Αριθμός 72/2020
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Σπυριδούλα Μακρή, Πρόεδρο Εφετών, Χρυσούλα Πλατιά, Εφέτη-Εισηγήτρια και Γεωργία Λάμπρου, Εφέτη και από τη Γραμματέα Ε.Τ.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
- Κατά την διάταξη του άρθρου 109 παρ. 1 του Συντάγματος, δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλου ή δωρεάς ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών ακόμη και εναντίον των πράξεων της πολιτείας που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο και, σύμφωνα με αυτήν, δεν επιτρέπεται, καταρχήν, η μεταβολή σκοπού περιουσίας που έχει ταχθεί υπέρ του Δημοσίου ή προς εξυπηρέτηση κοινής ωφελείας, όχι μόνο με διατάγματα, αλλά ούτε και με νόμο (ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ1980.709, ΑΠ 1355/2017 και ΑΠ 1547/2010 δημοσιευμένες στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Κατ` εξαίρεση, όμως, επιτρέπεται, σύμφωνα με την παρ. 2 του ίδιου άρθρου του Συντάγματος, η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση του καταλειφθέντος ή δωρηθέντος περιουσιακού στοιχείου, υπέρ του ίδιου ή άλλου (συγγενούς) κοινωφελούς σκοπού, στην ίδια περιοχή που όρισε ο διαθέτης ή ο δωρητής ή στην ευρύτερη περιφέρειά της, όταν βεβαιωθεί, με δικαστική απόφαση, ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της ως προς τον ορισθέντα σκοπό, καθώς και ότι η θέληση αυτή μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου, όπως νόμος ορίζει. Ειδικότερα, όταν με διαθήκη ή άλλη πράξη διατίθενται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ κοινωφελών σκοπών, η επίτευξη των τελευταίων μπορεί να επιδιώκεται, είτε με την σύσταση αυτοτελούς ιδρύματος στο νομικό πρόσωπο του οποίου περιέρχεται η καταληφθείσα περιουσία, κατ’ άρθρο 50 του Ν. 4182/2013 (Κώδικας Κοινωφελών Περιουσιών) είτε με την μεταβίβαση της περιουσίας αυτής σε ορισμένο φυσικό ή νομικό πρόσωπο με τον όρο της εκπληρώσεως από αυτό του ταχθέντος κοινωφελούς σκοπού, οπότε πρόκειται για μη αυθύπαρκτο, άλλως «υποτελές» ίδρυμα ή «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης» και η αφιερούμενη περιουσία αποτελεί ιδιαίτερη περιουσιακή ομάδα, υποκείμενη, κατά το άρθρο 53 παρ. 1-2 του ίδιου νόμου, στην εποπτεία της αρμόδιας αρχής, δηλαδή του Υπουργού Οικονομικών και του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ως άνω νόμου, οι οποίοι ασκούν τις σχετικές αρμοδιότητες δια των οικείων Διευθύνσεων. Εξάλλου, κατά την παρ. 1 του άρθρου 10 του εκτελεστικού της ως άνω συνταγματικής διάταξης Ν. 4182/2013, «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών, όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της», ενώ κατά την παρ 2 του ίδιου άρθρου, αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ’ αυτού, αυτή επιλύεται από το αρμόδιο δικαστήριο κατ` άρθρο 825 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (όπως ήδη αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 77 παρ. 3 του Ν. 4182/2013), δηλαδή το Εφετείο της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, κατόπιν αίτησης της αρμόδιας αρχής ή του υπέρ η κοινωφελής περιουσία νομικού προσώπου ή παντός έχοντος έννομο συμφέρον. Επί της αίτησης αυτής το ως άνω δικαστήριο, κατ’άρθρο 10 παρ. 3 Ν. 4182/2013, αποφαίνεται, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, επί του εάν η βούληση του διαθέτη ή δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, για οποιονδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος της, και καθορίζει τον τρόπο της επωφελέστερης ή ασφαλέστερης αξιοποίησης της περιουσίας, καθώς και το σκοπό και την περιοχή για την οποία πρέπει αυτή να διατεθεί (ΕφΘεσ 661/2017, ΕφΘεσ 309/2014, ΕφΠατρ 321/2017 και ΕφΑνΚρητ 31/2018 δημοσιευμένες στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΠατρ 9/2017 ΕλλΔνη 2017.499).
