ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΕΚΟΥΣΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Αριθμός απόφασης : 391/ 2019
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές Ελένη Κούφη, Πρόεδρο Εφετών, Ιωάννη Αποστολόπουλο, Δημήτριο Καβαλλάρη, Εισηγητή, Εφέτες και τη Γραμματέα E.Τ..
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 § 1 του Συντάγματος δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών και εναντίον των πράξεων της πολιτείας ακόμη που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο και, σύμφωνα με αυτήν, δεν επιτρέπεται, καταρχήν, η μεταβολή σκοπού περιουσίας που έχει ταχθεί υπέρ του Δημοσίου ή προς εξυπηρέτηση κοινής ωφελείας, όχι μόνο με διατάγματα, αλλά ούτε και με νόμο (βλ. ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ 28. 709, ΕφΑθ 4620/2012 ΕφΑΔ 2013. 553). Κατά τη διάταξη όμως της § 2 του άρθρου αυτού του Συντάγματος «κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση για του ίδιο ή άλλο κοινωφελή σκοπό, εκείνου που καταλείφθηκε ή δωρήθηκε, στην περιοχή που καθόρισε ο δωρητής ή διαθέτης ή στην ευρύτερη της περιφέρεια, όταν βεβαιωθεί με δικαστική απόφαση ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιουδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, καθώς και αν μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης, όπως νόμος ορίζει» (ΑΠ 13/2013 ΧρΙΔ 2013.427). Κατ’ επιταγή της συνταγματικής αυτής διάταξης εκδόθηκε ο ν. 4182/2013, στο άρθρο 10 του οποίου ορίζεται ότι: (§1) «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για του τρόπο διοίκησης της (§ 2). Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ` αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο κατ’ άρθρο 825 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας δικαστήριο. (§ 3). Το κατά την προηγούμενη παράγραφο δικαστήριο αποφαίνεται επίσης, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί…. (§ 4). Η αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας. Η αίτηση υποβάλλεται και από κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως. Περίληψη της υποβληθείσας αίτησης αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο και παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου. Η ίδια περίληψη τοιχοκολλάται στο κατάστημα της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, του Δήμου και της δημοτικής ή τοπικής Κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και αναρτάται στο διαδικτυακό τους τόπο (§ 5). Η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση της αφιερωθείσας περιουσίας αποτελεί νομική αξιολογική έννοια, η οποία πρέπει να προσδιορίζεται στην αίτηση, ως προς τα προτεινόμενα προς υπαγωγή σε αυτήν πραγματικά περιστατικά, προκειμένου να κριθεί από το δικαστήριο αν αυτά πράγματι την συνιστούν, συγκρινόμενης της προτεινόμενης λύσης προς την ήδη υπάρχουσα κατάσταση εκμετάλλευσής της (βλ. ΑΠ 1355/2017, Εφ Πατρ. 321/2017, ΕφΠατρ 9/2017, ΕφΑνΚρ 42/2016, ΕφΠειρ 512/2015 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 705/2013, ΕφΑθ 354/2013, ΕφΑθ 6066/2012 ΤΝΠ ΔΣΑ).
Στην προκείμενη περίπτωση με την από 15-10-2018 κλήση (αρ. καταθ. ……../2018) φέρεται προς συζήτηση στο παρόν Δικαστήριο, η από 20-06-2017 και με αρ. καταθ. ………./22-06-2017 αίτηση του αιτούντος, μετά την έκδοση της με αρ. 3839/2018 απόφασης του Εφετείου Αθηνών, που κήρυξε αυτό αναρμόδιο και παρέπεμψε την υπόθεση στο παρόν Δικαστήριο. Το αιτούν σωματείο ισχυρίζεται στην αίτησή του ότι ο …….. που απεβίωσε στη Μύκονο με την από 27-06-2013 μυστική διαθήκη του κατέλιπε στο αιτούν τα αναφερόμενα στην αίτηση ακίνητα και μεταξύ άλλων ένα αγροτεμάχιο, εκτάσεως περίπου 10 στρεμμάτων, που βρίσκεται στην περιοχή ………, της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Μυκόνου, με τους όρους να εκμεταλλεύεται αυτά προς υλοποίηση των κοινωφελών σκοπών του αποκλείοντας την μεταβίβαση σε τρίτους. Ότι το αιτούν αποδέχθηκε την κληρονομία με την υπ’ αριθμ. …./05-10-2016 δήλωση αποδοχής κληρονομιάς του Συμβολαιογράφου Αθηνών ……., που καταχωρίσθηκε νόμιμα στο βιβλίο του Κτηματολογικού Γραφείου Μυκόνου, όμως το αιτούν αδυνατεί να αναλάβει το κόστος της ανοικοδόμησης του ακινήτου, ώστε η βούληση του διαθέτη έχει καταστεί ανεκπλήρωτη. Με βάση το ιστορικό αυτό ζητά, να βεβαιωθεί ότι η θέληση του διαθέτη, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί και να καθορισθεί ως τρόπος επωφελέστερης αξιοποίησης του ακινήτου, η ανοικοδόμησή του με το σύστημα της αντιπαροχής.
