ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Περίληψη
Εκουσία Δικαιοδοσία. Αίτηση ερμηνείας ιδιόγραφης διαθήκης με την οποία καταλείπονται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία υπέρ κοινωφελούς σκοπού.Περίληψή αυτής πρέπει, εντός ορισμένης προθεσμίας και μέχρι την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου συζήτησής της, να τοιχοκολληθεί και στο κατάστημα του δήμου και της δημοτικής ή τοπικής κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας, καθώς και να αναρτηθεί στο διαδικτυακό τους τόπο. Σε περίπτωση μη τήρησης της ως άνω προδικασίας, που ερευνάται αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο,κηρύσσεται απαράδεκτη η συζήτηση επί της σχετικής αιτήσεως, καθώς και επί των αντίστοιχων παρεμβάσεων, λόγω του παρακολουθηματικού χαρακτήρα τους.
Αριθμός 451/2020
ΤΟ ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τους Δικαστές Σπυριδούλα Μακρή, Πρόεδρο Εφετών, Ιωάννη Αποστολόπουλο, Εφέτη-Εισηγητή, Εμμανουηλία – Αλεξάνδρα Κεχαγιά, Εφέτη και από τη Γραμματέα Ε.Τ.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 109 παρ. 1 του Συντάγματος, δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλου ή δωρεάς ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού. Η συνταγματική αυτή διάταξη αποβλέπει στην προστασία και κατοχύρωση της θέλησης των διαθετών και δωρητών ακόμη και εναντίον των πράξεων της πολιτείας που έχουν νομοθετικό περιεχόμενο και, σύμφωνα με αυτήν, δεν επιτρέπεται, καταρχήν, η μεταβολή σκοπού περιουσίας που έχει ταχθεί υπέρ του Δημοσίου ή προς εξυπηρέτηση κοινής ωφελείας, όχι μόνο με διατάγματα, αλλά ούτε και με νόμο (βλ. ΟλΑΠ 1241/1979 ΝοΒ1980709, ΑΠ 1355/2017 και ΑΠ 1547/2010 εις ΝΟΜΟΣ). Κατ’ εξαίρεση, όμως, επιτρέπεται, σύμφωνα με την παρ. 2 του ίδιου άρθρου (109) του Συντάγματος, η επωφελέστερη αξιοποίηση ή διάθεση του καταληφθέντος ή δωρηθέντος περιουσιακού στοιχείου, υπέρ του ίδιου ή άλλου (συγγενούς) κοινωφελούς σκοπού, στην ίδια περιοχή που όρισε ο διαθέτης ή ο δωρητής ή στην ευρύτερη περιφέρειά της, όταν βεβαιωθεί, με δικαστική απόφαση, ότι η θέληση του διαθέτη ή του δωρητή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο, καθόλου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της, ως προς τον ορισθέντα σκοπό, καθώς και ότι η θέληση αυτή μπορεί να ικανοποιηθεί πληρέστερα με τη μεταβολή της εκμετάλλευσης του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου, όπως νόμος ορίζει. Ειδικότερα, όταν με διαθήκη ή άλλη πράξη διατίθενται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ κοινωφελών σκοπών, η επίτευξη των τελευταίων μπορεί να επιδιώκεται, είτε με τη σύσταση αυτοτελούς ιδρύματος στο νομικό πρόσωπο του οποίου περιέρχεται η καταληφθείσα περιουσία, κατ’ άρθρο 50 του ν. 4182/2013 (Κώδικας Κοινωφελών Περιουσιών), είτε με τη μεταβίβαση της περιουσίας αυτής σε ορισμένο φυσικό ή νομικό πρόσωπο με τον όρο της εκπληρώσεως από αυτό του ταχθέντος κοινωφελούς σκοπού, οπότε πρόκειται για μη αυθύπαρκτο, άλλως «υποτελές» ίδρυμα ή «κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης» και η αφιερούμενη περιουσία αποτελεί ιδιαίτερη περιουσιακή ομάδα, υποκείμενη, κατά το άρθρο 53 παρ. 1 και 2 του ίδιου νόμου (ν. 4182/2013), στην εποπτεία της αρμόδιας αρχής, δηλαδή του Υπουργού Οικονομικών και του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ανωτέρω νόμου, οι οποίοι ασκούν τις σχετικές αρμοδιότητες δια των οικείων Διευθύνσεων. Επίσης, στην παράγραφο 1 του άρθρου 10 του ν. 4182/2013 ορίζεται ότι «Περιουσίες που καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών αξιοποιούνται κατά τον τρόπο που όρισε ο διαθέτης ή δωρητής. Απαγορεύεται η μεταβολή τόσο των παραπάνω κοινωφελών σκοπών, όσο και του τρόπου και των όρων διαχείρισης της περιουσίας, καθώς και των ορισμών για τον τρόπο διοίκησής της» και στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου (10 του ν. 4182/2013) ορίζεται ότι «Αν υπάρχει αμφιβολία περί