ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΤΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Αριθμός Απόφασης 384/2020
ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
Αποτελούμενο από το Δικαστή Ελευθέριο Γεωργίλη, Εφέτη, ο οποίος ορίστηκε από τον Πρόεδρο του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Εφετείου Πειραιά και από τη Γραμματέα Ε.Τ.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Η από 23.11.2018 έφεση της εν μέρει ηττηθείσας εναγόμενης, εταιρείας με την επωνυμία “…………….”, κατά της οριστικής απόφασης 1934/2018 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, η οποία εκδόθηκε αντιμωλία των διαδίκων, κατά την τακτική διαδικασία και με την οποία έγινε εν μέρει δεκτή η από 27.7.2016 αγωγή των εναγόντων ………………., έχει ασκηθεί νομότυπα και εμπρόθεσμα (άρθρα 495 §§1, 2, 511, 513 §1β, 516 §1, 517 και 518 §2 του Κ.Πολ.Δ., όπως η παρ. 2 του άρθρου 518 ισχύει, μετά την τροποποίησή της με το άρθρο τρίτο του άρθρου 1 του ν. 4335/2015). Περαιτέρω, αρμοδίως φέρεται για συζήτηση, ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου (άρθρο 19 του Κ.Πολ.Δ., όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4 §2 του ν. 3994/2011), ενώ έχει κατατεθεί το σχετικό παράβολο, κατ’ άρθρο 495 §3Α. περ. β´ του Κ.Πολ.Δ. Πρέπει, επομένως, να γίνει τυπικά δεκτή (άρθρο 532 του Κ.Πολ.Δ.) και να ερευνηθεί περαιτέρω, ως προς το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων της (άρθρο 533 §1 του ίδιου Κώδικα), κατά την ίδια ως άνω διαδικασία. Εξάλλου, η εκκαλούσα κατέθεσε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου τούτου πρόσθετους λόγους έφεσης, με το από 10.12.2018 ιδιαίτερο δικόγραφο, χωρίς ωστόσο να έχει κοινοποιηθεί στις εφεσίβλητες, γεγονός άλλωστε, που δεν επικαλείται ούτε η εκκαλούσα. Πρέπει επομένως, αφού συνεκδικαστούν οι πρόσθετοι λόγοι με την ως άνω έφεση, λόγω του παρακολουθηματικού τους χαρακτήρα (άρθρο 520 §2 του Κ.Πολ.Δ.), να απορριφθούν ως απαράδεκτοι, λόγω έλλειψης προδικασίας, κατ’ άρθρο 111 του Κ.Πολ.Δ., αφού με την επίδοση του οικείου δικογράφου δεν προπαρασκευάζεται απλώς η συζήτηση, αλλά ολοκληρώνεται η διαδικασία άσκησης των προσθέτων λόγων (Ολ.Α.Π. 33/1990 Νο.Β. 1991, σελ. 230, Α.Π. 1921/2017, Α.Π. 1822/2017 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ” και Α.Π. 660/2005 Ελλ.Δ/νη 2006, σελ. 1026). Σημειωτέον ότι το προαναφερόμενο δικόγραφο των πρόσθετων λόγων έφεσης δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε ως αυτοτελής έφεση, διότι προϋπόθεση προς τούτο είναι να έχει κατατεθεί στη γραμματεία και του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, που εξέδωσε την εκκαλουμένη, γεγονός που δεν συνέβη εν προκειμένω, αφού κατατέθηκαν (οι πρόσθετοι λόγοι) με δικόγραφο μόνο στη Γραμματεία αυτού του Δικαστηρίου (Α.Π. 1822/2017 ό.π.).
ΙΙ. Από τις διατάξεις των άρθρων 688-690 του Α.Κ., που καθορίζουν λεπτομερώς την ευθύνη του εργολάβου, ανάλογα με τη φύση των ελαττωμάτων και ελλείψεων, τα οποία φέρει το έργο που εκτελέστηκε από αυτόν, προκύπτει, ότι ο εργοδότης δικαιούται να απαιτήσει: α) σε περίπτωση επουσιωδών ελαττωμάτων, είτε τη διόρθωση αυτών, είτε την ανάλογη μείωση της αμοιβής, β) σε περίπτωση ουσιωδών ελαττωμάτων, τα οποία καθιστούν το έργο άχρηστο ή έλλειψης των συνομολογηθεισών ιδιοτήτων, είτε τη διόρθωση, είτε την ανάλογη μείωση της αμοιβής, είτε αντί αυτών να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση και γ) σε περίπτωση κατά την οποία οι ελλείψεις του έργου, οι οποίες ανάγονται, είτε σε ουσιώδη, είτε σε επουσιώδη ελαττώματα, όσο και σε συμφωνημένες ιδιότητες, που οφείλονται σε υπαιτιότητα του εργολάβου, ο εργοδότης δικαιούται, αντί υπαναχώρησης ή μείωσης της αμοιβής, να απαιτήσει αποζημίωση για κάθε ζημία, η οποία προήλθε από το γεγονός ότι ο εργολάβος δεν ανταποκρίθηκε υπαίτια στις υποχρεώσεις του από τη σύμβαση να κατασκευάσει έργο, που να φέρει τις συμφωνημένες ιδιότητες και χωρίς ελαττώματα (Α.Π. 935/2019 και Α.Π. 203/2019 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Η αποζημίωση περιλαμβάνει, κατ’ αρχήν, τη δαπάνη, στην οποία πρέπει να υποβληθεί ή υποβλήθηκε ο εργοδότης για να αποκαταστήσει τις ελλείψεις του έργου, καθώς, επίσης, το διαφυγόν κέρδος και κάθε περαιτέρω ζημία. Την απαιτούμενη για την ευθύνη του εναγόμενου εργολάβου προς αποζημίωση, εξαιτίας ελλείψεων του εκτελεσθέντος έργου, από υπαιτιότητά του, δεν υποχρεούται να επικαλεσθεί και αποδείξει ο ενάγων εργοδότης, αλλά να αποκρούσει ο εναγόμενος εργολάβος, επικαλούμενος έλλειψη υπαιτιότητάς του, προς απαλλαγή του από την υποχρέωση αποζημίωσης (Α.Π. 203/2019 ό.π., Α.Π. 1281/2018 και Α.Π. 985/2015 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Εξάλλου, όπως προκύπτει από τις ανωτέρω διατάξεις, διαγράφεται με αυτές διαζευκτικά συρροή περισσοτέρων δικαιωμάτων υπέρ του εργοδότη, ο οποίος έχει έτσι το εκλεκτικό δικαίωμα να ασκήσει οποιοδήποτε από τα παραπάνω παρεχόμενα σε αυτόν δικαιώματα, όταν δε, κάνει την επιλογή του, ασκώντας ένα από αυτά, δεν μπορεί να παραιτηθεί και να ασκήσει το άλλο, με την έννοια ότι η επιλογή του ενός αποκλείει την άσκηση των λοιπών (Ολ.Α.Π. 50/2005 Ελλ.Δ/νη 2006, σελ. 84, Α.Π. 203/2019 ό.π. και Α.Π. 1283/2017 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Και τούτο, διότι, σύμφωνα με τον κανόνα του άρθρου 306 του Α.Κ., ο οποίος εφαρμόζεται και επί διαζευκτικής συρροής δικαιωμάτων, η ως άνω επιλογή, που μπορεί να γίνει με άτυπη, μονομερή και απευθυντέα δήλωση προς τον εργολάβο, είναι αμετάκλητη και αναλίσκεται με τη δήλωση του εργοδότη ότι ασκεί ένα από τα πιο πάνω δικαιώματα (Α.Π. 935/2019, Α.Π. 203/2019, Α.Π. 1229/2017 και Α.Π. 985/2015 όλες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Περαιτέρω, σε περίπτωση άσκησης του δικαιώματος διόρθωσης, εάν η προθεσμία, που έταξε ο εργοδότης στον εργολάβο προς διόρθωση των ελαττωμάτων, παρέλθει άπρακτη, ο εργολάβος καθίσταται υπερήμερος. Το ίδιο συμβαίνει και αν αρνηθεί τη διόρθωση, εξαιτίας δε της υπερημερίας ο εργοδότης δικαιούται να εκτελέσει ο ίδιος τη διόρθωση με δικές του δαπάνες, κατ’ ανάλογη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 687 του Α.Κ., σε συνδυασμό με εκείνη του άρθρου 945 του Κ.Πολ.Δ., τις οποίες (δαπάνες) δικαιούται να απαιτήσει από τον εργολάβο. Εφόσον μάλιστα, τα ελαττώματα αυτά ή οι ελλείψεις οφείλονται σε υπαιτιότητα του τελευταίου, ο εργοδότης δικαιούται να ζητήσει και τις οποιεσδήποτε υπόλοιπες αξιώσεις αποζημίωσης, που συνδέονται με την ύπαρξή τους [(ελαττωμάτων και ελλείψεων) (Α.Π. 935/2019, Α.Π. 1229/2017 ό.π. και Α.Π. 40/2010 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”)]. Εξάλλου, η αξίωση αποζημίωσης δεν παρέχεται στον ενάγοντα διαζευκτικά και με το δικαίωμα για διόρθωση, αλλά μόνο με τα δικαιώματα για υπαναχώρηση ή μείωση της αμοιβής (Α.Π. 935/2019 ό.π.).