- Με την υπό κρίση από 31.10.2018 (με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ……../1.11.2018) αίτηση το αιτούν Ν.Π.Ι.Δ. με την επωνυμία «……….» εκθέτει ότι συνεστήθη νομίμως ως κοινωφελές ίδρυμα το έτος 1974, με την υπ’ αριθ. …/1974 πράξη του συμβολαιογράφου Πειραιώς …….., από τον (τότε ζώντα) ιδρυτή και δωρητή ………. Ότι η σύσταση του ιδρύματος αυτού εγκρίθηκε με το υπ’ αριθ. 732/1974 ΠΔ (ΦΕΚ 321/1974 τ.Α΄), με το οποίο κυρώθηκε και ο Οργανισμός του (αποτελούμενος από 11 άρθρα) ενώ ο κύριος σκοπός του, όπως ορίσθηκε από τον ως άνω δωρητή και αναφέρεται στο άρθρο 2 του Οργανισμού του, είναι «η εκ των εισοδημάτων της περιουσίας αυτού ενίσχυσις αριθμού καταγομένων εξ ….. Κυκλάδων μαθητών ή σπουδαστών ή φοιτητών Ανωτέρων και Ανωτάτων Σχολών, κατά τα εν άρθροις 6 και 7 του παρόντος λεπτομερώς οριζόμενα, επί το σκοπώ υποβοηθήσεως προς περαιτέρω συνέχισιν των σπουδών των, είτε δι’ εφ’ άπαξ βοηθήματος είτε δια περιοδικών χρηματικών ενισχύσεων, κατά την ανεξέλεγκτον κρίσιν της Διοικούσης αυτό Επιτροπής και αναλόγως των πόρων αυτού, αποκλειομένων των συγγενών του ιδρυτού και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου». Ότι ο ανωτέρω κοινωφελής σκοπός του ιδρύματος δεν μπορεί πλέον να πραγματοποιηθεί, αφού η περιουσία αυτού αποτελείται από: α) το αναφερόμενο ακίνητο (διαμέρισμα ισόγειου ορόφου) που βρίσκεται στα Πετράλωνα Αττικής, όπου εδρεύει το ίδιο (αιτούν) και συστεγάζεται, χωρίς παροχή ανταλλάγματος, το σωματείο «………..», το οποίο (ακίνητο) είναι απρόσοδο, β) τα μικρής αξίας έπιπλα του γραφείου αυτού (αιτούντος) και τα χρηματικά διαθέσιμα του ταμείου του εκ ποσού 21,01 ευρώ και γ) τις τραπεζικές καταθέσεις αυτού (αιτούντος) εκ συνολικού ποσού 287.108,88 ευρώ, από τις οποίες το μεγαλύτερο ποσό είναι σε καταθέσεις προθεσμίας, με αποτέλεσμα, λόγω της ραγδαίας πτώσης των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις και της μείωσης των εξ αυτών τόκων σε ετήσια βάση, να έχει καταβληθεί, ως χρηματική ενίσχυση, κατά το τελευταίο σπουδαστικό έτος 2017-2018 μόνο το μικρό ποσό των 1.700 ευρώ με επιμερισμό του σε μόλις 4 δικαιούχους, αν και οι εκ της Ίου καταγόμενοι δικαιούχοι (μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές) υπερέβαιναν τους τριάντα (30). Ότι, για το λόγο αυτό, η βούληση του δωρητή και η εκπλήρωση του ταχθέντος απ’ αυτόν κοινωφελούς σκοπού, μπορεί να εξυπηρετηθεί επωφελέστερα με την μεταβολή της εκμετάλλευσης των δωρηθέντων περιουσιακών στοιχείων και συγκεκριμένα με τη μεταβίβαση αυτών σε άλλους φορείς, που οι σκοποί τους συνδέονται με την …, ήτοι στο σωματείο «……….» και στον Δήμο …. Με βάση το ιστορικό αυτό, το αιτούν, όπως το αίτημά του συμπληρώθηκε με προφορική δήλωση του πληρεξούσιου δικηγόρου του καταχωρηθείσα στα πρακτικά συνεδρίασης του Δικαστηρίου (αλλά και με τις νομίμως κατατεθείσες προτάσεις του), ζητεί 1) να βεβαιωθεί δικαστικά ότι η θέληση του δωρητή ………. σχετικά με ανωτέρω κοινωφελή σκοπό τον ταχθέντα με την υπ’ αριθ. …../1974 συμβολαιογραφική πράξη σύστασης αυτού (αιτούντος ιδρύματος), δεν δύναται να πραγματοποιηθεί και 2) να καθορισθεί, ως επωφελέστερος τρόπος αξιοποίησης της περιουσίας του ιδρύματος: α) η μεταβίβαση του ανωτέρω ακινήτου (διαμερίσματος στα Πετράλωνα), κατά κυριότητα, στο σωματείο «……….» χωρίς αντάλλαγμα, προς εκπλήρωση του καταστατικού σκοπού του, που συνίσταται στην επικοινωνία των μελών του, στη διατήρηση των ηθών, εθίμων και παραδόσεων της .. και στην συμβολή στην επίλυση τοπικών προβλημάτων της …, άλλως να μεταβιβασθεί αυτό, χωρίς αντάλλαγμα, στον Δήμο …, προκειμένου οι πόροι από την εκμετάλλευσή του να διατεθούν από τον Δήμο αυτό για την επισκευή και ανακαίνιση των υφισταμένων στην Ίο σχολικών κτιρίων και β) η διάθεση των τραπεζικών καταθέσεων αυτού (αιτούντος ιδρύματος) στον Δήμο …., ως «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης» κατ’ άρθρο 50 παρ. 2 Ν. 4182/2013, για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών της νήσου ….. ως εξής: αα) να διατεθεί ποσό 130.000 ευρώ στον Δήμο …, προκειμένου αυτός να διαμορφώσει σε διαμερίσματα (αυτοτελείς οικίες στέγασης) την οικία του ……. (Προέδρου του αιτούντος ιδρύματος), την οποία αυτός προτίθεται να δωρίσει στον Δήμο ….. και υπό τον όρο συντέλεσης της δωρεάς, ώστε αυτές (αυτοτελείς κατοικίες) να χρησιμοποιηθούν για την στέγαση, χωρίς αντάλλαγμα, των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στην Ίο και ββ) να διατεθεί το υπόλοιπο ποσό των 157.108,88 ευρώ (ή όσο ήθελε ανευρεθεί) στον Δήμο …, προκειμένου αυτός να επισκευάσει και ανακαινίσει τα υφιστάμενα στην …. σχολικά κτίρια, στα οποία στεγάζονται το Γυμνάσιο-Λύκειο και το Δημοτικό Σχολείο, καθώς και να αγοράσει σχολικό κτίριο.
