Αριθμός 672/2018
ΤΟ ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Αποτελούμενο από τη Δικαστή Γεωργία Λάμπρου, Εφέτη, η οποία ορίσθηκε από τον Πρόεδρο του Τριμελούς Συμβουλίου Διευθύνσεως του Εφετείου Πειραιώς, και από τη Γραμματέα Γ.Λ..
ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΙ ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου φέρονται προς συζήτηση με την από 16-3-2018 (γεν.αριθμ.καταθ……….) κλήση της εναγομένης: α) η από 29-1-2018 (γεν.αριθμ.καταθ……..) έφεση της εναγομένης…….. κατά του ενάγοντος …….. και β) η από 28-2-2018 (γεν.αριθμ.καταθ……) έφεση του ενάγοντος…….. κατά της εναγομένης . …….., η συζήτηση των οποίων είχε ορισθεί αρχικώς για μεν την πρώτη έφεση για τη δικάσιμο της 15-3-2018, για δε την δεύτερη έφεση για τη δικάσιμο της 4-10-2018 και μ΄αυτήν (άνω κλήση) προσδιορίστηκαν να συζητηθούν για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας.
Από τις διατάξεις των άρθρων 1511, 1512, 1513 και 1514 του ΑΚ συνάγεται ότι η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε από νόμιμο γάμο των γονέων του, ασκείται από τους τελευταίους από κοινού, περιλαμβάνει δε, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1510 και 1518 του ιδίου κώδικα, την επιμέλεια του προσώπου του, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του. (ΑΠ 1612/2017 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).Το λειτουργικό δε δικαίωμα της γονικής μέριμνας είναι υποχρεωτικό για τους γονείς και προσωποπαγές, υπό την έννοια ότι δεν είναι δυνατή ούτε η παραίτηση από αυτό ούτε η υποκατάσταση του φορέα του, με μεταβίβαση του σε άλλον (Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη, Οικογ. Δίκαιο, 1990, σελ. 16). Εξάλλου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1515 ΑΚ, “η γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε και παραμένει χωρίς γάμο των γονέων του, ανήκει στη μητέρα του. Σε περίπτωση αναγνώρισής του αποκτά γονική μέριμνα και ο πατέρας, που όμως την ασκεί, αν έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας, ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή πραγματικούς λόγους. Με αίτηση του πατέρα το δικαστήριο μπορεί, και σε κάθε άλλη περίπτωση και ιδίως, αν συμφωνεί η μητέρα, να αναθέσει και σ` αυτόν την άσκηση της γονικής μέριμνας ή μέρους της, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου…”. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η γονική μέριμνα ανηλίκου τέκνου, που γεννήθηκε και παραμένει εκτός γάμου των γονέων του, έχει δε αναγνωρισθεί εκουσίως από τον φυσικό του πατέρα, κατά τους όρους των άρθρων 1475-1476 του ΑΚ, ασκείται αποκλειστικά από τη μητέρα, ενώ στον εξ αναγνωρίσεως πατέρα επιφυλάσσεται ένας ρόλος αναπληρωματικός, αλλά και η δυνατότητα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να παραμερίσει δικαστικά το προνόμιο αυτό της μητέρας. Ειδικότερα, ο εξ αναγνωρίσεως πατέρας μπορεί να ασκεί τη γονική μέριμνα: α) αυτοδικαίως, αν έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας λόγω θανάτου ή κηρύξεως της σε αφάνεια ή ένεκεν εκπτώσεως της, κατ` άρθρο 1510 παρ. 3 του ΑΚ, ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς (ανικανότητα ή περιορισμένη ικανότητα της για δικαιοπραξία) ή πραγματικούς λόγους (αποδημία της ή βαριά ασθένεια της), οπότε την αναπληρώνει ο ίδιος στην άσκηση της, β) σε κάθε άλλη περίπτωση με δικαστική απόφαση, η οποία εκδίδεται μετά από αίτηση του ιδίου του πατέρα, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. Η δικαστική δε αυτή απόφαση μπορεί να αναθέτει την άσκηση της γονικής μέριμνας είτε αποκλειστικά στον εξ αναγνωρίσεως πατέρα, είτε από κοινού σ` αυτόν και τη μητέρα, είτε να κατανείμει μεταξύ αυτών τις λειτουργίες της (Γεωργιάδη – Σταθόπουλου ΑΚ, άρθρο 1515, αριθ. 6-7).