ΙΙΙ. Στην προκείμενη περίπτωση, με την από 27.7.2016 αγωγή τους ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, οι ενάγοντες ιστορούσαν ότι είχαν την επικαρπία η πρώτη και την ψιλή κυριότητα οι δεύτερη και τρίτος του ειδικά αναφερόμενου ακινήτου, που βρίσκεται στο Κερατσίνι. Ότι η εναγομένη – Ο.Ε. ανήγειρε στο ακίνητο αυτό, πολυκατοικία με το σύστημα της αντιπαροχής, όπως συμφώνησαν και τους παρέδωσε δύο διαμερίσματα. Ότι ένα μήνα μετά την εγκατάστασή τους σ’ αυτά, τον Απρίλιο του 2006, άρχισαν να εμφανίζονται στα πλακάκια του δαπέδου στίγματα, τα οποία μεγάλωναν και δημιουργούνταν τρύπες. Ότι με εξώδικη δήλωσή τους ζήτησαν από την εναγομένη να διορθώσει τα ελαττώματα στα δάπεδα των διαμερισμάτων τους, αυτή, όμως, μετά από καθυστερήσεις, αρνήθηκε. Ότι, κατόπιν αιτήματός τους, διενεργήθηκε πραγματογνωμοσύνη από το Τ.Ε.Ε., με βάση την οποία διαπιστώθηκε ότι τα ανωτέρω πλακάκια, ήταν κακής ποιότητας και είχαν ασύνηθες και σοβαρό κατασκευαστικό ελάττωμα. Ότι για την αποκατάσταση του ουσιώδους αυτού πραγματικού ελαττώματος και της έλλειψης συνομολογηθείσας ιδιότητας, απαιτούνται οι ειδικά περιγραφόμενες εργασίες, ποσού 21.200,38 ευρώ και για την αγορά νέων πλακιδίων ποσό 9.548 ευρώ. Ότι για τη διενέργεια των εργασιών αυτών πρέπει να απομακρυνθεί η οικοσκευή των δύο κατοικιών με μεταφορική εταιρεία και απαιτείται ποσό 2.294 ευρώ για την κάθε μία, ενώ για τη μίσθωση νέων ισάξιων διαμερισμάτων για τον ένα μήνα, που εκτιμάται ότι θα διαρκέσουν οι εργασίες αποκατάστασης, χρειάζεται ποσό 600 ευρώ για κάθε διαμέρισμα. Ότι η δαπάνη αυτή δεν είναι δυσανάλογη, λαμβανομένου υπόψη του όλου έργου που εκτελέστηκε. Κατόπιν τούτων, ζήτησαν να υποχρεωθεί η εναγομένη να τους καταβάλει τα πιο πάνω ποσά και συνολικά 36.536,38 ευρώ, άλλως να υποχρεωθεί η ίδια η εναγομένη να διορθώσει τα πιο πάνω ελαττώματα και σε περίπτωση άρνησής της, να τις ενεργήσουν αυτοί, κατόπιν προκαταβολής των δαπανών από την εναγομένη, με το νόμιμο τόκο από την επίδοση της προηγούμενης όμοιας αγωγής τους, που απορρίφθηκε ως αόριστη. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, δικάζοντας αντιμωλία των διαδίκων, με την εκκαλούμενη οριστική του απόφαση, κατ’ ορθή εκτίμηση της αγωγής, έκρινε ως νόμιμο το επικουρικό αίτημα αυτής, ως στηριζόμενο στις διατάξεις των άρθρων 297, 298 εδ. α´, 681, 687, 688 του Α.Κ. και 945 του Κ.Πολ.Δ. Ακολούθως, τη δέχθηκε εν μέρει ως και κατ’ ουσία βάσιμη και υποχρέωσε την εναγομένη να καταβάλει στους ενάγοντες το ποσό των 35.197,18 ευρώ. Ήδη, κατά της απόφασης αυτής παραπονείται η εναγομένη, για τους διαλαμβανόμενους στην έφεσή της λόγους, που είναι ορισμένοι και ανάγονται, κατ’ ορθή εκτίμησή της σε εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου και κακή εκτίμηση των αποδείξεων και ζητεί την εξαφάνισή της, ώστε να απορριφθεί η αγωγή. Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη ότι, υπό τα εκτιθέμενα, οι ενάγοντες άσκησαν το δικαίωμα της διόρθωσης, εφόσον η προθεσμία, που έταξαν στην εναγομένη – εργολάβο προς διόρθωση των ελαττωμάτων, παρήλθε άπρακτη, σύμφωνα και με όσα αναφέρονται στη μείζονα σκέψη, η τελευταία κατέστη υπερήμερη και δικαιούνται να εκτελέσουν οι ίδιοι (ενάγοντες) τη διόρθωση με δικές τους δαπάνες, κατ’ ανάλογη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 687 του Α.Κ., σε συνδυασμό μ’ εκείνη του άρθρου 945 του Κ.Πολ.Δ. Εφόσον όμως, δεν επικαλούνται την ύπαρξη υπαιτιότητας της εναγομένης, την οποία μάλιστα, αποκρούουν και με την προσθήκη των προτάσεών τους, ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και δεν ζητούν και αποζημίωση, κατ’ άρθρο 690 Α.Κ., οι δαπάνες που μπορούν να ζητήσουν αφορούν μόνο αυτές που απαιτούνται για την αποκατάσταση των ελλείψεων του έργου και όχι την περαιτέρω ζημία, που συνδέεται με την ύπαρξή τους. Επομένως, τα αιτούμενα ποσά για τη μίσθωση νέων ισάξιων διαμερισμάτων (600 ευρώ για το κάθε διαμέρισμα), για το χρονικό διάστημα που εκτιμάται ότι θα διαρκέσουν οι εργασίες αποκατάστασης, είναι μη νόμιμα. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, το οποίο έκρινε νόμιμη την αγωγή, ως προς τα αιτούμενα αυτά κονδύλια, στη συνέχεια δε, τα δέχθηκε και ως ουσιαστικά βάσιμα, έσφαλε ως προς την εφαρμογή του νόμου και πρέπει το Δικαστήριο αυτεπάγγελτα, αφού κάνει δεκτή την έφεση, να κρατήσει και να δικάσει την αγωγή ως προς το αίτημά της αυτό και να το απορρίψει ως μη νόμιμο, εφόσον ζητεί την απόρριψη της αγωγής η εκκαλούσα, έστω και για εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων (Α.Π. 1417/2019 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”), δεν εκδίδεται δε, επιβλαβέστερη απόφαση γι’ αυτήν.