Η αίτηση αυτή παραδεκτώς εισάγεται προς συζήτηση ενώπιον του παρόντος αρμόδιου Δικαστηρίου κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 10 παρ. 2 Ν. 4182/2013 και 825 ΚΠολΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 παρ. 3 του Ν. 4182/2013) κατά τα εκτιθέμενα στην προηγούμενη νομική σκέψη, ενώ για το παραδεκτό της συζήτησης τηρήθηκε η νόμιμη προδικασία, αφού αντίγραφο της αίτησης έχει επιδοθεί α) στον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ο οποίος είναι, στην προκείμενη περίπτωση, αρμόδια αρχή κατ` άρθρα 1 παρ. 4 και 2 παρ. 3 περ. α` του Ν. 4182/2013, επειδή ο σκοπός της δωρηθείσης περιουσίας εκπληρώνεται εντός των εδαφικών ορίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, που εδρεύει στον Πειραιά, με συνέπεια, όπως προεκτέθηκε, την κατά τόπο αρμοδιότητα του Δικαστηρίου τούτου(βλ. την υπ` αριθ. …/2.11.2018 έκθεση επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή της περιφέρειας του Εφετείου Αθηνών, ……..), β) στο σωματείο με την επωνυμία «………», κατ’ άρθρο 11 παρ 2 του Ν. 4182/2013, καθόσον με την αίτηση ζητείται να διατεθεί περιουσιακό στοιχείο του κοινωφελούς ιδρύματος στο σωματείο αυτό (βλ. την υπ` αριθ. …/5.11.2018 έκθεση επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή της περιφέρειας του Εφετείου Αθηνών, …….) και γ) στο ΝΠΔΔ με την επωνυμία «Δήμος …» (το οποίο, σημειωτέον, δεν εμφανίσθηκε στην προκείμενη δίκη), κατ’ άρθρο 11 παρ 2 του Ν. 4182/2013, καθόσον με την αίτηση ζητείται να διατεθούν περιουσιακά στοιχεία του κοινωφελούς ιδρύματος σ` αυτό το ΝΠΔΔ (βλ. την υπ` αριθ. …../22.11.2018 έκθεση επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή της περιφέρειας του Εφετείου Αιγαίου, ο οποίος εδρεύει στο Πρωτοδικείο Νάξου, ………..). Εξάλλου, περίληψη της αίτησης αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ένα μήνα πριν από τη δικάσιμο και παρέμεινε αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου, η ίδια δε περίληψη τοιχοκολλήθηκε στο κατάστημα της έδρας της ως άνω Αποκεντρωμένης Διοίκησης (βλ την υπ` αριθ. πρωτ. ……/18.9.2019 βεβαίωση της Διεύθυνσης Εσωτερικών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου). Επίσης, περίληψη της αίτησης αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής καθώς και του Δήμου Αθηναίων (όπου βρίσκεται η έδρα του αιτούντος ιδρύματος), ένα μήνα πριν από τη δικάσιμο και παρέμεινε αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου, η ίδια δε περίληψη τοιχοκολλήθηκε στο κατάστημα της έδρας των ως άνω Υπηρεσιών (βλ την υπ` αριθ. πρωτ. ………/26.7.2019 βεβαίωση της Διεύθυνσης Κοινωφελών Περιουσιών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής και την από 8.7.2019 βεβαίωση του Δήμου Αθηναίων με την συνημμένη βεβαίωση ανάρτησης). Είναι δε η αίτηση αυτή, κατά τα εκτιθέμενα στην ίδια ως άνω νομική σκέψη, νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 109 παρ. 1-2 του ισχύοντος Συντάγματος, καθώς και 10, 11,50 του Ν. 4182/2013 και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.
IΙΙ. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 79, 80, 747 και 752ΚΠολΔ, συνάγεται ότι, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, είναι δυνατή η άσκηση κυρίας ή πρόσθετης παρέμβασης, εφόσον βέβαια συντρέχει η κατά το άρθρο 69 του ιδίου Κώδικα διαδικαστική προϋπόθεση της ύπαρξης εννόμου συμφέροντος στο πρόσωπο του παρεμβαίνοντος. Ειδικότερα, ενώ στη δίκη της αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας το έννομο συμφέρον του παρεμβαίνοντος αναφέρεται στη θετική ή αρνητική διάγνωση του επιδίκου δικαιώματος, στις περιπτώσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας το έννομο συμφέρον του παρεμβαίνοντος συνίσταται στην παραδοχή ή απόρριψη της αίτησης αναφορικά με το αιτούμενο ρυθμιστικό μέτρο. Επομένως, στη δίκη της εκούσιας δικαιοδοσίας, εφόσον η παρέμβαση του τρίτου επιδιώκει την απόρριψη της αίτησης, με την οποία ανοίχθηκε η δίκη ή τη ρύθμιση του επιδίκου αντικειμένου κατά τρόπο διαφορετικό από εκείνο που ζητείται με την αίτηση, η παρέμβαση αυτή είναι κυρία παρέμβαση (ΑΠ 148/2014δημ. στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 632/2013 ΕφΑΔ 2013.1120), ενώ, αντίθετα, αν υποστηρίζει την αίτηση εκείνου που κίνησε την διαδικασία, είναι πρόσθετη παρέμβαση (ΕφΑθ. 4238/2010 ΔΕΕ 2011.312, ΕφΘεσ. 661/2017 και ΕφΑνΚρήτ. 31/2018 δημοσιευμένες στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1 παρ 4, 2 παρ 1 και69 παρ 1 περδ΄ του Ν. 4182/2013, προκύπτει ότι η αρμόδια αρχή, δηλαδή ο Υπουργός Οικονομικών ή ο Γενικός Γραμματέας της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, μπορούν να ασκούν παρέμβαση σε κάθε στάση δίκης, η οποία αφορά περιουσία υπέρ κοινωφελούς σκοπού ή κοινωφελών ιδρυμάτων ή αφορά το κύρος των πράξεων τους, με την υποβολή προτάσεων και χωρίς την κοινοποίηση δικογράφου παρέμβασης (ΑΠ 1547/2010δημ. στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 661/2017ό.π., ΕφΑνΚρητ. 31/2018 ό.π.).