του περιεχομένου της βούλησης του διαθέτη ή δωρητή ή αμφισβήτηση επ’ αυτού, αυτή επιλύεται από το κατ’ άρθρο 825 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αρμόδιο δικαστήριο». Ειδικότερα, στο τελευταίο άρθρο (825 του ΚΠολΔ, όπως ήδη αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 77 παρ. 3 του ν. 4182/2013),ορίζεται ότι «Κάθε αμφιβολία ή αμφισβήτηση για την ερμηνεία διαθήκης ή άλλης πράξης με την οποία διαθέτονται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομία, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ του κράτους ή κοινωφελών σκοπών, εφόσον αναφέρεται στον τρόπο εκκαθάρισης και γενικά της διαχείρισης και της εκτέλεσης της περιουσίας που έχει διατεθεί για το κράτος ή για κοινωφελή σκοπό, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Εφετείου της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία …». Περαιτέρω, στην παράγραφο 4 του άρθρου 10 του ν. 4182/2013 ορίζεται ότι «Η αίτηση προς το δικαστήριο υποβάλλεται από την αρμόδια αρχή, μετά από προηγούμενη ακρόαση του οργάνου διοίκησης της περιουσίας. Η αίτηση υποβάλλεται και από κάθε άλλο, φυσικό, ή νομικό πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαράδεκτου της συζητήσεως. Περίληψη της υποβληθείσας αίτησης αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής, έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν από τη δικάσιμο και παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου. Η ίδια περίληψη τοιχοκολλάται στο κατάστημα της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, του Δήμου και της δημοτικής ή τοπικής κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και αναρτάται στο διαδικτυακό τους τόπο». Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι, η αίτηση για την ερμηνεία διαθήκης ή άλλης πράξης με την οποία καταλείπεται περιουσία υπέρ κοινωφελούς σκοπού, καθώς και για τον καθορισμό επωφελέστερης, ή ασφαλέστερης αξιοποίησης και του σκοπού και της περιοχής για την οποία η περιουσία αυτή πρέπει να διατεθεί, πρέπει αφενός να κοινοποιηθεί στην αρμόδια αρχή επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης και αφετέρου περίληψή της να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της αρχής αυτής έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν από τη δικάσιμο και να παραμένει αναρτημένη μέχρι και την προηγούμενη ημέρα της δικασίμου, καθώς και να τοιχοκολληθεί στο κατάστημα της έδρας της αποκεντρωμένης διοίκησης, του δήμου και της δημοτικής ή τοπικής κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και να αναρτηθεί στο διαδικτυακό τους τόπο. Μάλιστα.για την ταυτότητα του νομικού λόγου, η τοιχοκόλληση της ανωτέρω περίληψης στο κατάστημα της έδρας της αποκεντρωμένης διοίκησης, του δήμου και της δημοτικής ή τοπικής κοινότητας της έδρας της διοίκησης της περιουσίας και η ανάρτηση αυτής (περίληψης) στο διαδικτυακό τους τόπο και στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής αποτελούν αναγκαία στοιχεία της σχετικής προδικασίας και σε περίπτωση μη τήρησης τους η συζήτηση της εν λόγω αιτήσεως κηρύσσεται απαράδεκτη (βλ. ΕφΠατρ 141/2019, ΕφΠατρ 139/2019,ΕφΑθ 17/2018, ΕφΠειρ 153/2015 άπασες εις ΝΟΜΟΣ). Εξάλλου, στο άρθρο 69 παρ. 1 εδ. δ΄ του ν. 4182/2013 ορίζεται ότι «1. Η αρμόδια αρχή νομιμοποιείται, πέραν των εκκαθαριστών, εκτελεστών διαθήκης και διοικητών κοινωφελών ιδρυμάτων: … δ)να ασκεί παρέμβαση σε κάθε στάση δίκης η οποία αφορά περιουσία υπέρ κοινωφελούς σκοπού ή κοινωφελών ιδρυμάτων ή αφορά το κύρος των πράξεων τους, με την υποβολή προτάσεων και χωρίς την κοινοποίηση δικογράφου παρέμβασης …». Τέλος, κατά το άρθρο 82 παρ. 1 του ν. 4182/2013 οι διατάξεις του εν λόγω Κώδικα εφαρμόζονται και στις κοινωφελείς περιουσίες που υφίστανται κατά την έναρξη ισχύος του, ανεξάρτητα από τον τρόπο σύστασής τους (βλ. ΕφΑνΚρητ 31/2018,ΕφΘεσ 661/2017, ΕφΠατρ 321/2017,ΕφΠατρ 9/2017 και ΕφΘεσ 309/2014 άπασες εις ΝΟΜΟΣ, Γ. Σχοινοχωρίτη ΕλλΔνη 2015 σελ. 1292).