Περαιτέρω, η διάταξη του άρθρου 1536 ΑΚ ορίζει: “Αν από τότε που εκδόθηκε δικαστική απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα μεταβλήθηκαν οι συνθήκες, το δικαστήριο οφείλει, ύστερα από αίτηση ενός ή και των δύο γονέων, των πλησιέστερων συγγενών του τέκνου ή του εισαγγελέα, να προσαρμόσει την απόφαση του στις νέες συνθήκες, ανακαλώντας ή μεταρρυθμίζοντας την, σύμφωνα με το συμφέρον του τέκνου, και ιδίως να αποδώσει στους γονείς την άσκηση της γονικής μέριμνας που τους είχε αφαιρεθεί”. Εφόσον κάθε απόφαση του δικαστηρίου σχετική με τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου (ΑΚ 1511 παρ. 2 εδ. β`), είναι αναγκαίο να υπάρχει δυνατότητα ανάκλησης ή μεταρρύθμισης της, εφόσον αυτή καθίσταται επιβεβλημένη χάριν καλύτερης εξυπηρέτησης του συμφέροντος του λόγω μεταβολής των συνθηκών, στις οποίες στηρίχθηκε το δικαστήριο κατά την έκδοση της αρχικής αποφάσεως.Για την εξυπηρέτηση της αναγκαιότητας αυτής εισήγαγε ο νομοθέτης τη διάταξη ΑΚ 1536, με την οποία και καθιερώνεται απόκλιση από την καταρχήν δεσμευτική ενέργεια των δικαστικών αποφάσεων (ΚΠολΔ 321). Η απόκλιση αυτή ισχύει για όλες τις δικαστικές αποφάσεις που ως αντικείμενο έχουν τη ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας. Η παρεχόμενη στο δικαστήριο δυνατότητα αποτελεί αναγνωριζόμενη από το ουσιαστικό δίκαιο αρμοδιότητα για μεταβολή της αρχικής αποφάσεως του. Σύμφωνα με το σκοπό της διατάξεως, η απαιτούμενη για την εφαρμογή της μεταβολή των συνθηκών περιλαμβάνει όχι μόνον τη μεταβολή των πραγματικών δεδομένων υπό τα οποία εκδόθηκε η απόφαση που ρύθμισε τη γονική μέριμνα, αλλά και, γενικότερα, την εμφάνιση περιστατικών τα οποία οδηγούν σε διαφορετική ενδεχομένως κρίση. Τα περιστατικά αυτά είναι αδιάφορο αν συνέβησαν τώρα για πρώτη φορά, ή υπήρχαν ήδη κατά το χρόνο της αποφάσεως και δεν τέθηκαν υπόψη του δικαστηρίου, ή παραβλέφθηκαν, ή έγινε κακή εκτίμηση, ενώ κατά μία ευρύτερη ερμηνεία, που υποστηρίζεται κυρίως από τους θεωρητικούς (πρβλ. και ΕφΑΘ 2340/1986 ΕλλΔνη 27.1142), κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα μπορεί να ανακληθεί ή μεταρρυθμιστεί οποτεδήποτε και, μάλιστα, ανεξάρτητα από το αν μεταβλήθηκαν ή όχι τα πραγματικά περιστατικά, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. Το ότι η μεταρρύθμιση της αποφάσεως επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου σημαίνει μεταβολή της αρχικής κρίσεως, η οποία θα στηρίζεται στην εμφάνιση νέων περιστατικών, στοιχείων και δεδομένων. Επομένως, η ερμηνεία αυτή είναι σύμφωνη με το σκοπό της διατάξεως, η οποία αποβλέπει πρωτίστως στην εξυπηρέτηση του συμφέροντος του τέκνου, πρέπει όμως να γίνεται με φειδώ χρήση της, γιατί ειδάλλως θα αποτελούσε η αγωγή εκ της ΑΚ 1536 υποκατάστατο του δικαιώματος έφεσης κατά αποφάσεως απορριπτικής προηγούμενης παρόμοιας αγωγής.