Η αίτηση αυτή, παραδεκτά και αρμοδίως φέρεται ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρ 739, 742 έως 781, 825 ΚΠολΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 § 3 του Ν. 4182/2013), μετά και την παραπομπή της υπόθεσης (άρθρο 46 ΚΠολΔ) στο παρόν Δικαστήριο με την άνω απόφαση του Εφετείου Αθηνών, που έχει καταστεί ήδη τελεσίδικη. Σημειώνεται ακόμα για την τοπική αρμοδιότητα, ότι στην περιφέρεια του παρόντος Δικαστηρίου έχει την έδρα της η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, που είναι αρμόδια αρχή κατ’ άρθρα 1 § 4 και 2 § 3 περ. α’ του Ν. 4182/2013, επειδή ο σκοπός της καταλειφθείσας περιουσίας εκπληρώνεται εντός των εδαφικών ορίων αυτής. Είναι νόμιμη, καθώς στηρίζεται στις διατάξεις των άρθρων 10 §§ 2,3 του ν. 4182/2013. Για το παραδεκτό αυτής, κατά τη διάταξη του άρθρου 10 § 4 ν. 4182/2013 αντίγραφό της έχει επιδοθεί νομίμως και εμπροθέσμως στο Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου (βλ. την υπ’ αριθμ. …/25-10-2018 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή του Εφετείου Αθηνών, ………) και περίληψη αυτής αναρτήθηκε στις 27.12.2018 στον πίνακα ανακοινώσεων και ιστοσελίδα της άνω Αποκεντρωμένης Διοίκησης και παρέμεινε αναρτημένη έως την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου (βλ. την με αρ. …./2.4.2019 βεβαίωση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και το από 23.3.2018 αποδεικτικό τοιχοκόλλησης). Συνεπώς πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.
Από την ένορκη κατάθεση του μάρτυρος που εξετάστηκε ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού και περιέχεται στα πρακτικά της δημόσιας συνεδρίασης αυτού και όλα τα νομίμως προσκομιζόμενα και επικαλούμενα έγγραφα που προσκομίζει το αιτούν και της με αρ. …/8.2.2108 ένορκης βεβαίωσης, που ελήφθη με την επιμέλεια του αιτούντος ενώπιον της συμβολαιογράφου Μυκόνου . ….., αποδεικνύονται τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά : Ο ……… που απεβίωσε την 13-12-2015 στην Χώρα Μυκόνου, με την από 27-06-2013 μυστική διαθήκη του, που κατατέθηκε με την υπ’ αριθμ. …/28-06-2013 πράξη κατάθεσης, στον συμβολαιογράφο Μυκόνου, Πέτρου ….) και δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση του Ειρηνοδικείου Μυκόνου, (βλ. το με αριθμ. 33/21-12-2015 πρακτικό δημοσίευσης) εγκατέστησε το αιτούν Σωματείο σε μέρος της ακίνητης περιουσίας του, κειμένης στην νήσο Μύκονο και ειδικότερα όρισε επί λέξει τα εξής : «… έχοντας πλήρη πνευματική υγεία και διαύγεια, επιθυμώ μετά το θάνατο μου να περιέρχεται αποκλειστικά και μόνο :….2) στο Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία : («……» Σύλλογο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, 2α) το ακίνητο μου ισόγειο μετά του αέρος του στη θέση …. Μυκόνου ………..2β) Το χωράφι μου εκτάσεως περίπου 10 στρεμμάτων στην περιοχή …. της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Μυκόνου, με την ευχή αν επιτρέπεται η δόμηση να κτιστεί εκεί οίκος για την περίθαλψη παιδιών και ατόμων που υπάγονται στο σκοπό του Σωματείου, 2γ) το χωράφι μου εκτάσεως περίπου 3 στρεμμάτων στην περιοχή ….. της κτηματικής περιφέρειας Μυκόνου. Επιθυμώ η περιουσία αυτή να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο για τους σκοπούς του συλλόγου. Επιθυμώ ο παραπάνω σύλλογος που θα με κληρονομήσει να εκμεταλλεύεται τα ακινητά μου για τους σκοπούς του όπως επιθυμεί (εκμισθώσεις σε τρίτους, ίδρυση γραφείων ή σπιτιών για την φιλοξενία παιδιών κλπ), πλην όμως δεν επιθυμώ να μεταβιβάσει διά πωλήσεως οποιοδήποτε στοιχείο της ακινήτου περιουσίας σε τρίτους, προκειμένου να κατέχει την περιουσία αυτή προς οικονομική ή στεγαστική εξυπηρέτηση των σκοπών του». Την κληρονομία αυτή αποδέχθηκε το αιτούν δυνάμει της με αρ. …./05-10-2016 δήλωσης