Στην προκείμενη περίπτωση, ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, στον οποίο κοινοποιήθηκε η κρινόμενη αίτηση, επικαλούμενος ότι ο σκοπός της περιουσίας εκπληρώνεται μέσα στα όρια της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, με τις προτάσεις του, που κατατέθηκαν νομίμως στη Γραμματέα του Δικαστηρίου τούτου κατά την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς και με προφορική δήλωση της δικαστικής πληρεξούσιας του, καταχωρηθείσα στα πρακτικά συνεδρίασης, άσκησε παραδεκτώς, κατά τα άρθρα 1 παρ. 4,2 παρ. 3, 69 παρ 1 εδ δ΄ του Ν. 4182/2013, κυρία παρέμβαση, με την οποία ζητεί την ρύθμιση του επιδίκου αντικειμένου κατά τρόπο διαφορετικό από εκείνο που ζητείται με την ένδικη αίτηση και συγκεκριμένα, αυτός, επικαλούμενος τη μείωση των εισοδημάτων της περιουσίας του αιτούντος ιδρύματος, ζητεί να καθορισθεί, ως επωφελέστερος τρόπος αξιοποίησης της περιουσίας αυτού, η μεταβίβαση τόσο του ανωτέρω ακινήτου (διαμερίσματος στα Πετράλωνα), όσο και των ταμειακών διαθέσιμων(τραπεζικών καταθέσεων) του στον Δήμο ….., ως «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης» κατ’ άρθρο 50 παρ. 2 Ν. 4182/2013, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την χορήγηση υποτροφιών σε σπουδαστές που κατάγονται από τη νήσο …… για την συνέχιση των σπουδών τους, σύμφωνα με τα άρθρα 6 και 7 του Οργανισμού του ιδρύματος σε συνδυασμό και με το άρθρο 56 του Ν. 4182/2013, ώστε έτσι να ικανοποιηθεί πληρέστερα η βούληση του δωρητή, που είναι η επιβράβευση των αρίστων μαθητών οι οποίοι επιτυγχάνουν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ως άνω παρέμβαση, η οποία, κατά τα εκτιθέμενα στην αμέσως προηγούμενη νομική σκέψη, έχει χαρακτήρα κύριας παρέμβασης (αφού με αυτήν ζητείται η ρύθμιση του επίδικου αντικειμένου κατά τρόπο διαφορετικό από εκείνο που ζητείται με την ένδικη αίτηση), είναι, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στην ίδια νομική σκέψη, παραδεκτή, χωρίς να απαιτείται για την άσκησή της η τήρηση των διατάξεων των άρθρων 747,748 και 751 ΚΠολΔ (ήτοι κατάθεση δικογράφου στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στο οποίο απευθύνεται), και πρέπει να εξετασθεί περαιτέρω ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα. Εξάλλου, το σωματείο με την επωνυμία «………», το οποίο κλήθηκε στην προκειμένη δίκη (καθόσον με την κρινόμενη αίτηση ζητείται να διατεθεί περιουσιακό στοιχείο του κοινωφελούς ιδρύματος σε αυτό), με τις προτάσεις του, που κατατέθηκαν νομίμως στη Γραμματέα του Δικαστηρίου τούτου κατά την συζήτηση της υπόθεσης, καθώς και με προφορική δήλωση της πληρεξούσιας δικηγόρου του, καταχωρηθείσα στα πρακτικά συνεδρίασης, άσκησε πρόσθετη παρέμβαση, με την οποία ζητεί να γίνει δεκτή η υπό κρίση αίτηση. Η παρέμβαση αυτή είναι παραδεκτή, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην αμέσως προηγούμενη νομική σκέψη. Οι ανωτέρω αίτηση, κύρια παρέμβαση και πρόσθετη παρέμβαση πρέπει να ενωθούν και να συνεκδικασθούν λόγω της πρόδηλης μεταξύ τους συνάφειας, καθόσον απορρέουν από την ίδια ιστορική και νομική αιτία, ανήκουν στην αρμοδιότητα του ίδιου Δικαστηρίου και υπάγονται στην εκούσια δικαιοδοσία (άρθρα 31 παρ. 1, 79, 80, 741, 752 ΚΠολΔ και 69 παρ. 1 περ. δ΄ Ν. 4182/2013), ενώ, σημειωτέον, ότι η πρόσθετη παρέμβαση συνεκδικάζεται υποχρεωτικά με την κύρια δίκη (ΑΠ 1308/2008 δημ. στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, βλ. Μ. Μαργαρίτης, ΕρμΚΠολΔ, έκδ. 2018, τόμ. Ι, άρθρο 81, αρ. 13, σελ. 172).