Η επιγενόμενη μεταβολή των συνθηκών ή τα νέα πραγματικά περιστατικά θα σχετίζονται με το πρόσωπο του παιδιού, τα πρόσωπα των γονέων ή του τρίτου στον οποίο ανατέθηκε η γονική μέριμνα ή, τέλος, θα αναφέρονται στις γενικότερες συνθήκες του κοινωνικού περιβάλλοντος του ανηλίκου. Συνήθεις θα είναι οι περιπτώσεις μεταβολής των συνθηκών ύστερα από την έκδοση δικαστικής αποφάσεως που ρύθμισε τη γονική μέριμνα σύμφωνα με την ΑΚ 1513 μετά το διαζύγιο ή την ακύρωση του γάμου των γονέων. Περιστατικά σχετιζόμενα με το πρόσωπο του τέκνου θα είναι, για παράδειγμα, η μεγαλύτερη ηλικία του ή η ιδιάζουσα κατάσταση της υγείας του, που καθιστά απαραίτητη τη μητρική περίθαλψη και φροντίδα. Περιστατικά αναγόμενα στο πρόσωπο των γονέων είναι η ενηλικίωση του ανήλικου γονέα, ο νέος γάμος του γονέα, στον οποίο ανατέθηκε μετά το διαζύγιο η γονική μέριμνα, σοβαρό πρόβλημα υγείας, ανήθικη συμπεριφορά, η οποία εκθέτει σε κίνδυνο τον ψυχικό κόσμο και την ηθική ανάπτυξη του τέκνου, αδιαφορία ή βάναυση συμπεριφορά του γονέα που ανέλαβε την επιμέλεια, εγκατάλειψη της φροντίδας και της εποπτείας του τέκνου, δημιουργία έχθρας του παιδιού προς τον άλλο γονέα με σκοπό την παρεμπόδιση της επικοινωνίας μαζί του κλπ. Η de facto άσκηση της επιμέλειας του παιδιού από τον ένα των συζύγων μετά το διαζύγιο κατά τρόπο που ανταποκρίνεται στα συμφέροντα του τέκνου, εμποδίζει την ανάθεση της στον άλλο, όταν αυτός καθ` όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα επέδειξε αδιαφορία έναντι του τέκνου (βλ. Πουλιάδη, στου Γεωργιάδη – Σταθόπουλου, αρθρ. 1536).Το δικαστήριο έχει υποχρέωση, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου και το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει μεταρρύθμιση ή μεταβολή της απόφασης, η οποία εξαρτάται από τη φύση και την έκταση της μεταβολής των συνθηκών, να εκδώσει απόφαση μεταρρυθμιστική ή ανακλητική της πρώτης (Β. Βαθρακοκοίλη, Το νέο οικογενειακό δίκαιο, άρθ. 1536, σελ. 647). Αρμόδιο υλικά για να προσαρμόσει, κατ’ άρθ. 1536 ΑΚ, την απόφασή του στις νέες συνθήκες, είναι, σύμφωνα με το άρθρο 17 αριθ. 1 ΚΠολΔ, το δικαστήριο που εξέδωσε την αρχική απόφαση, ήτοι το μονομελές πρωτοδικείο, που δικάζει κατά την οριζόμενη στα άρθρα 681Β και 681Γ διαδικασία (Βαθρακοκοίλη, ό.π., Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη, ό.π. σελ. 94 και 101, Πουλιάδης στον ΑΚ Γεωργιάδη – Σταθόπουλου, άρθ. 1536 αρ. 7, Μ. Νικολακοπούλου – Στεφάνου, Οι συνέπειες του διαζυγίου, σελ. 191 σημ. 48) κατόπιν ασκήσεως αγωγής από τα αναφερόμενα στο άρθρο 1536 ΑΚ πρόσωπα (ΑΠ 545/86, ΕφΑθ 8631/84, ΕφΑθ 1903/99 ΕφΛαρ 212/ 2014 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 47 εδ. α` του ν. 2447/1996: «Στις περιπτώσεις των άρθρων 1515, 1517, 1521, 1522, 1525, 1526, 1532 παρ. 1, 1594 παρ. 2, 1613, 1616, 1622, 1623, 1624, 1625 και 1630 του Αστικού Κώδικα δεν επιτρέπεται το ένδικο μέσο της έφεσης». Έτσι, η τελευταία αυτή διάταξη καθιστά ανέκκλητη την απόφαση του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου, η οποία αφορά τη γονική μέριμνα του ανηλίκου τέκνου που γεννήθηκε και παραμένει χωρίς γάμο των γονέων του (άρθρ. 1515 ΑΚ), υπόκειται δε η απόφαση αυτή μόνο σε αναίρεση (ΑΠ 235/2005, ΑΠ 1111/2002, Εφ Πειρ 490/2016, ΕφΠειρ 622/2014, ΕφΔωδ 115/2014, ΕφΠατρ 13/2013, ΕφΠατρ 746/ 2007, ΕφΘεσ 1330/2004 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Δεν αντίκειται δε στο άρθρο 20 ή σε άλλη διάταξη του Συντάγματος ούτε στο άρθρο 6 της Σύμβασης της Ρώμης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες (ν.δ. 53/1974), γιατί οι διατάξεις αυτές διασφαλίζουν τη δυνατότητα προσφυγής σε δικαστήριο όχι όμως και δικαίωμα σε ένδικο μέσο κατά της απόφασης που θα εκδοθεί, η δε ειδική διαδικασία κατά την οποία εκδίδεται η σχετική αγωγή του άρθρου 1515 του ΑΚ, διασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματα απόδειξης των ισχυρισμών των διαδίκων και, συνεπώς, πληροί τους όρους διεξαγωγής δίκαιης δίκης (ΑΠ 1543/ 2010, ΑΠ 235/ 2005, ΑΠ 1111/2002, ΕφΘεσ 749/2005 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).