικονομικών, ή του αρμοδίου εκ του σκοπού Υπουργού ή του υπέρ η κοινωφελής περιουσία νομικού προσώπου ή παντός έχοντος έννομο συμφέρον. Το πιο πάνω δικαστήριο αποφαίνεται, επίσης, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή, για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί (άρθρο 10 § 3 Ν. 4182/2013). Η αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας ή και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως. Περίληψη της υποβληθείσας αίτησης αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο και παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου. Η ίδια περίληψη τοιχοκολλάται στο κατάστημα της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, του Δήμου και της δημοτικής ή τοπικής κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και αναρτάται στο διαδικτυακό τους τόπο (άρθρο 10 § 4 Ν. 4182/2013).
Με την κρινόμενη αίτησή του ο Δήμος Πάρου ισχυρίζεται ότι, δυνάμει της από 2-3-1939 ιδιόγραφης διαθήκης του …….., που δημοσιεύθηκε με το από 20-9-1955 πρακτικό και κηρύχθηκε κυρία με την υπ’ αρ. 17533/1955 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών, ο ανωτέρω διαθέτης κατέλιπε υπέρ της τέως Κοινότητας Μάρπησσας Πάρου και νυν Δημοτικής Κοινότητας Μάρπησσας Δήμου Πάρου ως κληροδότημα την ψιλή κυριότητα του αναφερόμενου σ’ αυτήν ακινήτου, προκειμένου το τίμημα εκ της εκποιήσεώς του να διατεθεί για τον αναγραφόμενο στη διαθήκη κοινωφελή σκοπό. Ότι ο σκοπός, για τον οποίο καταλήφθηκε το κληροδότημα, όπως μεταβλήθηκε με την υπ’ αρ. 4237/1998 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, δεν δύναται να πραγματοποιηθεί για τους αναφερόμενους στην αίτηση λόγους. Επικαλούμενος δε έννομο συμφέρον, ως έχων την ιδιότητα του διαχειριστή του άνω κληροδοτήματος, ζητεί 1)να βεβαιωθεί δικαστικά ότι συντρέχουν οι νόμιμες και ουσιαστικές προϋποθέσεις μεταβολής του σκοπού, για τον οποίο η κληροδόχος Κοινότητα όφειλε να διαθέσει το τίμημα, ο οποίος δεν δύναται να πραγματοποιηθεί και 2) να καθορισθεί ως επωφελέστερος τρόπος αξιοποίησης του εκ της εκποιήσεως του παραπάνω ακινήτου τιμήματος ο από αυτόν υποδεικνυόμενος. Με αυτό το περιεχόμενο και αιτήματα η ένδικη αίτηση, για το παραδεκτό της οποίας τηρήθηκε η νόμιμη προδικασία, καθόσον α) αντίγραφό της έχει νόμιμα επιδοθεί νόμιμα στην αρμόδια, κατ’ άρθρο 2 § 3 Ν. 4182/2013 Αρχή, ήτοι στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, που εδρεύει στον Πειραιά, Ακτή Μιαούλη 83 και Μάρκου Μπότσαρη 2-8 (βλ. την υπ’ αριθ. ……/11-7-2018 έκθεση επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή Πρωτοδικείου Αθηνών ……….) και β) περίληψη αυτής έχει αναρτηθεί, κατ’ άρθρο 10 § 4 Ν. 4182/2013, στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής, ένα τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο και παρέμεινε αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου (βλ. με αρ. πρωτ. …../17-10-2018 βεβαίωση της Γενικής Δ/νσης Εσωτερικής Λειτουργίας Δ/νσης Εσωτερικών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου), αρμοδίως εισάγεται στο Δικαστήριο αυτό, ως το Δικαστήριο του τόπου, στην περιφέρεια του οποίου έχει την έδρα της η εποπτεύουσα το κληροδότημα Αρχή, ήτοι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου (άρθρο 10 § 2 Ν. 4182/2013 σε συνδ. με άρθρο 825 εδ. α΄ΚΠολΔ), για να συζητηθεί κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 10 § 3 Ν. 4182/2013, 739, 741 επ. ΚΠολΔ). Είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 109 §§ 1-2 του Συντάγματος, 10, 11 και 50 Ν. 4182/2013 σε συνδ. με το άρθρο 825 ΚΠολΔ, και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω και κατ’ ουσίαν.