ΙV. Κατά τη διάταξη του άρθρου 692 του Α.Κ., μετά την έγκριση του έργου από τον εργοδότη, ο εργολάβος απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη για τις ελλείψεις του, εκτός εάν αυτές δεν μπορούσαν να διαπιστωθούν με κανονική εξέταση, όταν έγινε η παραλαβή του έργου ή αν ο εργολάβος τις απέκρυψε με δόλο. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, η έγκριση προϋποθέτει πραγματική παράδοση του έργου, μπορεί δε να είναι ρητή, με την έννοια ότι ο εργοδότης δήλωσε ότι το έργο εκτελέστηκε σύμφωνα με τους όρους και τις προδιαγραφές της εργολαβικής σύμβασης που κατάρτισε με τον εργολάβο, ή σιωπηρή, που μπορεί να συναχθεί από την ανεπιφύλακτη ή χωρίς διαμαρτυρία παραλαβή του έργου από τον εργοδότη. Παρά την έγκριση του εργοδότη ο εργολάβος ευθύνεται για τις ελλείψεις του έργου, αν αυτές δεν μπορούσαν να διαγνωστούν με κανονική εξέταση αυτού, κατά την παραλαβή του και μάλιστα, είτε έγινε η “κανονική” εξέταση είτε όχι (Α.Π. 1129/2017, Α.Π. 361/2014 και Α.Π. 226/2012 όλες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”) ή αν ο εργολάβος τις απέκρυψε με δόλο (Α.Π. 1129/2017 ό.π.).
- Στην προκείμενη περίπτωση, από τις ένορκες βεβαιώσεις …………../6.12.2016, που λήφθηκαν ενώπιον του Ειρηνοδίκη Πειραιά, μετά από νομότυπη κλήτευση της εναγομένης [(η ένορκη βεβαίωση ……./ 21.12.2016 ενώπιον της Ειρηνοδίκη Πειραιά, που προσκόμισε η τελευταία, δεν λαμβάνεται υπόψη, ως ανύπαρκτο αποδεικτικό μέσο, καθώς δεν προκύπτει η νομότυπη κλήτευση των εναγόντων, προϋπόθεση η οποία λαμβάνεται αυτεπάγγελτα υπόψη από το Δικαστήριο (Α.Π. 1175/2019 και Α.Π. 673/2018 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”), (η εναγομένη δεν επικαλείται, ούτε προσκομίζει έκθεση επίδοσης, ενώ οι ενάγοντες προσκομίζουν την από 15.12.2016 πρόσκληση να παραστούν για την εξέταση μάρτυρα ενώπιον του Ειρηνοδικείου Νίκαιας, όπου και εμφανίστηκε η δεύτερη εξ αυτών χωρίς να παραστεί η εναγομένη, όπως προκύπτει από την από 21.12.2016 βεβαίωση του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου Νίκαιας)], από την επισκόπηση των προσκομιζόμενων φωτογραφιών, των οποίων η γνησιότητα δεν αμφισβητείται (άρθρα 444 §1γ΄, 448 §2 και 457 §4 Κ.Πολ.Δ.), καθώς και από την εκτίμηση των εγγράφων που διάδικοι επικαλούνται και προσκομίζουν νόμιμα, είτε προς άμεση απόδειξη είτε για τη συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων (η τυχόν αναφορά κατωτέρω ορισμένων από τα έγγραφα αυτά είναι ενδεικτική, αφού δεν παραλήφθηκε κάποιο για την ουσιαστική διάγνωση της διαφοράς – Α.Π. 386/2015 και Α.Π. 1001/2012 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. «ΝΟΜΟΣ»), αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Οι ενάγοντες – εφεσίβλητοι είχαν την κυριότητα (η πρώτη την επικαρπία και οι δεύτερη και τρίτος την ψιλή κυριότητα, κατ’ ίσα μέρη) ενός οικοπέδου, που βρίσκεται στην ….., εντός του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης του Δήμου Κερατσινίου, στη συμβολή των οδών ………………, με εμβαδό 205 τ.μ. Στο πλαίσιο της αξιοποίησής του, οι τελευταίοι ανέθεσαν στην εκκαλούσα – εναγόμενη εταιρεία, με το προσύμφωνο και εργολαβικό συμβόλαιο ……../2004 πώλησης ποσοστών εξ αδιαιρέτου συγκυριότητας επί του οικοπέδου, του συμβολαιογράφου Πειραιά ……….., την ανέγερση πολυώροφης πολυκατοικίας επ’ αυτού (ακινήτου) με το σύστημα της αντιπαροχής. Στους οικοπεδούχους συμφωνήθηκε ότι θα περιέλθουν, μεταξύ άλλων και οι οριζόντιες ιδιοκτησίες (διαμερίσματα) του πρώτου και του δεύτερου υπέρ του ισογείου ορόφου. Στη συνέχεια, καταρτίσθηκε η πράξη σύστασης οριζοντίων ιδιοκτησιών και κανονισμού πολυκατοικίας …../2005 του ίδιου ως άνω συμβολαιογράφου, που μεταγράφηκε νόμιμα, με την οποία η πολυκατοικία υπήχθη στις διατάξεις του ν. 3741/1929, του ν.δ. 1024/1971 και των άρθρων 1002 και 1117 του Α.Κ. Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στους εφεσίβλητους, το Δεκέμβριο του 2005, αυτοί δε, μεταβίβασαν στους υποδειχθέντες από την εκκαλούσα τρίτους, τις οριζόντιες ιδιοκτησίες, που αντιστοιχούσαν στο εργολαβικό της αντάλλαγμα. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2006, λίγο μετά την εγκατάσταση των εφεσίβλητων στα διαμερίσματά τους, η οποία έλαβε χώρα το Μάρτιο του ίδιου έτους, έγιναν αντιληπτά σε ορισμένα πλακίδια, που είχαν τοποθετηθεί στο δάπεδο, μικρά στίγματα, τα οποία βαθμιαία πολλαπλασιάζονταν, ενώ αυξανόταν η διάμετρός τους και σε κάποια μάλιστα, δημιουργούνταν μικρές τρύπες. Σταδιακά, τα επιδαπέδια πλακίδια σε όλα τα δωμάτια, τους ημιυπαίθριους χώρους και τους εξώστες, πλην αυτών των μπάνιων, άρχιζαν να εμφανίζουν τα ανωτέρω στίγματα. Κατόπιν τούτων, τον Ιούλιο του 2006 ο νόμιμος εκπρόσωπος και διαχειριστής της εκκαλούσας ………. επισκέφθηκε τα διαμερίσματα αυτά, είδε τα πλακάκια και υποσχέθηκε την αντικατάστασή τους. Εκπρόσωπος δε της κατασκευάστριας των πλακιδίων ιταλικής εταιρείας επισκέφθηκε επίσης, τα ίδια διαμερίσματα, το Μάρτιο του 2007, λαμβάνοντας και δύο πλακίδια προς εξέταση. Τελικά, η ιταλική εταιρεία, με την από 12.4.2007 επιστολή της προς την εκκαλούσα – αντισυμβαλλομένη της, χωρίς σαφώς διατυπωμένη θέση για την αιτία του προβλήματος, δήλωνε ότι προτίθεται να αντικαταστήσει, χωρίς καμία επιβάρυνση, όλα τα πλακίδια (200 τ.μ.), προκειμένου να αρθούν τα εμφανισθέντα ελαττώματα, ώστε να τοποθετηθούν καινούργια, τα έξοδα της οποίας (τοποθέτησης) ωστόσο, δεν αναλάμβανε. Στη συνεχεία, ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις στα διαμερίσματα από υπεύθυνους τόσο της εκκαλούσας, όσο και της ιταλικής εταιρείας, οι οποίοι έλαβαν εκ νέου δείγματα πλακιδίων, χωρίς οι εκπρόσωποι της εργολήπτριας εταιρείας να αρνούνται ή να αμφισβητούν το πρόβλημα που δημιουργήθηκε. Εξάλλου, η ιταλική κατασκευάστρια των πλακιδίων εταιρεία, με την από 10.4.2008 επιστολή της προς τους ενάγοντες, ζήτησε έγγραφη απάντηση, προκειμένου να χορηγήσει την απαιτούμενη ποσότητα πλακιδίων για τη συνολική αντικατάσταση των ελαττωματικών δαπέδων. Μετά από όλα αυτά, ενώ είχαν παρέλθει δύο έτη από την εμφάνιση των ως άνω ελαττωμάτων και η εκκαλούσα, χωρίς να αμφισβητεί την ύπαρξή τους, δεν αναλάμβανε τη διόρθωσή τους, οι εφεσίβλητοι της κοινοποίησαν, στις 10.9.2008, την από 2.9.2008 εξώδικη δήλωση – πρόσκληση – διαμαρτυρία. Με αυτή την καλούσαν όπως, εντός 20 ημερών, προβεί με δικές της δαπάνες και επιμέλεια στη διόρθωση των δαπέδων των διαμερισμάτων, αποκαθιστώντας κάθε έλλειψη και κακοτεχνία, με την αντικατάσταση των πλακιδίων με νέα, σύμφωνα και με τους όρους του μεταξύ τους εργολαβικού συμβολαίου. Σε απάντηση της ανωτέρω, η εκκαλούσα, με την από 12.9.2008 εξώδικη δήλωσή της, αμφισβήτησε, για πρώτη φορά από την εμφάνιση του προβλήματος, την ευθύνη της και ισχυριζόμενη ότι αφορούσε σε 2-3 πλακίδια, ζητούσε να της επιτραπεί η είσοδος στα διαμερίσματα, προς διαπίστωση της αλήθειας των ισχυρισμών των εφεσίβλητων. Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε, παρά το γεγονός ότι, κατά το πρόσφατο παρελθόν, οι εφεσίβλητοι είχαν επιτρέψει στον εκπρόσωπο της εκκαλούσας, την είσοδο στις ιδιοκτησίες τους. Την 1.10.2008, η τελευταία, με νέα εξώδικη δήλωση, που απηύθυνε στους εφεσίβλητους, απάντησε ότι εντόπισε μικρά ξύσματα μόνο σε 20-25 πλακίδια, τα οποία θεωρούσε ότι προκλήθηκαν από τη χρήση ιδιαίτερα καυστικού υγρού, που χρησιμοποίησαν κατά τον καθαρισμό τους, αρνούνταν δε, την οποιαδήποτε ευθύνη της προς αντικατάστασή τους, εξαιτίας της ανεπιφύλακτης εκ μέρους των εφεσίβλητων παραλαβής των διαμερισμάτων. Κατόπιν τούτων, οι τελευταίοι απευθύνθηκαν στο Τ.Ε.Ε. και ζήτησαν τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, η οποία γνωστοποιήθηκε στην εκκαλούσα. Η τελευταία συμμετείχε στις συναντήσεις που έγιναν με το νόμιμο εκπρόσωπό της, τον πληρεξούσιο δικηγόρο της, τον μελετητή και επιβλέποντα μηχανικό της οικοδομής, ενώ συμμετείχαν τόσο ο προμηθευτής των πλακιδίων της, όσο και ο τεχνικός σύμβουλος των εφεσίβλητων. Αφού αναφέρθηκαν οι απόψεις των μερών, παραδόθηκαν τμήματα της τσιμεντοκονίας και των πλακιδίων, στο ειδικό εργαστήριο της …….. Α.