- Από τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων …….. και …………, που εξετάσθηκαν ο πρώτος με επιμέλεια του αιτούντος ιδρύματος και ο δεύτερος με επιμέλεια του προσθέτως παρεμβαίνοντος σωματείου, οι οποίες (καταθέσεις) περιέχονται στα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά, καθώς και από όλα τα επικαλούμενα και νομίμως προσκομιζόμενα τόσο από το αιτούν όσο και από τους παρεμβαίνοντες έγγραφα, σε συνδυασμό και με τα διδάγματα της κοινής πείρας που λαμβάνονται υπόψη αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο(άρθρα 336 παρ. 4 και 741 ΚΠολΔ), αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Με την υπ’ αριθ. ………./4.3.1974 πράξη του συμβολαιογράφου Πειραιώς ………., συνεστήθη από τον (τότε ζώντα) ιδρυτή και δωρητή ……….. το κοινωφελές ίδρυμα με την επωνυμία «………….» (ήδη αιτούν) με έδρα την Αθήνα, που αποτελεί Ν.Π.Ι.Δ, διεπόμενο από τη συστατική πράξη του, τις διατάξεις του Α.Ν..2039/1939 και τον Οργανισμό του. Ειδικότερα, η σύσταση του ως άνω ιδρύματος εγκρίθηκε με το υπ’ αριθ. 732/4.11.1974 Π.Δ. (ΦΕΚ 321/6.11.1974 τ.Α΄), με το οποίο κυρώθηκε και ο Οργανισμός του, αποτελούμενος από 11 άρθρα, ενώ, στη συνέχεια, με το υπ’ αριθ. 714/1978Π.Δ. (ΦΕΚ 161/28.9.1978 τ.Α΄) αντικαταστάθηκαν τα άρθρα 2, 3, 6 και 7 του Οργανισμού και, τέλος, με το υπ’ αριθ. 976/1980 Π.Δ. (ΦΕΚ 244/21.10.1980 τ. Α΄) αντικαταστάθηκε το άρθρο 6 του Οργανισμού. Ο κύριος σκοπός του αιτούντος ιδρύματος, όπως αυτός ορίσθηκε από τον ως άνω δωρητή του με την συστατική του πράξη και αναφέρεται στο άρθρο 2περ. α΄ του Οργανισμού του, είναι «Η εκ των εισοδημάτων της περιουσίας αυτού ενίσχυσις αριθμού καταγομένων εξ …..-Κυκλάδων μαθητών ή σπουδαστών ή φοιτητών Ανωτέρων και Ανωτάτων Σχολών, κατά τα εν άρθροις 6 και 7 του παρόντος λεπτομερώς οριζόμενα, επί το σκοπώ υποβοηθήσεως προς περαιτέρω συνέχισιν των σπουδών των, είτε δι’ εφ’ άπαξ βοηθήματος είτε δια περιοδικών χρηματικών ενισχύσεων, κατά την ανεξέλεγκτον κρίσιν της Διοικούσης αυτό Επιτροπής και αναλόγως των πόρων αυτού, αποκλειομένων των συγγενών του ιδρυτού και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου». Πρέπει να επισημανθεί ότι στο άρθρο 2 περ. β΄ του Οργανισμού του αιτούντος ιδρύματος, αναφέρεται, ως δεύτερος σκοπός του, και «Η μέσω της Κοινότητος …-Κυκλάδων, συντήρησις και διατήρησις της παλαιότητος, προς τουριστικήν προβολήν, της ημιονικής οδού Αιγιαλού-Χώρας-… και η μέσω της αυτής Κοινότητος, συντήρησις και ο ευπρεπισμός των εν … μνημείων», πλην όμως, όπως γίνεται δεκτό τόσο από το αιτούν όσο και από τον κυρίως παρεμβαίνοντα Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, η ανάγκη εκπλήρωσης του σκοπού αυτού έχει εκλείψει προ πολλού, αφού, σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, τούτο συνιστά αρμοδιότητα του Δήμου ….., με συνέπεια να μην διατυπώνεται, ως προς τον τελευταίο αυτό σκοπό, οιοδήποτε αίτημα από το ανωτέρω ίδρυμα με την κρινόμενη αίτησή του. Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι η περιουσία του αιτούντος ιδρύματος, σύμφωνα με τον τελευταίο ισολογισμό οικονομικού έτους (χρήσεως) 2017, που εγκρίθηκε με το 199/25.1.2018 Πρακτικό της Διοικούσας Επιτροπής του, αποτελείται από: α) το υπό στοιχεία Ι-2 διαμέρισμα ισόγειου ορόφου της επί της οδού ……….. στην Αθήνα (Πετράλωνα) πολυκατοικίας, το οποίο (διαμέρισμα) έχει επιφάνεια 31 τ.μ., και είναι τρέχουσας αξίας (όπως αυτή αναγράφεται στον ως άνω ισολογισμό) 6.368,31 ευρώ, ενώ είναι καλοδιατηρημένο, κατασκευής έτους 1976 και η εκμετάλλευσή του μπορεί να αποφέρει μίσθωμα εκ ποσού 250-300 ευρώ, όπως το ίδιο το αιτούν αναφέρει στην αίτησή του, β) τα έπιπλα του γραφείου του, αξίας 65,85 ευρώ, γ) τα χρηματικά διαθέσιμα του ταμείου του, ποσού 21,01 ευρώ και δ) τις τραπεζικές καταθέσεις του, συνολικού ποσού 287.108,88 ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι σε καταθέσεις προθεσμίας (ήτοι 160.148,91 ευρώ στην Εθνική Τράπεζα και 126.000 στην Τράπεζα