Τέλος, κατά τη διάταξη του άρθρου 532 ΚΠολΔ, αν λείπει κάποια από τις προϋποθέσεις του παραδεκτού της έφεσης, το δικαστήριο την απορρίπτει ως απαράδεκτη και αυτεπαγγέλτως.Στην προκειμένη περίπτωση με τις υπό κρίση εφέσεις πλήττεται η υπ` αριθμ. 4803/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, που εκδόθηκε αντιμωλία των διαδίκων, κατά την ειδική διαδικασία των οικογενειακών διαφορών (άρθρα 592 παρ.3, 593-602 και 610-613 ΚΠολΔ) και με βάση την ουσιαστική διάταξη του άρθρου 1515 παρ.1 και 2 του ΑΚ, ανατέθηκε στον ενάγοντα – εφεσίβλητο (στην πρώτη έφεση) – εκκαλούντα (στη δεύτερη έφεση) η άσκηση μέρους της γονικής μέριμνας των δύο ανήλικων τέκνων του …. και ….., που γεννήθηκαν και παραμένουν χωρίς γάμο των γονέων τους, τα οποία αναγνώρισε εκουσίως αυτός και συγκεκριμένα ανατέθηκε αποκλειστικά στον ενάγοντα η άσκηση της επιμέλειας επί του προσώπου των ανηλίκων τέκνων των διαδίκων και υποχρεώθηκε η εναγομένη- εκκαλούσα (στην πρώτη έφεση)- εφεσίβλητη (στη δεύτερη έφεση) μητέρα των ανηλίκων, να καταβάλει στον ενάγοντα ως διατροφή για τα ανήλικα ως άνω τέκνα τους το συνολικό ποσό των τριακοσίων πενήντα (350,00) ευρώ για το αιτηθέν με την από 30-12-2016 (γεν.αριθμ.καταθ……….) αγωγή του χρονικό διάστημα, κηρύχθηκε δε η απόφαση προσωρινά εκτελεστή ως προς την ανωτέρω καταψηφιστική της διάταξη και καταδικάστηκε η εναγομένη σε καταβολή μέρους από τα δικαστικά έξοδα του ενάγοντος, τα οποία ορίστηκαν στο ποσό των εξακοσίων πενήντα (650,00) ευρώ από το οποίο θα εκπέσει το ποσό που έχει ήδη προκαταβληθεί. Οι εφέσεις όμως αυτές απαραδέκτως ασκήθηκαν εφόσον, σύμφωνα και με όσα αναφέρονται στην προεκτεθείσα νομική σκέψη, η εκκαλουμένη απόφαση του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου, η οποία αφορά ουσιαστικά στην αφαίρεση μέρους της γονικής μέριμνας των ανηλίκων τέκνων από τη μητέρα τους (και δη της επιμέλειας) που γεννήθηκαν χωρίς γάμο των γονέων τους και αναγνωρίστηκαν εκουσίως από τον πατέρα τους στον οποίο ανατέθηκε (με την προσβαλλόμενη απόφαση) αποκλειστικά η άσκηση της επιμέλειας των ανηλίκων επειδή κρίθηκε ότι για τους αναφερόμενους σ΄αυτήν λόγους είναι αδύνατη η άσκηση από μέρους της μητέρας της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων της (άρθρα 1515 παρ.1,2 ΑΚ), είναι ανέκκλητη. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει, οι υπό κρίση εφέσεις να απορριφθούν και να συμψηφιστούν τα δικαστικά έξοδα, για τον παρόντα βαθμό δικαιοδοσίας, μεταξύ των διαδίκων, διότι, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, η ερμηνεία του κανόνα δικαίου που εφαρμόσθηκε ήταν ιδιαίτερα δυσχερής (άρθρ. 179, 183 του ΚΠολΔ).ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣΣυνεκδικάζει κατ΄αντιμωλίαν των διαδίκων : α) την από 29-1-2018 (γεν.αριθμ.καταθ………) έφεση και β) την από 28-2-2018 (γεν.αριθμ.καταθ. ……..) έφεση κατά της υπ΄αριθμ. 4803/2017 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά (ειδική διαδικασία οικογενειακών διαφορών).Απορρίπτει αυτές (εφέσεις). ΚΑΙ Συμψηφίζει ολικά μεταξύ των διαδίκων τα δικαστικά έξοδα για τον παρόντα βαθμό δικαιοδοσίας.
Κρίθηκε, αποφασίσθηκε και δημοσιεύθηκε στον Πειραιά σε έκτακτη, δημόσια στο ακροατήριό του συνεδρίαση, στις 31 Οκτωβρίου 2018, χωρίς την παρουσία των διαδίκων και των πληρεξουσίων τους δικηγόρων.
Η ΔΙΚΑΣΤΗΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