Ε. Κατόπιν έκδοσης του πορίσματος του εργαστηρίου αυτού, διαπιστώθηκε, με την από 29.7.2009 Τεχνική Έκθεση Πραγματογνωμοσύνης του διορισθέντος από το Τ.Ε.Ε. Αρχιτέκτονα Μηχανικού …………., ότι τα πλακίδια, που εξετάστηκαν, είχαν τεχνικές ατέλειες και δεν πληρούσαν τις απαιτούμενες από τα ευρωπαϊκά πρότυπα και αγορανομικές διατάξεις τεχνικές προδιαγραφές, επειδή η υδατοαπορροφητικότητά τους ήταν διπλάσια από το επιτρεπόμενο (η τιμή της ήταν μεταξύ 1,10 και 1,38, ενώ, σύμφωνα με τις προδιαγραφές, έπρεπε να είναι μικρότερη από 0,5) και όσον αφορά στην αντοχή σε κηλίδωση, δεν καθάρισαν στη δοκιμή με μπλε μεθυλένιο και υπερμαγγανικό κάλιο. Κατά συνέπεια, δεν χαρακτηρίζονταν ως Α ή πρώτης διαλογής, αν και ανέγραφαν ότι ήταν τέτοιας. Εξάλλου, από τον έλεγχό τους προέκυψε ότι η χρήση ακατάλληλης κόλλας ή άλλων ακατάλληλων υλικών ή και κατάλληλων υλικών με λάθος αναλογία, δεν οδηγεί στη συγκεκριμένη φθορά και δεν μπορεί να προέλθει ούτε από τη χρήση απορρυπαντικών, το ελάττωμα δε αυτό χαρακτηρίζεται ως ασύνηθες και σοβαρό. Κατόπιν τούτων, λόγω της επάρκειας των αποδείξεων, που προσκομίζονται για τη μόρφωση της κρίσης του Δικαστηρίου, ως προς την ύπαρξη του ανωτέρω ελαττώματος των πλακιδίων, δεν κρίνεται αναγκαίο, ούτε συντρέχει περίπτωση για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, όπως ζητεί η εκκαλούσα (βλ. σχετ. Α.Π. 842/2018 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”). Σημειωτέον ότι όπως, όπως κατέθεσε τόσο ο σύζυγος της δεύτερης εφεσίβλητης όσο και ο πολιτικός μηχανικός …………… με τις ένορκες βεβαιώσεις τους, το ελάττωμα αυτό έχει εμφανιστεί στο 50% των πλακιδίων και μάλιστα, δεν βρίσκονται σε συγκεκριμένο χώρο, αλλά άτακτα κατανεμημένα, ενώ αντίθετα, η εκκαλούσα ισχυρίζεται ότι αφορούν σε 20-25 πλακίδια και των δύο διαμερισμάτων των εφεσίβλητων. Εξάλλου, σύμφωνα με την από 30.9.2004 συγγραφή υποχρεώσεων, που ανήκει στο συμβόλαιο ………./2004 του συμβολαιογράφου Πειραιά ……………….., συμφωνήθηκε στα δάπεδα εντός των διαμερισμάτων (χώρο υποδοχής, διαδρόμους, κουζίνα, WC ξένων, μπαλκόνια και υπνοδωμάτια), πλην του λουτρού, να τοποθετηθούν μάρμαρα Ιωαννίνων Σπέσιαλ ή πλακίδια αντίστοιχης αξίας (άρθρο 5), η οποία ανέρχεται σε 35 ευρώ. Όμως, πλακίδια αντίστοιχης αξίας είναι αυτά της Α´ ή πρώτης διαλογής, που, όπως αναφέρθηκε, δεν ήταν αυτά που τοποθετήθηκαν από την εναγομένη. Πρόκειται επομένως, για επουσιώδες ελάττωμα των διαμερισμάτων, αφού δεν τα καθιστά άχρηστα, δεν αναιρεί δηλαδή, ολοσχερώς τη χρησιμότητά τους, αλλά την παραβλάπτει, με τρόπο επουσιώδη. Και μπορεί αυτό να μην οφείλεται σε πταίσμα της εναγομένης ή των προστηθέντων υπαλλήλων της, η έλλειψη όμως αυτή της υπαιτιότητάς της, έχει ως έννομη συνέπεια μόνο το ότι δεν ευθύνεται για την καταβολή διαφυγόντος κέρδους και περαιτέρω ζημίας. Περαιτέρω, η ύπαρξη των ελαττωμάτων αυτών παρέχει στους εφεσίβλητους τα δικαιώματα που προβλέπονται από το νόμο (688 Α.Κ.) και ειδικότερα, είτε τη διόρθωσή τους, είτε την ανάλογη μείωση της αμοιβής, από τα οποία επέλεξαν να ασκήσουν αυτό της διόρθωσης, με την από 2.9.2008 εξώδικη δήλωσή τους. Η εκκαλούσα, ωστόσο, αρνήθηκε να προβεί στη διόρθωση των ελαττωματικών πλακιδίων, που τοποθέτησε, η δε εικοσαήμερη προθεσμία που τάχθηκε σ’ αυτήν, με την ως άνω εξώδικη δήλωση, παρήλθε άπρακτη και η ίδια κατέστη υπερήμερη. Κατά συνέπεια, οι εφεσίβλητοι έχουν δικαίωμα να προβούν σε αντικατάσταση των ελαττωματικών πλακιδίων με τοποθέτηση νέων Α´ ή πρώτης διαλογής, όπως είχε συμφωνηθεί μεταξύ των μερών με τη γενική συγγραφή υποχρεώσεων, κατά τις διατάξεις των άρθρων 687 του Α.Κ. και 945 του Κ.Πολ.Δ., που εφαρμόζονται αναλογικά, σύμφωνα και με όσα αναφέρονται στην υπό στοιχείο ΙΙ νομική σκέψη. Η εκκαλούσα ισχυρίστηκε πρωτόδικα και επαναφέρει ως λόγο έφεσης, ότι τα πλακίδια επιλέχθηκαν, όχι από αυτήν, αλλά από τους εφεσίβλητους και επομένως, ότι εκείνοι είναι υπαίτιοι για τα ελαττώματά τους, κατ’ άρθρο 691 Α.