Πειραιώς). Περαιτέρω, ως προς τα εισοδήματα από την περιουσία αυτή, αποδείχθηκε κατ’ αρχήν ότι το αιτούν ίδρυμα δεν εκμεταλλεύεται το ως άνω ακίνητο, ιδιοκτησίας του, με συνέπεια το τελευταίο να είναι απρόσοδο. Το αιτούν επικαλείται, ως αιτία της μη εκμετάλλευσης του ακινήτου, ότι σε αυτό στεγάζεται το γραφείο του ιδίου, ενώ, επίσης, συστεγάζεται, χωρίς αντάλλαγμα, και το σωματείο με την επωνυμία «……..» (προσθέτως παρεμβαίνον), που εξυπηρετεί τους δεσμούς, στόχους και ανάγκες των εξ … καταγομένων. Επίσης, οι τόκοι των ως άνω καταθέσεων του αιτούντος ανήλθαν: α) στο ποσό των 1.843,33 ευρώ για το οικονομικό έτος (χρήση) 2017, όπως τούτο αναγράφεται στην έκθεση ισολογισμού του ως άνω έτους (βλ. το …/25.1.2018 Πρακτικό της Διοικούσας Επιτροπής του αιτούντος) και β) στο ποσό των 1.823,41 ευρώ για το οικονομικό έτος (χρήση) 2018, όπως τούτο αναγράφεται στην έκθεση ισολογισμού του ως άνω έτους (βλ. το …../2.2.2019 Πρακτικό της Διοικούσας Επιτροπής του αιτούντος). Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι το αιτούν ίδρυμα για χρονικό διάστημα 44 ετών, ήτοι από το έτος 1974 έως και το τελευταίο (πριν την κατάθεση της ένδικης αίτησης) σπουδαστικό έτος 2017-2018, πραγματοποιεί τον ανωτέρω σκοπό του (ήτοι παροχή χρηματικών ενισχύσεων σε καταγόμενους από την Ίο μαθητές ή σπουδαστές ή φοιτητές Ανωτέρων και Ανωτάτων Σχολών, προς περαιτέρω συνέχιση των σπουδών τους), όπως τούτο αναφέρεται και από το ίδιο το αιτούν στην κρινόμενη αίτησή του. Μάλιστα κατά τα τελευταία σπουδαστικά έτη χορηγήθηκαν χρηματικές ενισχύσεις σε φοιτητές καταγόμενους από την Ίο και συγκεκριμένα στους εγκεκριμένους ισολογισμούς του ιδρύματος των οικονομικών ετών (χρήσεων) 2016, 2017 και 2018 ανεγράφησαν τα ποσά των 4.150 ευρώ, 1.700 και 1.700 ευρώ αντίστοιχα για οικονομικές ενισχύσεις φοιτητών, τα οποία και τους χορηγήθηκαν. Το δε τελευταίο (πριν την κατάθεση της αίτησης) σπουδαστικό έτος 2017-2018 χορηγήθηκε σε τέσσερις (4) φοιτητές, καταγόμενους από την …., το χρηματικό ποσό των 1.700 ευρώ, κατανεμημένο σε 500 ευρώ για τον ένα φοιτητή και σε 400 ευρώ για έκαστο από τους λοιπούς τρεις φοιτητές. Και είναι μεν αληθές, σύμφωνα και με τα διδάγματα της κοινής πείρας, ότι κατά τα τελευταία έτη οι αποδόσεις (τόκοι) των προθεσμιακών χρηματικών καταθέσεων είναι μειωμένοι σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό σε συνδυασμό αφενός με την πρόβλεψη του Οργανισμού του ιδρύματος (βλ. άρθρο 2 αυτού) ότι οι χρηματικές ενισχύσεις προς τους σπουδαστές προέρχονται από τα εισοδήματα από την περιουσία του ιδρύματος και όχι από το κεφάλαιο της περιουσίας αυτής και αφετέρου ότι, κατά τον παρόντα χρόνο, το ίδρυμα δεν έχει άλλα εισοδήματα από την περιουσία του πλην των τόκων από τις καταθέσεις του, έχει οδηγήσει πράγματι σε μείωση των οικονομικών ενισχύσεων που χορηγούνται ετησίως στους σπουδαστές σε σχέση με το ύψος των ενισχύσεων των προγενέστερων ετών. Το γεγονός, όμως, αυτό δεν μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα, ότι η θέληση του ως άνω δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί καθόλου ή έστω κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, ως προς τον προαναφερόμενο ορισθέντα σκοπό. Και τούτο γιατί η ενίσχυση ακόμη και τεσσάρων (4) σπουδαστών ετησίως είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους νέους αυτούς, οι οποίοι, εν μέσω δύσκολων οικονομικών συγκυριών, επιθυμούν την συνέχιση των σπουδών τους. Περαιτέρω, το αιτούν επικαλείται, ως απόδειξη του ότι η θέληση του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, το γεγονός ότι, κατά τα τελευταία σπουδαστικά έτη, χορηγήθηκαν οικονομικές ενισχύσεις σε τέσσερις μόνο σπουδαστές ετησίως, ενώ υπήρχαν πολλοί περισσότεροι δικαιούχοι (μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές καταγόμενοι από την …..) που υπερέβαιναν τους τριάντα (30) ετησίως. Η βούληση, όμως, του δωρητή δεν ήταν η παροχή οικονομικών ενισχύσεων σε όλους τους καταγόμενους από την Ίο μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές, αλλά μόνο σε μέρος αυτών, όπως τούτο αναγράφεται και στο άρθρο 2 του Οργανισμού, στο οποίο αναφέρεται ότι σκοπός του ιδρύματος είναι «Η εκ των εισοδημάτων της περιουσίας αυτού ενίσχυσις αριθμού καταγομένων εξ ….