Από τα έγγραφα, που νόμιμα μετ’ επικλήσεως προσκομίζει ο αιτών, αποδεικνύονται τα παρακάτω πραγματικά περιστατικά : Δυνάμει της από 2-3-1939 ιδιόγραφης διαθήκης του, που δημοσιεύθηκε με το υπ’ αρ. ….. από 21-12-1955 πρακτικό συνεδριάσεως του Πρωτοδικείου Αθηνών και κηρύχθηκε κυρία με την υπ’ αρ. 17533/1955 απόφαση του ιδίου Δικαστηρίου, ο αποβιώσας στις 20-9-1955 ……., καθηγητής, καταγόμενος από την πρώην Κοινότητα Μάρπησσας, ήδη Δημοτική Κοινότητα Μάρπησσας Δήμου Πάρου, κατέλιπε σε αυτήν ως κληροδότημα υπέρ κοινωφελούς σκοπού την ψιλή κυριότητα (η οποία κατέστη πλήρης μετά το θάνατο της επικαρπώτριας συζύγου του διαθέτη) μίας οικίας κείμενης στην Καλλιθέα Αττικής, επί της οδού ………… Η κατάληψη του άνω κληροδοτήματος έγινε υπό τον αναγραφόμενο στη διαθήκη σκοπό του διαθέτη, της πωλήσεως αυτής από την τότε Κοινότητα Μάρπησσας, μετά το θάνατο της επικαρπώτριας, και της ανεγέρσεως με το τίμημα πτέρυγας παραπλεύρως του Κοινοτικού Σχολείου της τότε Κοινότητας φέρουσας επιγραφή «Ιδρύθη εκ κληροδοτήματος του καθηγητού ……. εις μνήμην των γονέων του ………». Με την προγενέστερη από 12-8-1978 αίτησή της, ενόψει της υποβάθμισης του δημοτικού της σχολείου από τριθέσιο σε διθέσιο, εξαιτίας του μικρού αριθμού των μαθητών, και του εκ της αιτίας αυτής πλεονάσματος των αιθουσών διδασκαλίας του υφιστάμενου κτιρίου, η άνω Κοινότητα ζήτησε από το Εφετείο Αθηνών να βεβαιώσει την αδυναμία πραγματοποιήσεως της θελήσεως του διαθέτη και να αποφανθεί ότι το κληροδότημα δύναται να αξιοποιηθεί επωφελέστερα με την ανέγερση επί του οικοπέδου, όπου η προαναφερόμενη οικία, πολυόροφης οικοδομής με το σύστημα της αντιπαροχής. Με την υπ’ αρ. 10194/1978 απόφαση του ανωτέρω Δικαστηρίου έγινε δεκτή η παραπάνω αίτηση της πρώην Κοινότητας Μάρπησσας και επιτράπηκε η μεταβολή του υπό του διαθέτη ταχθέντος σκοπού και η επωφελέστερη αξιοποίηση της περιουσίας, που κατέλιπε κατά τον προεκτεθέντα τρόπο. Συνεπεία, όμως, της μικρής εκτάσεως του κληροδοτηθέντος ακινήτου και της απροθυμίας των εργολάβων να αναλάβουν την εκτέλεση τέτοιου έργου κατέστη αδύνατη η αξιοποίηση αυτού κατά τον ορισθέντα από την πιο πάνω απόφαση τρόπο. Έτσι, η κληροδόχος Κοινότητα με την από 29-5-1988 αίτησή της, ζήτησε, εκ νέου, να βεβαιωθεί ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις μεταβολής του σκοπού, που όρισε ο διαθέτης, και ότι περισσότερο επωφελής αξιοποίηση του τιμήματος από την εκποίηση του κληροδοτηθέντος σε αυτήν ακινήτου θα γίνει με την αγορά οικοπέδου στην περιφέρειά της, προκειμένου να ανεγερθεί επ’ αυτού σχολικό κτίριο, στο οποίο θα στεγαστεί το εξατάξιο σχολείο, που προήλθε από την ενοποίηση του σχολείου της κληροδόχου Κοινότητας και των σχολείων της γειτονικής Κοινότητας Αρχιλόχου Πάρου. Και η αίτηση αυτή έγινε δεκτή με την υπ’ αρ. 12601/1988 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, το οποίο αποφάνθηκε ότι επωφελέστερος τρόπος αξιοποιήσεως του τιμήματος ήταν η αγορά οικοπέδου και η ανέγερση επ’ αυτού κτιρίου για τον προεκτεθέντα σκοπό. Προ της αγοράς, όμως, του οικοπέδου αυτού δωρήθηκε στην πρώην Κοινότητα Μάρπησσας από τον …….. οικόπεδο, εκτάσεως 10,8 στρεμμάτων, επί του οποίου με δαπάνες του Δημοσίου ανεγέρθηκε πολυόροφο σχολικό συγκρότημα, στο οποίο, ήδη από το Σεπτέμβριο του 1994, στεγάζεται το εξατάξιο δημοτικό σχολείο της πρώην Κοινότητας Μάρπησσας και της πρώην Κοινότητας Αρχιλόχου Πάρου, με αποτέλεσμα να καταστεί και πάλι αδύνατη η πραγματοποίηση της θελήσεως του διαθέτη και η επωφελέστερη αξιοποίηση της καταληφθείσας από αυτόν περιουσίας