Κ. Ο ισχυρισμός της αυτός είναι αβάσιμος, αφού η εκκαλούσα – εργολάβος, προς απαλλαγή της όφειλε να φέρει ρητές αντιρρήσεις, γεγονός το οποίο ούτε επικαλείται, ούτε αποδείχθηκε. Επιπλέον, το έργο συμφωνήθηκε να κατασκευαστεί με δαπάνες και υλικά υπό την επιμέλεια της, στο πλαίσιο δε αυτό, οι εφεσίβλητοι επέλεξαν μεταξύ των τύπων πλακιδίων, που προσέφερε η εκκαλούσα από κατάστημα, με το οποίο αυτή συνεργαζόταν. Τούτο κατέθεσε μάλιστα, ο μάρτυρας των εναγόντων – πολιτικός μηχανικός, στα πρακτικά δημόσιας συνεδρίασης 1970/2014 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, κατά τη συζήτηση της προγενέστερης όμοιου περιεχομένου αγωγής, που απορρίφθηκε ως αόριστη. Επιπλέον, η εκκαλούσα επαναφέρει τον ισχυρισμό της ότι οι εφεσίβλητοι ενέκριναν το έργο, εφόσον έχουν παραλάβει ανεπιφύλακτα τα διαμερίσματα τους και κατά συνέπεια, απαλλάσσεται από την ευθύνη της για τα όποια ελαττώματα. Η ένσταση αυτή, η οποία στηρίζεται στη διάταξη του άρθρου 692 του Α.Κ., πρέπει να απορριφθεί, γενομένης δεκτής της αντένστασης των εφεσίβλητων, ότι τα ελαττώματα, που έφερε το έργο, δεν μπορούσαν να διαγνωστούν κατά την παραλαβή του. Και τούτο, διότι εμφανίστηκαν και εξελίχθηκαν μετά την εγκατάσταση των τελευταίων στα διαμερίσματα και τη χρήση αυτών, αλλά και λόγω της ίδιας της φύσης τους (υψηλή υδατοαπορροφητικότητα και μικρή αντοχή), όπως αναφέρθηκε στην ως άνω τεχνική έκθεση του Τ.Ε.Ε. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, που έκρινε όμοια, έστω και με ελλιπή εν μέρει αιτιολογία, που συμπληρώνεται με αυτήν της παρούσας (άρθρο 534 του Κ.Πολ.Δ.), ορθά εφάρμοσε το νόμο και εκτίμησε τις αποδείξεις και πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, κατά το σκέλος του αυτό, ο πρώτος λόγος της έφεσης. Περαιτέρω, ως προς την έκταση της ζημίας των πλακιδίων των δύο διαμερισμάτων και των εργασιών, που πρέπει να γίνουν για την αποκατάστασή τους, δεν υπάρχει αιτιολογία στην από 29.7.2009 έκθεση του Τ.Ε.Ε., για ποιο λόγο απαιτούνται να γίνουν οι αναφερόμενες εργασίες, όπως εάν απαιτείται η αποξήλωση του συνόλου των πλακιδίων, η αποξήλωση και επανατοποθέτηση της κουζίνας και των πλακιδίων του τοίχου της, η αποξήλωση και επανατοποθέτηση των ντουλαπών των υπνοδωματίων, η αποξήλωση της τσιμεντοκονίας του υποστρώματος, καθώς και ο χρωματισμός εκ νέου εσωτερικά και των δύο διαμερισμάτων, ανάλογα δε, με τις απαντήσεις στα ανωτέρω ερωτήματα, θα πρέπει να προσδιοριστεί το κόστος αποκατάστασης τους, με την περιγραφή των απαιτούμενων τεχνικών εργασιών, υλικών και των ημερομισθίων, που απαιτούνται κατά περίπτωση. Άλλωστε, για τα ανωτέρω απαιτούνται ιδιάζουσες γνώσεις τέχνης και υποβάλλεται αίτημα από την εκκαλούσα για τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης. Κατόπιν τούτων, προς ολοκλήρωση της έρευνας για τη βασιμότητα του λόγου της έφεσης περί εσφαλμένης εκτίμησης των αποδείξεων, το Δικαστήριο, θα πρέπει να διατάξει την επανάληψη της περαιωμένης συζήτησης στο ακροατήριο, για τη διευκρίνιση και συμπλήρωση των κενών και αμφίβολων σημείων της υπόθεσης, με τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης από πολιτικό μηχανικό (άρθρα 254, 368 §2 και 369 του Κ.Πολ.Δ.), όπως ορίζεται ειδικότερα στο διατακτικό, χωρίς να εξαφανίσει την εκκαλούμενη απόφαση, ως προς το κεφάλαιο αυτό της έφεσης, έτσι, ώστε, μετά τη συνεκτίμηση της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης και των λοιπών αποδεικτικών μέσων, να κριθεί εάν εσφαλμένα εκτίμησε τις αποδείξεις, προκειμένου να εξαφανιστεί η απόφαση του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου (Ολ.Α.Π. 1285/1982 και Α.Π. 755/2012 αμφότερες στην Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Συνεκδικάζει αντιμωλία των διαδίκων α) την από 23.11.2018 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης …………/2018 έφεση της εταιρείας με την επωνυμία “…………..” και β) τους από 10.12.2018 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης …………/2019 πρόσθετους λόγους της έφεσης.