Στην προκείμενη περίπτωση, οι αιτούντες, με την υπό κρίση αίτησή τους, εκθέτουνότι δυνάμει της υπ’ αριθ. …/9-1-1967 δημόσιας διαθήκης της ………….., που συνέταξε ο συμβολαιογράφος Αθηνών …………, σε συνδυασμό με το υπ’ αριθ. 571/9-10-1967 Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ Α΄ 180/21-10-1967), συστάθηκε το ίδρυμα με την επωνυμία «……………», το οποίο εδρεύει στον Πειραιά και αποβλέπει στην εκτέλεση φιλανθρωπικών, μορφωτικών και ευαγών εν γένει σκοπών υπέρ της νήσου της …. και ιδίως της Κοινότητας ….. αυτής. Επίσης, ότι στο άρθρο 4 του κυρωθέντος οργανισμού του προαναφερθέντος ιδρύματος, ορίζεται ότι αυτό διοικείται υπό πενταμελούς Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) και ότι τα τρία από τα ανωτέρω μέλη ορίζονται για ισόβια θητεία, όπως ειδικότερα εκτίθεται στην αίτηση. Βάσει των προαναφερθέντων, οι αιτούντες, επικαλούμενοι έννομο συμφέρον, και συγκεκριμένα το πρώτο από αυτούς ότι είναι σωματείο που έχει ως σκοπό την εν γένει ανάπτυξη της Κοινότητας . …., η δεύτερη από αυτούς ότι είναι μέλος του Δ.Σ. του προαναφερθέντος ιδρύματος και του πρώτου των αιτούντων σωματείου, η τρίτη, η τέταρτη, η πέμπτη, και η έβδομη από αυτούς ότι είναι μέλη του Δ.Σ. του πρώτου των αιτούντων σωματείου, ο όγδοος των αιτούντων ότι είναι πρόεδρος της Κοινότητας ………… και ο ένατος των αιτούντων ότι είναι κάτοικος της ίδιας Κοινότητας, καθώς και ότι όλοι οι αιτούντες (τα φυσικά πρόσωπα) διαθέτουν οικία και ακίνητη περιουσία στην Κοινότητα ………., ζητούν να αναγνωριστεί ότι, κατά την ερμηνεία της ανωτέρω διαθήκης, η ισοβιότητα των αναφερομένων τριών μελών του Δ.Σ. του προαναφερθέντος ιδρύματος, που ορίζεται στο άρθρο 4 παρ. 1 του οργανισμού του, αφορούσε αποκλειστικώς και μόνο στα πρόσωπα των ορισθέντων αρχικώς μελών του και όχι γενικώς στις θέσεις ή αξιώματα των μελών του Δ.Σ. που αυτά καταλάμβαναν, καθώς και ότι το ζήτημα της θητείας, αντικατάστασης κλπ των μελών του Δ.Σ. αυτού, διέπεται από τον εκάστοτε ισχύοντα νόμο περί των εν λόγω Ιδρυμάτων, και στη συγκεκριμένη περίπτωση από τις διατάξεις του ν. 4182/2013 «Κώδικας κοινωφελών περιουσιών, σχολαζουσών κληρονομιών λοιπές διατάξεις». Επίσης, το προαναφερθέν Ίδρυμα με την υπό κρίση κύρια παρέμβασή του (που άσκησε με την υποβολή ιδιαίτερου δικογράφου) ζητεί, για τους εκτιθέμενους σ’ αυτήν (κύρια παρέμβαση) λόγους, να απορριφθεί η ανωτέρω αίτηση. Ακόμη, ο Υπουργός Οικονομικών και ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, επικαλούμενοι ότι αποτελούν τις Αρχές που εποπτεύουν το προαναφερθέν Ίδρυμα,με την παρέμβαση, πουάσκησαν, με προφορική δήλωση της πληρεξουσίας τους, η οποία καταχωρήθηκε στα πρακτικά συνεδρίασης του Δικαστηρίου τούτου, και με τις κατατεθείσες προτάσεις τους, ζητούν (κατ’ εκτίμηση του περιεχομένου αυτής ως πρόσθετης