αποδοχής κληρονομιάς του Συμβολαιογράφου Αθηνών ………., που καταχωρίστηκε νόμιμα στο βιβλίο του Κτηματολογικού Γραφείου Μυκόνου με αριθμό και ημερομηνία καταχώρησης …./01-02-2017. Μεταξύ των ακινήτων που περιέρχονται στο αιτούν (2β) είναι και ένα αγροτεμάχιο, εκτάσεως 10.120,00 τμ., που βρίσκεται στην περιοχή «…….», της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Μυκόνου, πλησίον της παραλίας «….», με αρ. ΚΑΕΚ ….., το οποίο συνορεύει βόρεια με ιδιοκτησία ……., ανατολικά, εν μέρει με αγροτικό δρόμο, εν μέρει με ιδιοκτησία ……. και ….., εν μέρει με ιδιοκτησία ………, νοτιοδυτικά με ιδιοκτησία ……. και δυτικά με ιδιοκτησία . …… Το άνω ακίνητο είναι άρτιο και οικοδομήσιμο, στο οποίο η ανώτατη επιτρεπόμενη δόμηση είναι 301,20 μ2, καθώς το μεγαλύτερο μέρος αυτού βρίσκεται στη ζώνη προστασίας ΖΟΕ Μυκόνου, χωρίς δυνατότητα δόμησης, δεδομένου ότι απαγορεύεται η καταστροφή και αλλοίωση των βραχωδών εξάρσεων. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης για το τμήμα που βρίσκεται στη ζώνη προστασίας είναι γεωργικές αποθήκες, αντλητικές δεξαμενές, υδατοδεξαμενές φρεάτια, ενώ για το λοιπό τμήμα, κατοικία, τουριστικές επιπλωμένες οικίες, κτίρια εκπαίδευσης, αναψυκτήρια Κέντρα διασκέδασης, κτίρια συνάθροισης κοινού (βλ. την από 23.6.2016 τεχνική έκθεση της αρχιτέκτονα μηχανικού . … και την από Ιανουάριο του 2019 έκθεση σκοπιμότητας της …….). Το κόστος όμως ανοικοδόμησης υπολογίζεται σε 1.200.000 ευρώ, το οποίο όμως δεν είναι σε θέση να διαθέσει το αιτούν με τα οικονομικά του μέσα. Από όσα προαναφέρθηκαν προκύπτει ότι έχει καταστεί αδύνατη η εκπλήρωση του σκοπού του διαθέτη, καθώς δεν είναι δυνατή η αξιοποίηση του ακινήτου αυτού, σύμφωνα με τους σκοπούς του αιτούντος (παροχής στέγης, προστασίας φροντίδας οικογενειακού περιβάλλοντος, καθώς και εκπαίδευσης, μόρφωσης στα παιδιά στερούμενα κατάλληλου οικογενειακού περιβάλλοντος), ενώ δεν είναι επιτρεπτή και η εκποίησή του, με βάση τη διαθήκη. Κατόπιν όλων των ανωτέρω το Δικαστήριο κρίνει ότι η βούληση του διαθέτη μπορεί να πραγματοποιηθεί επωφελέστερα, αν επιτραπεί στο αιτούν να προβεί στην ανοικοδόμηση ποσοστού εξ αδιαιρέτου του ακινήτου από τρίτο με το σύστημα της αντιπαροχής, και σύσταση αυτοτελών διηρημένων οριζοντίων ή καθέτων ιδιοκτησιών, ώστε να περιέλθουν στο αιτούν κατά κυριότητα οριζόντιες ιδιοκτησίες/οικήματα (παραθεριστικές κατοικίες, καταστήματα), από τα οποία θα μπορεί το αιτούν να έχει έσοδα από την εκμίσθωσή τους. Συνεπώς η αίτηση θα πρέπει να γίνει δεκτή και ως ουσιαστικά βάσιμη, όπως ορίζεται στο διατακτικό της παρούσας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΔΕΧΕΤΑΙ την αίτηση.
ΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ότι η περιεχόμενη στην 27-06-2013 μυστική διαθήκη βούληση του διαθέτη ………, που απεβίωσε την 13-12-2015 στην Χώρα Μυκόνου, αναφορικά με το αναφερόμενο στο σκεπτικό της παρούσας αγροτεμάχιο, που περιήλθε στο αιτούν κατά κυριότητα, από κληρονομική διαδοχή δυνάμει της άνω διαθήκης, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
ΑΠΟΦΑΙΝΕΤΑΙ ότι η επωφελέστερη και ασφαλέστερη αξιοποίηση του άνω ακινήτου μπορεί να πραγματοποιηθεί, με την ανοικοδόμηση ποσοστού εξ αδιαιρέτου του ακινήτου με το σύστημα της αντιπαροχής, και σύσταση αυτοτελών διηρημένων οριζοντίων ή καθέτων ιδιοκτησιών, ώστε να περιέλθουν στο αιτούν κατά κυριότητα οριζόντιες ιδιοκτησίες/οικήματα (παραθεριστικές κατοικίες, καταστήματα) από τα οποία θα μπορεί να έχει έσοδα από την εκμίσθωσή τους.
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίστηκε στον Πειραιά, στις 25.6.2019.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 11 Ιουλίου 2019, με απόντα το διάδικο μέρος και τους πληρεξούσιους δικηγόρους του.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