-Κυκλάδων μαθητών ή σπουδαστών ή φοιτητών…». Η επιλογή δε αυτή δεν γίνεται αυθαίρετα από την Διοικούσα Επιτροπή του ιδρύματος, αλλά γίνεται με βάση τα κριτήρια που ο ίδιος ο δωρητής έχει καθορίσει και αναφέρονται στο άρθρο 7 του Οργανισμού, σύμφωνα με το οποίο «Η Διοικούσα Επιτροπή… εξετάζει τας υποβληθείσας αιτήσεις και, λαμβάνουσα υπ’ όψιν βασικώς μεν τον βαθμόν ούτινος ο υποψήφιος έτυχεν εν τω τίτλω σπουδών, εν συνεχεία δε και ετέρους παράγοντας ως λ.χ. την οικογενειακήν και οικονομικήν κατάστασιν, το ήθος του υποψηφίου και της οικογενείας του, την κλίσιν προς ωρισμένον κλάδον σπουδών, ως και έτερον στοιχείον περιερχόμενον εις γνώσιν της Επιτροπής…. επιλέγει δι’ ητιολογημένης αποφάσεως του υποτρόφους, καθορίζουσα άμα το ύψος της παρασχεθησομένης εκάστω ενισχύσεως, τον τρόπον καταβολής και την διάρκειαν αυτής, αναλόγως πάντοτε των πόρων του Ιδρύματος». Περαιτέρω, το αίτημα του ιδρύματος περί επωφελέστερη αξιοποίησης της δωρηθείσας περιουσίας, με την μεταβίβαση του ακινήτου αυτού (διαμερίσματος στα Πετράλωνα), κατά κυριότητα, στο σωματείο «……….» χωρίς αντάλλαγμα, προς εκπλήρωση του καταστατικού σκοπού του τελευταίου, πέραν του ότι δεν ανταποκρίνεται στη βούληση του δωρητή, δεν συνιστά καν επωφελέστερη αξιοποίηση του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου του ιδρύματος, αλλά μεταβίβαση του ακινήτου και μάλιστα χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Σημειώνεται ότι ο σκοπός του εν λόγω σωματείου είναι η επικοινωνία και αλληλοϋποστήριξη των μελών του, η διατήρηση των ηθών, εθίμων και παραδόσεων της …, η συμβολή στην επίλυση τοπικών προβλημάτων της ….. και η επαγρύπνηση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομίας της νήσου» (βλ. άρθρο 2 του καταστατικού του). Ο σκοπός, όμως, αυτός είναι τελείως διαφορετικός από τον κοινωφελή σκοπό του ιδρύματος, όπως καθορίσθηκε με την προαναφερθείσα βούληση του δωρητή. Επίσης, το άλλο κύριο αίτημα του ιδρύματος περί επωφελέστερη αξιοποίησης της δωρηθείσας περιουσίας, με την διάθεση των τραπεζικών καταθέσεων αυτού (αιτούντος ιδρύματος) στον Δήμο …, ως «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης», για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών της νήσου …. με τον τρόπο που αυτό προσδιορίζει καθώς και το επικουρικό αίτημα του ιδρύματος για μεταβίβαση του ως άνω διαμερίσματός του, κατά κυριότητα, στον Δήμο …, χωρίς αντάλλαγμα, προκειμένου οι πόροι από την εκμετάλλευσή του να διατεθούν από τον Δήμο για την επισκευή και ανακαίνιση των υφισταμένων στην …. σχολικών κτιρίων, πέραν του ότι δεν ανταποκρίνεται στη βούληση του δωρητή (αφού ο σκοπός αυτός είναι διαφορετικός από τον προαναφερόμενο κοινωφελή σκοπό του ιδρύματος), δεν συνιστά καν επωφελέστερη αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του ιδρύματος. Τέλος, και το αίτημα του κυρίως παρεμβαίνοντος Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου περί μεταβίβασης τόσο του ακινήτου του αιτούντος ιδρύματος, όσο και των ταμειακών διαθέσιμων του στον Δήμο …., ως «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης», προκειμένου να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την χορήγηση υποτροφιών σε σπουδαστές που κατάγονται από τη νήσο Ίο για την συνέχιση των σπουδών τους, δεν συνιστά, στο παρόν χρονικό στάδιο, επωφελέστερη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων του ιδρύματος, ενόψει και του ότι η βούληση του ως άνω δωρητή συνεχίζει να εκπληρώνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της. Εξάλλου, θα μπορούσαν να αναζητηθούν από το ίδιο το αιτούν ίδρυμα και άλλοι επωφελέστεροι τρόποι αξιοποίησης της δωρηθείσας περιουσίας του δωρητή, ώστε να