παρέμβασης) να γίνει δεκτή η ανωτέρω αίτηση. Η υπό κρίση αίτηση, και οι ανωτέρω παρεμβάσεις, αρμοδίως εισάγονται προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, κατά την ειδική διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 10 παρ. 2 του ν. 4182/2013 και 825 του ΚΠολΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 77 παρ. 3 του ν. 4182/2013), κατά τα εκτιθέμενα στην ανωτέρω νομική σκέψη.Πλην, όμως, οι αιτούντες για το παραδεκτό της συζήτησης της ανωτέρω αιτήσεως δεν επικαλούνται, ούτε προσκομίζουν: α)βεβαίωση περί του ότι περίληψη της αίτησης αυτής τοιχοκολλήθηκε έναν (1) τουλάχιστον μήνα πριν τη δικάσιμο (24-10-2019) και στο κατάστημα του Δήμου της έδρας της διοίκησης της περιουσίας του προαναφερθέντος ιδρύματος, δηλαδή του Δήμου Πειραιώς, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η έδρα του και β)βεβαίωση ότι περίληψη της ένδικης αίτησης αναρτήθηκε και στο διαδικτυακό τόπο του ίδιου Δήμου (Πειραιώς). Τα ανωτέρω, τα οποία,όπως προέκυψε από την επιτρεπόμενη στην παρούσα διαδικασία αυτεπάγγελτη έρευνα του Δικαστηρίου τούτου, δεν υπάρχουν στο σχετικό φάκελο της δικογραφίας, αποτελούν, σύμφωνα με τις προεκτεθείσες σκέψεις, απαραίτητα στοιχεία της σχετικής προδικασίαςγια το παραδεκτό της συζήτησης της αίτησης.
Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, λόγω της ελλείψεως των ανωτέρω στοιχείων, κατά το σχετικό βάσιμο ισχυρισμό του κυρίως παρεμβαίνοντος, που περιλαμβάνεται στην προσθήκη των προτάσεων του και εξετάζεται και αυτεπαγγέλτως, πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη η συζήτηση της αίτησης. Επίσης, λόγω του παρακολουθηματικού χαρακτήρα των ανωτέρω κύριας παρέμβασης και πρόσθετης παρέμβασης, σε συνδυασμό με το ότι σ’ αυτές δεν περιλαμβάνεται κάποιο αυτοτελές αίτημα, πλην της απορρίψεως της ανωτέρω αιτήσεως και του να γίνει δεκτή αυτή, αντιστοίχως, πρέπει να κηρυχθεί και η συζήτηση τους απαράδεκτη, ενόψει και του ότι για να εξετασθούν οι παρεμβάσεις αυτές περαιτέρω απαιτείται να είναι παραδεκτή η συζήτηση της εν λόγω αιτήσεως (πρβλ. ΑΠ 546/2018 ΝΟΜΟΣ). Τέλος, δεν πρέπει να περιληφθεί διάταξη στην παρούσα περί των δικαστικών εξόδων, γιατί η απόφαση αυτή δεν είναι οριστική(βλ. ΑΠ 608/2012 ΕΠολΔ 2012 342).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Κηρύσσει απαράδεκτη τη συζήτηση επί της αιτήσεως, καθώς και επί των αναφερθεισών στο σκεπτικό παρεμβάσεων.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε στον Πειραιά στις 4 Ιουνίου 2020 και δημοσιεύθηκε στις 26 Ιουνίου 2020 σε έκτακτη και δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου αυτού, με απόντες τους διαδίκους και τους πληρεξούσιους τους δικηγόρους, καθώς και τη δικαστική πληρεξουσία Ν.Σ.Κ. .
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