κατά τον τρόπο, που προσδιορίστηκε με την ως άνω αναφερόμενη δεύτερη δικαστική απόφαση. Μετά τα παραπάνω η κληροδόχος Κοινότητα, με την από 19-12-1997 νέα αίτησή της ενώπιον του Εφετείου Αθηνών, ζήτησε να βεβαιωθεί δικαστικά ότι η θέληση του διαθέτη δεν δύναται να πραγματοποιηθεί και να αποφανθεί ότι επωφελέστερος τρόπος αξιοποιήσεως της καταληφθείσας περιουσίας είναι η διάθεση του τιμήματος , ανερχόμενου τότε στο ποσό των 40.403.000 δραχμών (ήτοι 118.571 ευρώ), για την ανέγερση αίθουσας πολλαπλών χρήσεων και κλειστού γυμναστηρίου παραπλεύρως του δημοτικού σχολείου της Κοινότητας Μάρπησσας. Και η αίτηση αυτή έγινε δεκτή με την υπ’ αρ. 4237/1998 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, το οποίο αποφάνθηκε ότι επωφελέστερος τρόπος αξιοποιήσεως του άνω τιμήματος ήταν η ανέγερση των ως άνω κτιρίων. Ωστόσο, προ της ανεγέρσεως των κτιρίων αυτών, το 2014, ξεκίνησε με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της ένταξης στις 5-12-2013 στο ΕΣΠΑ, η ανέγερση αίθουσας πολλαπλών χρήσεων και αθλητικών εκδηλώσεων στο δημοτικό σχολείο Αρχιλόχου-Μάρπησσας, που ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2016. Μετά την άνω διαμορφωθείσα κατάσταση και την εντεύθεν αδυναμία πραγματοποιήσεως της θελήσεως του διαθέτη και αξιοποιήσεως του κληροδοτήματος, σύμφωνα με το διατακτικό της τρίτης από τις προαναφερόμενες αποφάσεις, ο πλέον επωφελής τρόπος αξιοποιήσεως του τιμήματος, που προήλθε από την εκποίηση του κληροδοτηθέντος ακινήτου, είναι η διάθεσή του για την προμήθεια αθλητικού υλικού για το κλειστό γυμναστήριο και την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημοτικού Σχολείου Αρχιλόχου-Μάρπησσας, για τη διαμόρφωση των χώρων του δημοτικού γυμναστηρίου Μάρπησσας και για την επέκταση του κτιρίου εκδηλώσεων «Αγροτολέσχη» Μάρπησσας. Η διάθεση του τιμήματος για το σκοπό αυτό δεν αποκλίνει των στόχων του διαθέτη συνιστάμενων στη μορφωτική και πολιτιστική ανάπτυξη της γενέτειράς του και των κατοίκων αυτής. Εξάλλου, επί των άνω κτιρίων θα αναρτηθεί σε εμφανή θέση επιγραφή με την ένδειξη «Δαπάνη από το κληροδότημα καθηγητή … …., σε μνήμη των γονέων του …. και ….», όπως ήταν και επιθυμία του διαθέτη. Συνεπώς, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση ως ουσία βάσιμη κατά τα οριζόμενα στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΔΕΧΕΤΑΙ την αίτηση.
ΑΠΟΦΑΙΝΕΤΑΙ ότι συντρέχουν οι νόμιμες και ουσιαστικές προϋποθέσεις μεταβολής του σκοπού του κληροδοτήματος, που κατέλιπε ο διαθέτης …….. με την από 2-3-1939 ιδιόγραφη διαθήκη του.
ΑΠΟΦΑΙΝΕΤΑΙ ότι περισσότερο επωφελής αξιοποίηση του τιμήματος, που προήλθε από την εκποίηση του κληροδοτηθέντος και περιγραφόμενου στο σκεπτικό της παρούσας ακινήτου, είναι η διάθεση τούτου για α) την προμήθεια αθλητικού υλικού για το κλειστό γυμναστήριο και την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημοτικού Σχολείου Αρχιλόχου-Μάρπησσας Δήμου Πάρου, β) τη διαμόρφωση των χώρων του δημοτικού γυμναστηρίου Μάρπησσας και γ) την επέκταση του κτιρίου εκδηλώσεων «Αγροτολέσχη» Μάρπησσας, με την ανάρτηση επί εμφανούς σημείου των κτιρίων τούτων της επιγραφής «Δαπάνη από το κληροδότημα του καθηγητή ……., σε μνήμη των γονέων του …… και …».
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίστηκε στον Πειραιά, στις 9 Μαΐου 2018 και δημοσιεύτηκε στο ίδιο μέρος, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του στις 16 Μαΐου 2019, χωρίς την παρουσία του αιτούντος και του πληρεξούσιου δικηγόρου του.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