αυξηθεί το συνολικό ποσό που χορηγείται ετησίως για χρηματικές ενισχύσεις σπουδαστών, όπως το να αποκτήσει προσόδους από το ακίνητό του, ενόψει του ότι, όπως το ίδιο αναφέρει στην αίτησή του, η εκμετάλλευση (εκμίσθωση) αυτού θα μπορούσε να αποφέρει μίσθωμα 250-300 ευρώ μηνιαίως. Επίσης, θα μπορούσε να ερευνηθεί από το αιτούν ίδρυμα και το ενδεχόμενο να ζητηθεί δικαστικώς, εφόσον συντρέχουν οι προς τούτο νόμιμες προϋποθέσεις, να βεβαιωθεί ότι η βούληση του δωρητή μπορεί να πραγματοποιηθεί πληρέστερα με την παροχή των χρηματικών αυτών ενισχύσεων όχι μόνο από τα εισοδήματα της δωρηθείσας περιουσίας αλλά και από το ίδιο το διαθέσιμο ταμειακό κεφάλαιο αυτής, το οποίο, σημειωτέον, είναι ιδιαίτερα σημαντικό και ανέρχεται σε 290.000 ευρώ περίπου (βλ. σχετ. ΕφΑθ 4620/2012 ΕφΑΔ 2013.553 και στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
- Με βάση όλα τα προαναφερόμενα, αποδείχθηκε ότι η βούληση του δωρητή …………….. ήταν να διατεθούν τα εισοδήματα της δωρηθείσας στο αιτούν περιουσίας του για την παροχή χρηματικών ενισχύσεων σε καταγόμενους από την Ίο μαθητές ή σπουδαστές ή φοιτητές Ανωτέρων και Ανωτάτων Σχολών, προς περαιτέρω συνέχιση των σπουδών τους, σκοπός που πραγματοποιείται επί 44 περίπου έτη, έστω και με μειωμένο κατά τα τελευταία έτη χρηματικό ποσό. Συνεπώς, με βάση τα ανωτέρω περιστατικά, δεν αποδείχθηκε αδυναμία υλοποίησης της θέλησης του ως άνω δωρητή εξαιτίας οικονομικών λόγων, στο σύνολό της, ούτε -σε κάθε περίπτωση- κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, ενώ, επίσης, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, η αξιοποίηση της περιουσίας του ιδρύματος που προτείνεται από τον αιτούν και οριοθετείται από το αίτημα της κρινόμενης αίτησης, δεν αποτυπώνει την αληθινή βούληση του διαθέτη, ο οποίος εάν ήθελε να διαθέσει την περιουσία του για την επισκευή των υφισταμένων σχολικών κτιρίων και για την αγορά νέων σχολικών κτιρίων στη νήσο …., θα μπορούσε εξ αρχής να διαθέσει την περιουσία του για το λόγο αυτό, αφού ανάγκες για τα σχολικά κτίρια της ….., υπήρχαν, ίδιες ή παρεμφερείς, και κατά το χρόνο τέλεσης της δωρεάς του και σύστασης του ιδρύματος. Συνακόλουθα, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη, ενώ πρέπει να απορριφθεί και η πρόσθετη υπέρ αυτής παρέμβαση του σωματείου «…… .». Επίσης, πρέπει να απορριφθεί, ως ουσιαστικά αβάσιμη, και η ασκηθείσα (προφορικά και με τις προτάσεις του) κυρία παρέμβαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, αφού, πέραν του ότι δεν αποδείχθηκε αδυναμία υλοποίησης της θέλησης του ως άνω δωρητή, δεν κρίνεται, στο παρόν χρονικό στάδιο, ότι η θέληση του δωρητή μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με την διάθεση της δωρηθείσας περιουσίας στον Δήμο …, όπως ζητείται από τον κυρίως παρεμβαίνοντα. Τέλος, ενόψει του ότι η υποβολή δικαστικών εξόδων προϋποθέτει υποβολή αιτήματος, το οποίο, όμως, στην προκείμενη περίπτωση, υπέβαλε μόνο ο κυρίως παρεμβαίνων που ηττήθηκε, δεν τίθεται διάταξη για τα δικαστικά έξοδα.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Συνεκδικάζει κατ’ αντιμωλία των διαδίκων, α) την από 31.10.2018 (με αριθμό έκθεσης κατάθεσης ……./2018) αίτηση του ΝΠΙΔ με την επωνυμία «.. .», β) την ασκηθείσα προφορικά και με τις προτάσεις του, πρόσθετη υπέρ της ως άνω αίτησης παρέμβαση του σωματείου με την επωνυμία «…» και γ) την ασκηθείσα προφορικά και με τις προτάσεις του, αυτοτελή κύρια παρέμβαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου.
Απορρίπτει την ως άνω αίτηση και την πρόσθετη υπέρ αυτής παρέμβαση.
Απορρίπτει την ως άνω κύρια παρέμβαση.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στον Πειραιά την 9η Ιανουαρίου 2020 και δημοσιεύθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2020 σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου αυτού με απόντες τους διαδίκους και τους πληρεξούσιους δικηγόρους όσων εξ αυτών παραστάθηκαν.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