Απορρίπτει ως απαράδεκτο το δικόγραφο των πρόσθετων λόγων της έφεσης.
Δέχεται τυπικά και κατ’ ουσία την έφεση, ως προς το κεφάλαιο για την καταβολή ποσού 1.200 ευρώ, προκειμένου να μισθωθούν δύο νέα διαμερίσματα για το χρονικό διάστημα του ενός μήνα, που θα διαρκέσουν οι εργασίες διόρθωσης των ελαττωμάτων, στα δύο διαμερίσματα των εναγόντων.
Κρατεί και δικάζει την από 27.7.2016 και με αριθμό έκθεσης κατάθεσης …………./2016 αγωγή, ως προς το κεφάλαιο αυτό.
Απορρίπτει αυτό ως μη νόμιμο.
Απορρίπτει ό,τι κρίθηκε απορριπτέο.
Διατάσσει την επανάληψη της περαιωμένης συζήτησης της έφεσης και τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης.
Διορίζει πραγματογνώμονα τoν πολιτικό μηχανικό ……….. κάτοικο …. (οδός …….. τηλ. ……. και ……), που περιέχεται στον κατάλογο πραγματογνωμόνων του Δικαστηρίου τούτου, ο οποίος, αφού δώσει τον όρκο του πραγματογνώμονα, ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού, εντός προθεσμίας είκοσι (20) ημερών από την επίδοση σ’ αυτόν της παρούσας και λάβει υπόψη του όλα τα έγγραφα της δικογραφίας, καθώς και όσα έγγραφα θέσουν στη διάθεσή του οι διάδικοι, θα συντάξει έκθεση, στην οποία θα γνωμοδοτεί αιτιολογημένα περί του : α) εάν τα ελαττώματα (στίγματα, ρωγμές, τρύπες ή άλλα) στα πλακίδια, που έχουν τοποθετηθεί στα πατώματα των οριζόντιων ιδιοκτησιών του πρώτου και του δεύτερου υπέρ του ισογείου ορόφου, κυριότητας των εφεσίβλητων (όλων των δωματίων πλην των λουτρών και των μπάνιων), πολυκατοικίας που έχει κτιστεί σε οικόπεδο, που βρίσκεται στην ……., εντός του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης του Δήμου Κερατσινίου, στη συμβολή των οδών ………… με εμβαδό 205 τ.μ., υπάρχουν σε όλα (πλακίδια) ή σε μερικά από αυτά και σε πόσα, β) εάν απαιτείται η αντικατάσταση όλων ή μόνο μερικών εξ αυτών, καθώς και εάν είναι εφικτή η αντικατάσταση μόνο μερικών και γ) εάν απαιτείται η αποξήλωση και η επανατοποθέτηση της κουζίνας, των πλακιδίων του τοίχου της κουζίνας, η αποξήλωση και η επανατοποθέτηση των ντουλαπών των υπνοδωματίων, η αποξήλωση της τσιμεντοκονίας του υποστρώματος, καθώς και ο εκ νέου εσωτερικός χρωματισμός των δύο διαμερισμάτων αυτών. Ανάλογα δε, με τις απαντήσεις στα ανωτέρω ερωτήματα και αφού γίνει η επιμέτρηση των σχετικών επιφανειών, θα πρέπει ο πραγματογνώμονας να προσδιορίσει το κόστος που απαιτείται για την αποκατάσταση των ανωτέρω ελαττωμάτων, με την αναλυτική περιγραφή των απαιτούμενων τεχνικών εργασιών, υλικών και ημερομισθίων, που απαιτούνται κατά περίπτωση. Προς τούτο ο εν λόγω πραγματογνώμονας θα πρέπει να συντάξει σχετική αιτιολογημένη έκθεση πραγματογνωμοσύνης, την οποία να καταθέσει, με τα συνοδευτικά αυτής έγγραφα, στη Γραμματεία του Δικαστηρίου τούτου, εντός προθεσμίας εξήντα (60) ημερών από την όρκισή του.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε και δημοσιεύθηκε στον Πειραιά σε έκτακτη, δημόσια συνεδρίαση, στο ακροατήριό του, στις 19 Μαΐου 2020, χωρίς την παρουσία των διαδίκων και των πληρεξουσίων δικηγόρων τους.
Ο ΔΙΚΑΣΤΗΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